Η πανώλη του 1828

 

Η επιδημία της πανώλης  του 1828 και πως αντιμετωπίσθηκε

Του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή,  Αντιστρατήγου ε.α.

Πηγή φωτο: https://www.google.com/search?q=πανώλη

       Η μετάδοση της πανώλης

         Απρίλιος 1828. Το πλήρωμα του Υδραίικου πλοίου «Αφροδίτη», μετά από ένα ταξίδι  μεταφοράς αιχμαλώτων  από την Αίγυπτο στη Μεθώνη, μετέδωσε την επιδημία  της πανώλης  στους κατοίκους της νήσου Ύδρας.  Δεν  είχαν ληφθεί, κατά την επιστροφή του πλοίου στην Ύδρα,  τα κατάλληλα μέτρα προστασίας των κατοίκων και η  πανώλη μεταδόθηκε  και  επεκτάθηκε στο νησί, το οποίο  έγινε το επίκεντρο της επιδημίας.

         Την περίοδο εκείνη  η  πανώλη  «θέριζε τον πληθυσμό της Αιγύπτου και πολλοί πέθαναν».

Κυβερνήτης της Ελλάδας,  από τετραμήνου, ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος, ως ιατρός ο ίδιος, διέγνωσε τον θανατηφόρο κίνδυνο της πανώλης  και έστειλε στην Ύδρα τον γιατρό Σπυρίδωνα Καλογερόπουλο, με εντολή, «να λάβει αυστηρά μέτρα για τον περιορισμό της διασποράς της στο νησί». 

Τα  μέτρα προστασίας από την πανώλη

 Ο ιατρός Σ. Καλογερόπουλος επέβαλε καραντίνα 50 ημερών στους Υδραίους και  όρισε  τα εξής  μέτρα την προστασίας  τους από την πανώλη :

·     To κλείσιμο των Ναών και την απαγόρευση του Εκκλησιασμού,

·     Την απομάκρυνση  των οικογενειών, όσων είχαν νοσήσει  από την πόλη και τον εγκλεισμό  τους στο  Καθαρτήριο,

·     Τον ενταφιασμό  των νεκρών από την επιδημία, από ειδική ομάδα νεκροθαφτών (Μόρτηδες),   την  καύση των ρούχων τους και την  απολύμανση των σπιτιών τους,

·     Την  αυστηρή επαγρύπνηση στις επαφές των συγγενών των νοσούντων στους δημόσιους χώρους.

Τα μέτρα όμως  δεν τηρήθηκαν στο βαθμό, ο οποίος θα απέτρεπε την μεταδοτικότητα της πανώλης  και έτσι επεκτάθηκε σε όλο το Νησί της Ύδρας  και ακολούθως  και στο Νησί των Σπετσών.

Μετά από αυτή την επέκταση της επιδημίας, ο Καποδίστριας αναγκάστηκε να επιβάλει σκληρότερα μέτρα : «έθεσε σε καραντίνα 40 ημερών την Ύδρα και τις Σπέτσες, με την αυστηρή εντολή,  να μην βγαίνει οτιδήποτε από τα νησιά, τα οποία είχαν πληγεί, είτε προϊόν είτε άνθρωπος  και  απέκλεισε τα  δύο νησιά με ελέγχους στρατιωτικών λέμβων».

Η αυστηροποίηση των μέτρων προστασίας 

Παρά  τα  σκληρά μέτρα, η πανώλη μεταδόθηκε  στην Αργολίδα, στον Πόρο, στα Μέγαρα, στα Καλάβρυτα, κ.α.  και ο Καποδίστριας αναγκάστηκε να λάβει νέα αυστηρότερα μέτρα :

·                 Ανέθεσε τον έλεγχο της επιβολής των μέτρων προστασίας στον αδελφό του Βιάρο Καποδίστρια,  ο οποίος αυστηροποίησε την καραντίνα, διορίζοντας επιστάτες, οι οποίοι  επισκέπτοντο κάθε μέρα όλα τα σπίτια της Ύδρας  και  όταν συναντούσαν ασθενή τον περιόριζαν στο σπίτι του.

·                 Έδωσε εντολή  στους  επιστάτες των λιμανιών να εμποδίζουν τον απόπλου όλων των πλοίων,  εκτός των αλιευτικών,

·                  Καθόρισε  μια νέα αγορά για  τις προμήθειες με νέους αυστηρούς κανόνες υγιεινής. 

Η αυστηροποίηση των μέτρων απέδωσε καρπούς στην Ύδρα, καθώς η επιδημία «έσβησε» στο νησί,  κατά τους επόμενους μήνες.

Για την εξάλειψη της πανώλης στον Πόρο,  ο Καποδίστριας έστειλε  τον διάσημο φιλέλληνα ιατρό  Λουί Αντρέ Γκοσέ, με την εντολή «να κάνει όσα έκρινε σκόπιμα, για να αναχαιτίσει την μετάδοσή της ».

 Ο Γκοσέ, χρησιμοποιώντας την ιατρική τεχνική της «καυτηρίασης των οιδημάτων»,  επέβαλε στους κατοίκους του Πόρου τα εξής  έκτακτα μέτρα: 

·                 Ίδρυσε και λειτούργησε  τα  Λοιμοκαθαρτήριο,

·                 Επέβαλε την καύση των ρούχων των νεκρών,

·                 Έβαλε λουκέτο σε εκκλησίες και καφενεία και

·                 Διέταξε την τοποθέτηση των ασθενών κάτω από την σκιά φυλλωμάτων,  σε απόσταση έξι μέτρων του ενός από τον άλλο.

Η εξάλειψη της πανώλης

Θέλοντας να εξαλείψει γρηγορότερα την πανώλη, ο Καποδίστριας επεξέτεινε, τον Μάιο του 1828,  την καραντίνα των νησιών Ύδρας και Σπετσών,  στα παράλια της Αττικής, στην Εύβοια και στον  Βόλο. Μια Ναυτική Μοίρα ανέλαβε την υποχρέωση,  «να επιτηρήσει τις περιοχές αυτές και να μην επιτρέψει σε κανένα πλοίο να παραβιάσει τον αποκλεισμό τους».

        Στα Καλάβρυτα, πόλη με  πλέον των 1000 κατοίκων, όπου  άρχισαν να πεθαίνουν από την πανώλη, ο Γεώργιος Μαυρομάτης, έκτακτος απεσταλμένος του Καποδίστρια, συγκρότησε τέσσερα ολιγομελή στρατιωτικά σώματα,  με την εντολή,  «να περιφρουρήσουν τον άμεσο περιορισμό όλων των αρρώστων στα σπίτια τους».

Με τις παραπάνω συντονισμένες ενέργειες  και τα μέτρα προστασίας, τα οποία έλαβε ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και  οι  απεσταλμένοι του  ιατροί,  «η  πανώλη, η οποία εκδηλώθηκε το  1828, στην Ύδρα και στις Σπέτσες καταπολεμήθηκε και δεν  μεταδόθηκε  στην υπόλοιπη  Πελοπόννησο».

Ο  ιατρός Γκοσέ κατέγραψε τα συμπτώματα της πανώλης  και τα μέτρα θεραπείας της, τα οποία επέβαλε  στην Ελλάδα  για να την καταπολέμησή της, σε χωριστές ιατρικές μελέτες, οι οποίες εκτυπώθηκαν στην Ελβετία και: (ι)  απετέλεσαν έκτοτε  σημαντικές πηγές πληροφόρησης, για την ίαση της επιδημίας της πανώλης, παγκοσμίως και (ιι)  προκάλεσαν  το  ενδιαφέρον για  μελέτη και εφαρμογή  των ιατρικών επιστημόνων, μέχρι και  σήμερα.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου