"Η Σπερχειάδα στο χρόνια του Εμφυλίου"

Ένα τολμηρό βιβλίο του Βασίλη Κ. Κανέλλου που θα κυκλοφορήσει σύντομα

Βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να πρωτοαναγγείλω ότι ένα μοναδικό βιβλίο του αγαπητού φίλου και συναδέλφου Βασίλη Κ. Κανέλλου θα τυπωθεί και θα κυκλοφορήσει σύντομα. Πρόκειται για μία τεκμηριωμένη αναφορά των χρόνων του εμφυλίου που συγκλόνισε και αιματοκύλησε και την ιδιαίτερη πατρίδα τού συγγραφέα την Σπερχειάδα και των περιχώρων της. Αν και ο συγγραφέας δεν βίωσε τα γεγονότα, λόγω της ηλικίας του, καταφέρνει μέσα από  πρωτογενείς μαρτυρίες, ντοκουμέντα, χάρτες, γνωστό και άγνωστο ειδικό φωτογραφικό υλικό να φωτίσει αξιόπιστα τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκείνη τη ζοφερή περίοδο 1944-49. Το άγνωστο φωτογραφικό υλικό περιήλθε στο αρχείο τού Βασίλη εντελώς απροσδόκητα, όπως μου εκμυστηρεύθηκε ο ίδιος. Το 2001 κάποιος νεαρός περιπλανώμενος βρέθηκε στη Σπερχειάδα και συστήθηκε ως ανεψιός κάποιου Πειραιώτη φωτογράφου ο οποίος το 1948 αποθανάτισε με το φακό της φωτογραφικής του μηχανής εμφυλιοπολεμικά στιγμιότυπα στην κωμόπολη της Σπερχειάδας. Σκοπός του νεαρού ήταν να εμπορευθεί το φιλμ. Ο Βασίλης ενημερώθηκε και αντιλαμβανόμενος την αξία του φρόντισε να περιέλθει στην κατοχή του αντί, βεβαίως, σεβαστού τιμήματος για την εποχή εκείνη. Και να τώρα που το υλικό αυτό  αξιοποιείται με τον καλύτερο τρόπο.

Προς το παρόν δημοσιεύω τα προλεγόμενα του συγγραφέα, ως πρόγευση, για το τι πρόκειται να γευθούν οι αναγνώστες στις σελίδες τού αναφερόμενου πονήματος.

Τάκης Ευθυμίου

«Έρχονταν οι Σουρλαίοι κι έδερναν όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Έρχονταν οι αντάρτες και οι εθνικόφρονες φυγοδικούσαν. Ο στρατός δεν μας πείραζε, μάζευε μόνο πληροφορίες για τους αντάρτες...». Αυτά τα λόγια του παππού μου, που ζούσε σε ένα μικρό χωριό της δυτικής Φθιώτιδας μέχρι τα τέλη του 1947, στριφογυρίζουν ακόμα στο μυαλό μου. Κλείνοντας την 6η δεκαετία της ζωής μου κι ερευνώντας επί μακρόν την τοπική ιστορία και λαογραφία, πήρα την απόφαση να καταγράψω τα γεγονότα εκείνης της τραγικής πε- ριόδου. Χωρίς ενδοιασμούς και προκαταλήψεις και με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η οικογένειά μου έζησε το δράμα του Εμφυλίου σε όλη του την έκταση. Ο πατέρας, στρατιώτης του 508 Τάγματος Πεζικού του Εθνικού Στρατού από τον Ιούλιο του 1947 μέχρι το Δεκέμβριο του 1949 και βαριά τραυματισμένος το Σεπτέμβριο του 1948 στα υψώματα της Καστοριάς. Ο αδελφός του πατέρα μου στρατολογημένος από τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Ξάδελφος του πατέρα μου αντάρτης, καταδικασμένος από τον περιβόητο στρατοδίκη «Κινίνο» αντάμωσε τον άδικο θάνατο στον τοίχο της Ξηριώτισσας, στη Λαμία. Η Σπερχειάδα, μια κωμόπολη 2.000 κατοίκων της Δυτικής Φθιώτιδας, την Κατοχική και Εμφυλιακή περίοδο, έζησε την ανείπωτη τραγωδία σε όλες τις εκφάνσεις της. Έγινε ολοκαύτωμα από τους ναζί το 1944. Στον Εμφύλιο φιλοξένησε στα ερείπιά της χιλιάδες ανταρτόπληκτους–πρόσφυγες. Ο ορεινός της όγκος έγινε το θέατρο συγκρούσεων μεταξύ Εθνικού Στρατού και ΔΣΕ την τριετία 1947- 49. Βίωσε τη φρίκη του θανάτου. Αναμφισβήτητα ήταν μια μικρογραφία της ελληνικής υπαίθρου σε εκείνη την εθνική περιπέτεια. Είναι γεγονός ότι η δεκαετία του ’40 έχει αφήσει βαριά τη σκιά της στην ελληνική κοινωνία και πολιτική. Ιδιαίτερα το σκέλος της εμφύλιας διαμάχης. Μέχρι τώρα τουλάχιστον δεν υπάρχει μια αποδεκτή από όλες τις πλευρές άποψη και θέση. Μετά τη λήξη του Εμφυλίου η ιστορία γράφτηκε και διαμορφώθηκε όπως την έζησαν οι νικητές. Ο λόγος των νικητών αρχίζει από το 1943. Τη δεκαετία του ’80 η ιστορία «ξαναγράφτηκε». Κυριάρχησαν οι λόγοι και τα επιχειρήματα της Αριστεράς, που προσπάθησαν να αναδείξουν το δίκιο των ηττημένων του Εμφυλίου, το «ηθικό» πλεονέκτημα της Αριστεράς, με αφετηρία του Εμφυλίου τη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Σε τοπικό επίπεδο ακόμα ακούς να λένε πως ο τάδε έφαγε το δείνα. Φταίνε αυτοί, φταίνε οι άλλοι. Εκείνοι ήταν οι καλοί, οι άλλοι προδότες. Ακόμα πλανώνται σκιές και ερωτηματικά. Η ρήση του Αμερικανού πολιτικού Χίραμ Τζόνσον «η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα του πολέμου» είναι διαχρονική, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για εμφύλιο πόλεμο. Κάνοντας χρήση πρωτογενών γραπτών και προφορικών πηγών μπήκα στον πειρασμό να καταγράψω τα σημαντικότερα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν εκείνη την περίοδο στη γενέτειρά μου και στην ευρύτερη περιοχή και τα οποία υπέπεσαν στην αντίληψή μου. Τα παραθέτω όπως τα διάβασα και τα άκουσα χωρίς ιδεολογικοπολιτική ανάλυση και προσέγγιση. Χαρακτηρισμούς, κρίσεις και σχόλια τα αφήνω στον αναγνώστη. Αναπόφευκτα κατέφυγα κατά την καταγραφή των πολεμικών γεγονότων και στη χρήση στρατιωτικής ορολογίας και χαρτών. Ήταν κατά την άποψή μου απαραίτητο για να έχει ο αναγνώστης μια γενική εικόνα για τα όσα διαδραματίστηκαν την τραγική εκείνη πενταετία στην ευρύτερη περιοχή, μιας και στην τοπική βιβλιογραφία είναι σχεδόν άγνωστα. Μια πόλη, ένα χωριό, έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει, με το μικρό ή μεγάλο ρόλο που διαδραμάτισε, τη θέση του στον ιστορικογεωγραφικό του χώρο. Ξεφυλλίζοντας τις σημειώσεις μου μια βαθιά θλίψη πλημμυρίζει την ψυχή μου. Θλίψη για τα παλικάρια που πότισαν με το αίμα τους τα βουνοτόπια και τα λαγκάδια. Θλίψη για τα αθώα θύματα του αδελφοκτόνου σπαραγμού. Αλλά και θλίψη για εκείνους τους δήθεν ανθρώπους, τους αριστερούς και δεξιούς θύτες, που ο καθένας για τους δικούς του λόγους πλιατσικολόγησε σε βάρος της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας.

Βασίλης Κ. Κανέλλος Σπερχειάδα 2017