Δημήτριος Ζ. Αινιάν

Δημήτριος Ζαχ. Αινιάν

(Του Γιώργου Καλλιώρα - "olykos")

Ο Δημήτριος Αινιάν ήταν το στερνοπαίδι του Ζαχαρία Αινιάνα  (Παπαζαχαρία). Ο ίδιος αναφέρει για τον εαυτό του και την προέλευση του. «Είμαι υιός υστερότοκος του Ζαχαρία Αινιάνος καταγομένου εκ Μαυρίλου του δήμου Τυμφρηστού της επαρχίας Φθιώτιδος. Εγεννήθην τη 21 Νοεμβρίου του 1800 έτος»  

Ο Δημήτριος Αινιάν σε κάθε ευκαιρία με ξεχωριστή  υπερηφάνεια δήλωνε την καταγωγή του από τα μέρη του Τυμφρηστού.  Κάποτε μιλώντας με τον Ελβετό στρατηγό Hahn, όχι μόνο δεν αισθάνθηκε άσχημα για τον τόπο της καταγωγής του αλλά του υπογράμμισε αυτό ακριβώς το γεγονός «Καυχώμαι διότι εγεννήθην επί του Τυμφρηστού και ανέπνευσα και τον αέρα της ελευθερίας, ήτις  κατ' ουδέν  εμετριάσθη εν εμοί, αν και πολλά έτη διέμενα εν Κωσταντινουπόλει εντός της παχείας ομίχλης της παρά τοίς Οθωμανοίς δουλείας. Τοσούτον δε ζωηρόν διετηρείτο το αίσθημα της ελευθερίας, ώστε και εν αυτή τη πρωτευούση της Τουρκίας ειργάσθην μετά της Εταιρίας των Φιλικών». 

Ήταν μια πολύ σπουδαία πνευματική και πολιτική προσωπικότητα, διακρίθηκε για τις φιλελεύθερες ιδέες του και τους αγώνες του για την πνευματική πρόοδο και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού. Σπούδασε στα ίδια σχολεία με τους αδελφούς του Γεώργιο και Χριστόδουλο αλλά δεν μυήθηκε στην όπως αυτοί στην Φιλική Εταιρία γιατί ήταν πολύ νέος. Η  έκρηξη της επανάστασης βρήκε τον Δημήτριο Αινιάνα στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί είδε με τα μάτια του τις σφαγές του ελληνικού στοιχείου από τους Τούρκους. Αποκόπηκε από τη οικογένεια του, κυνηγήθηκε, κρύφτηκε στα δάση, δεινοπάθησε μεταμφιέστηκε σε ναυτεργάτη πούλησε τα ρούχα του για να πληρώσει ανθρώπους, μεταχειρίστηκε όλα τα μέσα για να φτάσει στην επανακτημένη Ελλάδα. 

Από τη Κωνσταντινούπολη κατόρθωσε και πέρασε κρυφά στην Οδησσό. Εκεί παρέμεινε οκτώ μήνες ώσπου να ρυθμιστεί διπλωματικά το ζήτημα μεταξύ Ρωσίας και Αυστρίας και να επιτραπεί το ταξίδι Ελλήνων προσφύγων στην πατρίδα τους δια μέσου της Ευρώπης. Μαζί και με άλλους πατριώτες ο Δημήτριος Αινιάνας αφού πέρασε από την Αυστρία κατέληξε στο Λιβόρνο της Ιταλίας κέντρο του Ελληνικού εταιριστικού κινήματος. Με την πρώτη ευκαιρία που βρήκε μπήκε στο πλοίο του Εμμανουήλ  Ξένου και έφτασε στην Ελλάδα κατά το τέλος του 1822. 

Αρχικά επιβιβάστηκε στην Ύδρα. Ύστερα πήγε στην Ερμιόνη όπου βρισκόταν η Κεντρική διοίκηση, από εκεί στο Άργος και στην Βοστίτσα (Αίγιο)  προς αναζήτηση του αδελφού του.  Από το Αίγιο ο Δημήτριος Αινιάνας πέρασε στην Ρούμελη πατώντας με ιδιαίτερη συγκίνηση τα χώματα της. Συνάντησε τελικά τον αδελφό του Γεώργιο Αρεοπαγίτη τότε στο Μαύρο Λιθάρι χωριό,  μεταξύ Γκιώνας και Βαρδουσίων. 

Ο Δημήτριος Αινιάν πήρε ενεργό μέρος στον Αγώνα. Πολέμησε στην εκστρατεία της Καρύστου (1821) και στις επιχειρήσεις γύρω από το πολιορκημένο Μεσολόγγι (1825-1826)  Λίγο αργότερα γνώρισε στο Ναύπλιο τον Γεώργιο Καραϊσκάκη  και μαζί του αγωνίστηκε (1826-1827) στην πολιορκία της Δόμβραινας όπου τραυματίστηκε και πήρε το πρώτο του παράσημο. Στην μάχη της Αράχοβας, όπου τραυματίστηκε για δεύτερη φορά συμμετείχε επίσης στις μάχες του Διστόμου και της Αθήνας. Μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη υπηρέτησε στην γραμματεία των Εσωτερικών. 

Στην συνέχεια διορίστηκε από τον Καποδίστρια γραμματέας του «Πανελληνίου» και έπειτα γραμματέας του έκτακτου επιτρόπου της Αχαΐας. Υπηρέτησε επίσης για αρκετό χρονικό διάστημα στον δικαστικό κλάδο. Το 1834 ακλούθησε τον αδελφό του Γεώργιο στην Χαλκίδα και εξέδωσε στο εκεί τυπογραφείο των αδερφών Αινιάνων το κυριότερο έργο του, την «Βιογραφία του Καραϊσκάκη» Αργότερα στην Λαμία όπου χρημάτισε πρόεδρος πρωτοδικών μερίμνησε για την ίδρυση φαρμακείου, τυπογραφείου, και σχολείων στην περιοχή. Οι συνεχείς παρεμβάσεις των αρχών στο δικαστικό του έργο τον ανάγκασαν να παραιτηθεί από το δικαστικό σώμα. 

Από τότε έμεινε στην Υπάτη και ασχολήθηκε με την γεωργία  στο μεγάλο κτήμα της Καρυάς Υπάτης που είχε αγοράσει μαζί με τα τους αδελφούς του και το οποίο ανέλαβε να καλλιεργήσει σύμφωνα με τις νεότερες ευρωπαϊκές μεθόδους. Έφερε εκλεκτές ποιότητες σπόρων, ανέπτυξε πρότυπες καλλιέργειες βοηθώντας τους χωρικούς με τις συμβουλές του, εγκατάστησε μεταξοκλωστικές μηχανές, φύτεψε Μουριές και δίδαξε στους ντόπιους την σηροτροφία. 

Το τσιφλικαδιστικό σύστημα της εποχής όμως καταδίωξε με μίσος τον Δημήτριο Αινιάνα και όλες τις προοδευτικές δυνάμεις. Οι δίκες και οι καταδίκες από το 1836 έως το 1842 διαδέχονται η μια την άλλη. Ιδιαίτερα διώκονται και καταδικάζονται όλες σχεδόν οι εφημερίδες της εποχής. 

Οι εμπειρίες του Δημητρίου Αινιάνα από την ελληνική ύπαιθρο είναι φρικιαστικές. Όπως γράφει ο ίδιος γνωρίζει από κοντά τον  «χωρικόν υπό την πενιχράν του καλύβην και τας ανάγκας του και το πάθος του». Βλέπει τον Έλληνα  γεωργό «καθήμενον με απελπισίαν εις την άκραν του αλωνίου του, ενώ οι ενοικιασταί διήρπαζον τους καρπούς του». Αντικρίζει ακόμη «ανελεήμονας τάς χείρας του τοκισμού» και τη απάνθρωπη σκληρότητα «των μηνυτόρων, ποινητόρων και καταχραστών». Φρίττει όταν βλέπει «ορμαθούς φορολογικών νόμων, επικαλύπτοντας τάς ρύμας των πόλεων και τας θύρας των εκκλησιών». 

Ο Δημήτριος Αινιάν πολιτεύτηκε στις εκλογές του 1844 και του 1847 αλλά δεν πέτυχε να εκλεγεί βουλευτής εξαιτίας των κυβερνητικών επεμβάσεων εναντίον της υποψηφιότητας του.  Η μεγάλη εκλογική νοθεία, στις δεύτερες ιδίως εκλογές προκάλεσε το 1848 εξέγερση στην Ρούμελη στη οποία πήρε ενεργό μέρος ο Δημήτριος Αινιάν.  Η εξέγερση του 1848 ήρθε σαν συνέχεια των εξεγέρσεων οι οποίες έγιναν την ίδια χρονιά σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Πολωνία, Μολδαβία και Σερβία. 

Σε αυτόν τον κυκλώνα της επανάστασης στην Ελλάδα ο Δημήτριος Αινιάν βρέθηκε  πολίτικος καθοδηγητής και εμψυχωτής του επαναστατικού κινήματος στην Φθιώτιδα. Όπως ομολόγησε ο ίδιος,  είχε συνεννοήσεις με τους πρωτεργάτες στην Αθήνα. «Υπήρχε συνεννόησις μεταξύ εμού και των Αθήναις πρωτεργούντων».  Όμως το επαναστατικό κίνημα βρέθηκε ανοργάνωτο και απροετοίμαστο και συντρίφτηκε εύκολα από τους κυβερνητικούς. 

Μετά την αποτυχία της επανάστασης  ο Δημήτριος Αινιάν, μαζί με την οικογένεια του και την ανιψιά του Αγανίκη κατέφυγαν στην Οίτη και από εκεί στην τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλία. Επαναπατρίστηκε όταν αμνηστεύτηκε με την εγγύηση του καθηγητή της νομικής Γεωργίου Ράλλη.      

Όταν γύρισε στην Υπάτη δεν πίστευε στα μάτια του. Οι λέβητες των μεταξοκλωστικών μηχανών, από το κτήμα αρπάχτηκαν και καταστράφηκαν από τις συμμορίες των ατάκτων βασιλικών. Το τυπογραφείο στην Λαμία διαλύθηκε, ο Πύργος των Αινιάνων στην Υπάτη με την περίφημη βιβλιοθήκη με τα δυσεύρετα βιβλία και τα πολύτιμα χειρόγραφα πυρπολήθηκαν. 

 «Οποίον φοβερόν θέαμα! Το ερείπιον της πυρποληθείσης υπό των βασιλικών στρατευμάτων οικίας μου, η διαρπαγή και πυρπόλησις απάσης της περιουσίας μου και η γυμνότης των οικειών μου μοι επροξένησαν τοιάυτα άλγη,  ώστε δεν ηδυνάμην να κρατήσω τα δάκρυα»

Ο Δημήτριος Αινιάν από τις κακουχίες τις στενοχώριες και τους διωγμούς αρρώστησε βαρειά. Για να συντηρηθεί αυτός και η οικογένεια του, οι κολλήγοι της περιοχής έκαναν  έρανο μεταξύ τους. Όταν συνήρθε οι βασιλικοί, ντόπιοι τσιφλικάδες και οι μισθοφόροι της ξενοκρατίας αποφάσισαν την φυσική του εξόντωση. Του έστησαν ενέδρα για να τον δολοφονήσουν αλλά σώθηκε από καθαρή τύχη.  

Το 1850 κατεβαίνει υποψήφιος στις βουλευτικές εκλογές με αίτημα την εξυγίανση του δημόσιου βίου. Ο λαός τον εκλέγει αντιπρόσωπο του με μεγάλη πλειοψηφία, αλλά ο Όθωνας επεμβαίνει και ακυρώνει την εκλογή του. Ο εισαγγελέας της Λαμίας και οι χωροφύλακες συχνά κάνουν εφόδους στο σπίτι του και ψάχνουν τα πάντα. Ελέγχουν ακόμη και την προσωπική του αλληλογραφία.  

 Στις επαναληπτικές εκλογές που ακολούθησαν ανατράπηκαν οι κάλπες από τους κυβερνητικούς . Ο Δημήτριος Αινιάν καταλαβαίνει ότι οι συνθήκες διαμονής του στην Υπάτη είναι αδύνατες και αναγκάζεται  να εγκαταλείψει την ιδιαίτερη πατρίδα του για να σωθεί.  Το 1851 παίρνει τον δρόμο για την Αθήνα με σκοπό την αναζήτηση κάποιου πόρου ζωής. Εκεί καταφεύγει σε φίλους, υποχρεώνεται σε γνωστούς, κτυπάει πόρτες, ταπεινώνεται αλλά όλοι του γυρίζουν τις πλάτες. Στην συνείδηση των περισσοτέρων πολιτών έχει χαρακτηριστεί ως επικίνδυνο στοιχείο, ως συνωμότης και δολοπλόκος. 

Ο απροσκύνητος Δημήτριος Αινιάν καταδιωκόμενος για τις ιδέες του και τους δημοκρατικούς του αγώνες, καταφρονεμένος από γνωστούς, φίλους και συγγενείς, έπεσε στην απερίγραπτη φτώχεια. Τον περιφρονούσαν ακόμη και γα τα ρούχα που φορούσε γιατί γύριζε παντού με μια τριμμένη ελληνική φουστανέλα. Εκτεθειμένος με οικογενειακές υποχρεώσεις, χρεωμένος σε πιστωτές, ακροβατεί ανάμεσα στην φτώχεια και την αξιοπρέπεια και  ψάχνει να βρει λύσεις επιβίωσης. 

Αφού δεν έβρισκε άλλους τρόπους επιβίωσης κατέληξε στο συμπέρασμα:  «ως μέσον υπάρξεως έπρεπε να χρησιμεύση δι' εμέ ο κάλαμας»  και συνεχίζει «Είπον κατ΄ εμαυτόν, η κυριωτέρα δύναμις μου είναι το γράφειν πρέπει να ενασχολήσω αυτήν την δύναμιν, διότι ούτε έλεος δεν πρέπει να καταδεχτώ να ζητήσω». 

Έτσι ο απροσκύνητος πολεμιστής    ασχολήθηκε με την συγγραφή και την δημοσιογραφία. Έγραψε άρθρα για διαφορά γεωργικά θέματα, προτείνοντας σε αυτά ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις (αγροτική τράπεζα, αγροτικές ασφαλίσεις, συνεταιρισμούς κλπ). Το 1852 άρχισε την έκδοση της «Βιβλιοθήκης του Λαού» μιας σειράς από μηνιαία φυλλάδια που περιείχαν άρθρα, για την παιδεία, την γλώσσα και την γεωργία, ηθογραφικά διηγήματα καθώς και μικρά ιστορικά μελετήματα κυρίως για τις επιχειρήσεις και του ήρωες του αγώνα. Το 1854 χρημάτισε για λίγο καιρό πάρεδρος του ελεγκτικού συνεδρίου και κατά την περίοδο 1860- 1862 διευθυντής του γραφείου δημόσιας οικονομίας. Από εκεί η πρώτη του ενέργεια ήταν να συντάξει τον σχετικό κανονισμό και να αναδιοργανώσει την γεωργική σχολή της Τίρυνθας. Σύνταξε επίσης διάφορα νομοσχέδια περί «αρδεύσεως γαιών» και αγροτικών οικισμών που όλα όμως πεταχτήκαν στα χρονοντούλαπα. Ο απροσκύνητος αγωνιστής πολύ γρήγορα απολύθηκε και από αυτή την θέση. 

Μπορεί να ήταν άνεργος αλλά ποτέ δεν έσκυψε το κεφάλι. Το 1860 εκδίδει την δική του «Εφημερίδα της Γεωργίας». Και όπως λέει ο ίδιος «μη θέλων να μαραίνωμαι εν αργία ανωφελώς, επιχείρησα την έκδοσιν γεωργικής εφημερίδως τη αρρωγή του Δ.Α. Μαυρομμάτου» Την εφημερίδα, φύλο πρωτοποριακό του νεοελληνικού αγροτικού ζητήματος, την γράφει σχεδόν όλη μόνος του. 

Με την εκθρόνιση του Όθωνα εκλέχτηκε βουλευτής και γίνεται ένας πραγματικός αντιπρόσωπος του λαού και του έθνους. 

Σαν εθνικός αντιπρόσωπος ο Δημήτριος Αινιάν, έδωσε πρώτος το παράδειγμα στον αγώνα για την εξυγίανση των πολιτικών ηθών και εθίμων του τόπου: «Δι' ατίμων μέσων και πολιτικών μεταβολών χαρακτήρος δεν καταδεχόμην να κάμω διορισμούς ήθελον να έχω την συνείδηση μου αμόλυντον» 

Ο Δημήτριος Αινιάν δεν ηταν μόνο άνθρωπος της εθνικής και πολιτικής δράσης ήταν και αγωνιστής του λόγου, προικισμένος από το έμφυτο ταλέντο του συγγραφέα. 

Η πρώτη εμφάνιση του Δημητρίου Αινιάνα στα γράμματα έγινε το 1826 με το μακρό στιχούργημα του για την έξοδο του Μεσολογγίου, γραμμένο και δημοσιευμένο στις 10 Απριλίου του ιδίου χρόνου. 

Κατά την διάρκεια της επανάστασης ο Δημήτριος Αινιάν δεν έγραψε τίποτα άλλο. Με την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους,  μετά τους διωγμούς που υπέστη από την μοναρχία στράφηκε στην συγγραφή και τη δημοσιογραφία αλλά αναλαμβάνοντας για μικρά διαστήματα κάποιες διοικητικές θέσεις. 

Έργα του Αινιάνος εκτός από την από την «Βιογραφία του Γ. Καραϊσκάκη» και τη «Βιβλιοθήκη του Λαού» είναι η «Γραμματική της ομιλουμένης γλώσσας» (1853), το «Λεξικό της ομιλουμένης γλώσσας». (1864 ανέκδοτο και σήμερα χαμένο), Ρακίνα. Λαμία, 1837 (ανώνυμη έκδοση, μετάφραση), Αγρονομικά. Χαλκίδα, 1833 (ανώνυμη έκδοση), Πραγματεία περί συκαμινοφυτείας και μεταξοσκωληκοτροφίας Αθήνα, 1857,  Χριστιανική ηθική 1859, Αγρονομία στοιχειώδης. Αθήνα, 1861, Υπόμνημα προς την εν Αθήναις Β' Εθνικήν Συνέλευσιν διαθέτου των εθνικών γαιών. Αθήνα, 1863, Περί του Ανατολικού ζητήματος 1876, η Βιογραφία του Παλαιών Πατρών Γερμανού  «εργασία η οποία έχει χαθεί», Αναμνήσεις θερινής νυκτός εν Υπάτη.  Αθήνα, 1870,  Έμπορος Μάρκος που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του,  «Βρυκόλακας», «Παμύθιον», «Γερογιάννη», «Ο υιός της χήρας», Μαθητής», «Διδασκάλισσα»,  «Καϊριστή», «Υιόν του Γερονίκου», καθώς και άλλες βιογραφίες, διηγήματα και μεταφράσεις  κυρίως από τα γαλλικά.   Έγραψε και την  αυτοβιογραφία του που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του.  

Αλλά το ιστορικό ενδιαφέρον του Δημητρίου Αινιάνα δεν περιορίστηκε μόνο στα παραπάνω μελετήματα.  Έγραψε για άλλα πολυσήμαντα εθνικά θέματα του ελληνικού αγώνα όπως και για πολλές σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες των ελλήνων κατά την διάρκεια της επανάστασης: Περί του Ελληνικού Ναυτικού, Η μάχη στα Βασιλικά, Η άλωση της Τριπολιτσάς, Η πτώση του Μεσολογγίου, καθώς και την χαρακτηριστικότατη περιγραφή της καταστροφής των Τούρκων στην Αράχοβα , δημοσιευμένη με τον γενικό τίτλο «Ήθη και έθιμα των Ελλήνων και πράξεις και πράξεις κατά την επανάσταση» που κατά κάποιον τρόπο αποτελεί συμπλήρωμα της βιογραφίας του Γεωργίου Καραϊσκάκη. 

Ο υπερήφανος αγωνιστής όπως έζησε όρθιος, πάλεψε όρθιος, αγωνίστηκε όρθιος έτσι και πέθανε όρθιος.  Μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του  μάχονταν με όπλο την πέννα και με στόχο και σκοπό την πνευματική ανάπτυξη του λαού και την αφύπνιση του έθνους. Λίγο πριν πεθάνει χάρισε τα υπόλοιπα της βιβλιοθήκης του στο ελληνικό σχολείο της Υπάτης. Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1881 τυφλός και πάμφτωχος πέθανε στην Στυλίδα αφήνοντας πίσω του μια πλούσια πνευματική κληρονομιά. Στην εκκλησία της Στυλίδας τον αποχαιρέτησαν με λόγους τους, ο δάσκαλος Κωστορίζος, ο συνταγματάρχης Δημητριάδης και ο γιατρός Παπαθεωδώρου. Στον «Αιώνα»  των Αθηνών έγραψε και ο Τιμολέων Φιλήμων μια νεκρολογία. Εξαιρώντας τον αγωνιστή, τον άνθρωπο, τον συγγραφέα. Ίσως νεκρός ο Δημήτριος Αινιάνας να έδειξε το ανάστημα του. Κι όπως λέγει ο στίχος του Ερωτόκριτου έκφραση της μεταβολής των ανθρωπίνων, «ευχές, μεγάλες γίνονται με τον καιρό οι κατάρες». 

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την οικογένεια των Αινιάνων θα βρει ο αναγνώστης στην σελίδα:  http://olykos.pblogs.gr/2017/11/oi-ainianes-istorikh-kai-pnefmatikh-oikogeneia.html

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου