Τα τέσσερα καμένα τέμπλεα του ξυλογλύπτη Στυλιανού Δ. Υφαντή

Τα τέσσερα μέχρι σήμερα καμένα τέμπλεα του Αγραφιώτη- Μεγαλοκαψιώτη ξυλογλύπτη Στυλιανού Δ. Υφαντή

Νίκος Δ. Παπαδιονυσίου

Με τα 18 κείμενά μου για εκκλησιές της Ρούμελης, ειδικά της Ευρυτανίας και της δυτικής ορεινή Φθιώτιδας παρουσίασα κατά δύναμη 18 τέμπλεα όπως τα ‘λεγε ο παππούς μου Στέλιος Δ. Υφαντής, δημιουργός τους… Ένα κείμενο με φωτό είναι του Καστανιώτη φίλου Ζαχαρία Ζηνέλη.

Ευχαριστώ τον φίλο κοντοχωριανό, Αηγιωργίτη δάσκαλο και λογοτέχνη Τάκη Ευθυμίου για την στήριξη με τον «Φθιωτικό του Τυμφρηστό»…

Και η …δουλειά, όσο είμαι καλά, συνεχίζεται με την επιθυμία μου να ολοκληρώσω. Εδώ θέλω να προσθέσω ότι πέραν αυτών των 18, υπάρχουν άλλα 3 που βρήκα πυρπολημένα και κατεστραμμένα και πιθανά ένα, ίσως και το πλέον σημαντικό, δεν θέλω να πω τίποτε πριν το ιδώ, που έχει αποσταλεί σε ταγιαδόρους της Καλαμπάκας, όπως μου είπαν, για το δυνατόν αποκατάσταση από εμπρησμό…

Σας τα παρουσιάζω πιο κάτω…

Το τέμπλο του Αγίου Νικολάου στη Λάσπη, στον Άγιο Νικόλαο Ευρυτανίας

Ο Στέλιος Υφαντής μαθήτευσε από έφηβος, όπως ο ίδιος μου είπε σε ερώτησή μου σε παιδική ηλικία, σε ομάδα Ηπειρωτών εκκλησιαστικών ξυλογλυπτών, ταγιαδόρων  που εργάζονταν και περιόδευαν στη Ρούμελη. Έμαθε την τέχνη κοντά τους. Αυτό μέχρις που η ομάδα ανέλαβαν το τέμπλο της εκκλησιάς του Αγίου Νικολάου στο τότε χωριό Λάσπη, σημερινό και από χρόνια Άγιο Νικόλαο.

Άγνωστο για ποιον λόγο οι Ηπειρώτες ταγιαδόροι με τον αρχηγό τους αποχώρησαν όλοι για πιθανά άλλη κατασκευή κάπου στη Ελλάδα, αφήνοντας το έργο λιγότερο από μισό. Ο Στέλιος Υφαντής, νεότατος, άρπαξε την ευκαιρία να συνεχίσει και τελειώσει την δουλειά μόνος. Πραγματικά τα κατάφερε κι΄ έφτιαξε ένα υπέροχο, όπως λεγόταν, τέμπλο. Από τότε άρχισε η πορεία στην τέχνη του με τα έργα του σε 60 εκκλησιές της Ρούμελης.

Στις 25 Απρίλη 2015 ανέβηκα στον Άγιο Νικόλαο με φίλο από το Ναύπλιο, να φωτογραφίσω αυτό το τέμπλο. Στις 09:00 στη πλατεία του όμορφου και προοδευμένου  χωριού είχα την τύχη να βρω μια κυρία, γηραιά χωριανή, επίτροπο και κλειδοκράτορα του Ναού που είχε μαγαζί στη πλατεία, πράγμα που συνήθως αστοχούσα να πετύχω σε άλλες εκκλησιές με έργα του παππού μου Στέλιου. Μπαίνοντας απογοητεύτηκα βλέποντας το τέμπλο.

Ήταν χτιστό!. Δεν ήταν το έργο του Υφαντή. Η κυρία μου είπε κάτι που αγνοούσα (sic) απαντώντας σε ερώτησή μου:

-        Τον Αη Νικόλα, την εκκλησιά, την έκαψαν το 1941 οι Γερμανοί.

Έτσι μαζί κάηκε και το πρώτο τέμπλο, έργο του Στέλιου Υφαντή!..

Το τέμπλο της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Περίβλεπτο Δ. Φθιώτιδας

Η 1^η Αυγούστου ‘16 υπήρξε μια ημέρα πολύ ευχάριστη για την έρευνά μου για το έργο του παππού μου και την φωτογράφηση αξιόλογων τοπίων της ορεινής Φθιώτιδας κι΄ Ευρυτανίας. Ταυτόχρονα δυσάρεστης ανακαλύπτοντας νέο καταστραμμένο τέμπλο κατασκευής του από πυρκαγιά λόγω απερίσκεπτων ενεργειών… 

Με το τέλος της φωτογράφησης της εκκλησιάς και του τέμπλου του Αγίου Γεωργίου στο Δίκαστρο της Δυτικής Φθιώτιδας, ξεκινήσαμε με τον φίλο Μεσαιοκαψιώτη Νίκο Παπαηρακλή για το κοντινό και όμορφο Περίβλεπτο. Ειδοποιημένη από τον κ. Παπαηρακλή μας περίμενε η χωριανή κυρία Ιουλία Δημοπούλου, γνώστρια των περί το χωριό.

Εκεί μας περίμενε η έκπληξη: Μπαίνοντας στην όμορφη εκκλησιά είδα τέμπλο κτιστό!. Η κυρία Δημοπούλου μας εξήγησε ότι το 1957 κάηκε η εκκλησιά από …εγκαταλειμμένο αναμμένο θυμιατό!. Μαζί το καρυδένιο τέμπλο.

Δεύτερο τέμπλο του Σ. Υφαντή που βρήκα καμένο. Το πρώτο από τους Γερμανούς στον Άγιο Νικόλαο, Λάσπη…

Το τέμπλο της Ιεράς Μονής της Παναγίας Κουμασίων

Ένα τέμπλο που ήθελα πολύ να ιδώ και φωτογραφήσω ήταν αυτό που ο παππούς μου Στέλιος Υφαντής στο σημείωμα που μας έδωσε περιγράφει όπως πιο πάνω και εγώ εντόπισα να βρίσκεται κοντά στους ιστορικούς Κορυσχάδες…

Έτσι, στις 12 Ιούλη 2017 ξεκινήσαμε την αναζήτηση για πληροφορίες από τους Γοριανάδες Ευρυτανίας, όμορφο χωριό κοντά στο Καρπενήσι.

Ψάξαμε για τον  παπα-Δημήτρη Παπασπύρου που γνωρίζει τα πάντα για την Μονή όπως μας είπαν. Δυστυχώς έλειπε. Είχαμε όμως την τύχη να συναντήσουμε τον γιο του, δάσκαλο, διευθυντή δημοτικού σχολείου στη Νίκαια (Νέα Κοκκινιά), ο οποίος με τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του μας έδωσε πολύτιμες πληροφορίες εκτός από τις γνωστές από τρίτους και το Internet.

Η πλέον βασική, δυστυχώς, ήταν ότι η εκκλησιά, κατασκευασμένη το 1661, με το μοναστήρι κατεστραμμένο από τους Τούρκους και αναστηλωμένο μετά τον διωγμό τους, μαζί με το τέμπλο που κατασκευάστηκε από τον Υφαντή το 1912, ανατινάχθηκε ή κάηκε από τους Γερμανούς τον Αύγουστο του 1944. Επομένως τέμπλο δεν υπάρχει ή αν σώθηκαν κομμάτια του δεν θα άξιζε η επανασυναρμολόγησή του όπως η γενόμενη αποκατάσταση του Ναού. Κατ΄ άλλη πληροφορία πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς… Μας έδωσε και το τηλέφωνο του νέου Ηγούμενου της Ιεράς Μονής της Παναγίας του Προυσού της οποίας μετόχι είναι η Μονή Κουμασίων, μήπως και μας έδινε τα κλειδιά της εκκλησιάς.

Έκρινα ότι μετά την διήγηση του παπά- Δημήτρη, το πήγανε – έλα στον Προυσό,  δυο φορές μάλιστα, με την απασχόληση του Ηγουμένου, θα ήταν μια άσκοπη ταλαιπωρία με αβέβαια έκβαση που δεν θα άξιζε τον κόπο καθώς έτσι κι΄  αλλιώς θα μπορούσα να φωτογραφίσω τον χώρο.

Το κατεστραμμένο αυτό τέμπλο της Παναγίας των Κουμασιών είναι το δεύτερο μετά αυτό του Αγίου Νικολάου Λάσπης (Αγίου Νικολάου) που κατέστρεψαν οι Γερμανοί με την Εθνική Αντίσταση το 1944. Ένα τρίτο, αυτό στο Περίβλεπτο της Κοίμησης της Θεοτόκου, κάηκε με πυρκαγιά εκ των ένδω όπως ελέχθη, από αμέλεια χωριανών. Αντίστοιχες εκπλήξεις για μένα στα χρόνια των αναζητήσεών μου, χωρίς να γνωρίζω ποιες άλλες θα συναντήσω μέχρι και αν Θεού θέλοντος ολοκληρώσω την έρευνά μου.

 

Προσθήκη: Κατά την επίσκεψή μου στην Ι.Μητρόπολη Ευρυτανίας την 06.07.2021 πληροφορήθηκα από λίαν εμπιστευτική πηγή ότι τελευταία τοποθετήθηκε νέο τέμπλο στον Ι.Ν της Ι.Μονής Κουμασίων.

Νίκος Δ. Παπαδιονυσίου

 

Το τέμπλο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Ορχομενού Βοιωτίας «Παναγία η Σκριπού»

Ένα από τα έργα του Στέλιου Υφαντή είναι και το τέμπλεον εις Ορχομενόν Βοιωτίας όπως αναφέρει στο σημείωμά του…

Το έργο αυτό φύλαγα τελευταίο για φωτογράφηση σαν πιο κοντά ο Ορχομενός στη μόνιμη διαμονή μου ή πάνω στη διαδρομή μου επιστροφής από τους γενέθλιους τόπους μου της ορεινής Φθιώτιδας κι΄ Ευρυτανίας, μέχρι που συγχωριανός, πρώην Αττικάρχης, που υπηρέτησε νεώτερος και στον Ορχομενό, γνώστης του επομένως, μου είπε υποτιμητικά πριν μερικούς μήνες:

-        Έχεις γράψει για τα τέμπλα του παππού σου για ένα σωρό εκκλησιές. Για το τέμπλο του της «Παναγίας της Σκριπού» στον Ορχομενό, το καλύτερο, δεν έχεις γράψει τίποτε!...

Ομολογώ ότι αγνοούσα την ονομασία αυτής της εκκλησιάς. Θυμόμουν όμως ότι βάσει του σημειώματός του ο Υφαντής εργάστηκε για τέμπλο στον Ορχομενό.

Έπεσα με τα μούτρα στην πραγματικά αξιόλογη αρθρογραφία του Internet. Ενθουσιάστηκα… Ήμουν έτοιμος να πάω. Πριν φύγω, καλοκαίρι ακόμα, σκέφτηκα να πάρω κανένα τηλέφωνο να εξασφαλίσω κλειδοκράτορα. Βρήκα τηλέφωνα της εκκλησιάς, της Ιεράς Μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Μονή της «Παναγίας της Σκριπού».

Ήθελα, όπως πάντα, να βεβαιωθώ βλέποντας το τέμπλο αν είναι έργο Υφαντή!...

Από την ονομασία «Σκριπού», τον 9^ο αι. ανέγερσης, τις λατινικής γραφής σκαλιστές πινακίδες και την κατοίκηση φύλων με λατινική ντοπιολαλιά στους τόπους μας του πολυεθνικού Βυζαντίου, συνεχώς αναλογιζόμουν:

Scripta manent, verba volant..

Το τηλέφωνο που έκανα με συνέφερε. Ο μάλλον νέος επίτροπος και ψάλτης με τον οποίο συνομίλησα μου είπε:

-        Το τέμπλο έχει υποστεί ζημιές από την πυρκαγιά που έκαψε το εσωτερικό του Καθολικού.. Έχει αποσυναρμολογηθεί και έχει αποσταλεί στην Καλαμπάκα σε εργαστήριο ξυλογλυπτικής για να αποκατασταθεί.. 

Πριν δυο εβδομάδες ξαναπήρα τηλέφωνο. Μίλησα μάλλον με τον ίδιο κύριο. Καμιά εξέλιξη…

Εύχομαι το εργαστήριο όπου έχει πάει το τέμπλο να είναι της ίδιας τεχνοτροπίας με την καθαρά βυζαντινή-ανατολική του Υφαντή, όχι κάποιας baroc ή rococo και οι επεμβάσεις δημιουργήσουν ασχήμιες…  Οψόμεθα!...

Για τους επιθυμούντες περισσότερα για την αξιόλογη Ιερά Μονή, υπάρχει το Internet…

Νίκος Δημητρίου Παπαδιονυσίου

02 Δεκ. 2018

 

Επιμέλεια-Ανάρτηση; Τάκης Ευθυμίου