ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
[Του Περικλή Φύκα από το βιβλίο του: «Ο Τυμφρηστός που αγαπήσαμε»]
Α) Η Μεγάλη Επανάσταση του 1821
Ο Μεγάλος Σηκωμός του 1821, η αφετηρία για το καινούργιο ξαναγέννημά μας, έδωσε και δίνει όχι μόνο πλούσιο υλικό, αλλά και ερεθίσματα στους μελετητές και ιστορικούς μας, με αμείωτο ενδιαφέρον θα έλεγα ίσα με τα σήμερα.
Από τον ερχομό του Καποδίστρια, μέχρι κι αυτήν ακόμα την ενθρόνιση του Γεωργίου Α’, το αίτημα για την αποκατάσταση των αγωνιστών και των απορφανισμένων οικογενειών παρέμεινε στην πρώτη γραμμή και τροφοδοτούσε πάντα τα αντιπολιτευτικά και αντιδυναστικά ρεύματα κατά καιρούς. Η τελική κρίση όμως πάντα αναβαλλόταν «διά μελλοντικήν εξέλεγξιν», μέχρι που ο χρόνος απάλλαξε για πάντα την σεβαστήν εξελεγκτικήν επιτροπήν από το «επίπονο» έργο της.
Τόσο η διαδικασία υποβολής των δικαιολογητικών, όσο και τα ίδια τα αποδεικτικά είναι πανομοιότυπα και ακολουθούν τον ίδιο τρόπο γραφής και σκοπιμότητας, είναι δε στο σύνολό τους χειρόγραφα. Πέρα απ' την καθιερωμένη «αίτηση», κάθε φάκελος περιέχει, ανάλογα με την περίσταση, είτε πιστοποιητικά αναγνωρισμένων οπλαρχηγών και καπεταναίων του αγώνα είτε αποδεικτικά πολιτικών εκδουλεύσεων.
Αλλά και μαρτυρίες συμπολιτών και συμπολεμιστών περιέχονται και είναι αξιόπιστες και αξιοσέβαστες. Και μόνον οι χρονολογίες ποικίλλουν, διότι οι πολιτικές τοποθετήσεις και προσωπικές συμπάθειες δεν προσέφεραν σε όλους ίσες δυνατότητες. Παρουσιάζουμε αντιπροσωπευτικά περιπτώσεις αγωνιστών από το χωριό μας. Η επιλογή δεν είναι τυχαία. Πιστεύουμε πως έτσι δίνουμε την καλύτερη δυνατή και αντιπροσωπευτικότερη εικόνα του μεγαλείου και της θυσίας εκείνων των ανθρώπων. Των ανθρώπων, που τα μηνύματά τους φτάνουν ως τις μέρες μας σαν παραδείγματα ανιδιοτέλειας, αυταπάρνησης και μεγαλοσύνης, που όμοιά τους δεν ξαναφάνηκαν στον τόπο μας από καταβολής του.
Με το τέλος του δεύτερου Μεγάλου Πολέμου και του Εμφυλίου που ακολούθησε, από τις πρώτες κιόλας δεκαετίες, ικανοί ερευνητές από τη Φθιώτιδα παρουσίασαν εργασίες και καταλόγους από αγωνιστές χωριών της Φθιώτιδας. Από μια τέτοια εργασία προκύπτει ότι χωριό Κάψι, και οι τρεις Συνοικισμοί, ανέδειξαν περί τους 95-100 Αγωνιστές1. Εμείς με τη σειρά μας και με βάση αυτόν τον κατάλογο, αλλά και μέσα από προσωπική μας έρευνα, ξεχωρίσαμε τους Αγωνιστές που είχαν καταγωγή το Πέρα Κάψι (Τυμφρηστός), κατάλογο τον οποίον παρουσιάζουμε, δεόντως σχολιασμένο και αξιολογημένο, των οποίων ο αριθμός ανέρχεται σε 20 περίπου. Θυμίζουμε, επίσης πως ανάλογες δικές μας εργασίες έχουν φιλοξενήσει τα «Φθιωτικά Χρονικά» και τη «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ».
1 Αντωνόπουλος Νίκος,
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΑΠΟ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟ
(ΠΕΡΑ ΚΑΨΙ)
1) Αναγνόπουλος Δημήτριος, αξιωματικός.
Αίτηση ανταμοιβής της συζύγου του Χρυσούλας, 19 Ιουνίου 1865. Πιστοποιητικό Μ. Ν. Κοντογιάννη, 10 Φεβρουαρίου 1846. Γεννήθηκε το έτος 1797 στο Πέρα Κάψι και μετώκησε μετεπαναστατικά στην Υπάτη. Ο οπλαρχηγός είχε τους: Σπύρο Κοντογιάννη, Ανδρέα Λόντο, Νικόλαο Κοντογιάννη, Ιωάννη Στράτο και Γ. Γαλή.
Μάχες: Υπάτης 1821 και 1822, Γιαννιτσούς, Αγάθωνα, Κλωνίου, Πλατυστόμου, Ασβέστη, Ακράτας, Πάτρας, Καλιακούδας Καρπενησίου, Άμπλιανης των Σαλώνων, Καροπούλες και Νεοχωράκι του Δήμου Τυμφρηστού, Καγκέλια Βελουχίου, Βαρυμπόπης, Ναυπάκτου, Αθήνας, Πολιορικίας του Μεσολλογίου κ.ά.
ΑΙΤΗΣΗ - ΑΝΑΦΟΡΑ
Αίτησης Δημητρίου Αναγνοπούλου, κατοίκου Υπάτης της Φθιώτιδος, περί των στρατιωτικών εκδουλεύσεών του κτλ. κατά το διάστημα του υπέρ πατρίδος αγώνος.
Εν Υπάτη τη 2 Νοεμβρίου [ή Σεπτεμβρίου] 1846
Προς την επί των Πολεμικών Εκδουλεύσεων σεβαστήν Εξεταστικήν Επιτροπήν
Επισυνάπτω πιστοποιητικά των οπλαρχηγών του αγώνος,
α) των κ.κ. Μήτζιου Κοντογιάννη Αντιστρατήγου και Νικ. Κοντογιάννη Αντισυνταγματάρχου και
β) των κ.κ. Χριστόφορου Περραιβού, Γ. Δυοβουνιώτη, Χρ. Χατζηπέτρου, Γιαννάκη Στάικου, Υποστρατήγων, Ιωάννη Στράτου Συνταγματάρχου, Παπακώνστα Τζαμάλα και Γ. Βάια Συνταγματάρχου, διασήμων οπλαρχηγών του υπέρ πατρίδος αγώνος, διά των οποίων αποδεικνύεται σαφώς ότι ο υποφαινόμενος καθ’ όλην την διάρκειαν του αγώνος τούτου εχρημάτισεν στρατιωτικός, υπό την οδηγίαν των εις τα πιστοποιητικά ταύτα [εν]διαλαμβανομένων οπλαρχηγών, είχαν πάντοτε την σειρά και την τάξιν του αξιωματικού, διότι έφερον μεθ’ εαυτού μου εις όλας τας περιστάσεις δέκα έως είκοσι στρατιώτας και εθεωρούμην Μαγκαντζής της πρώτης τάξεως, μάλιστα εις τας αρχάς ιδίως του αγώνος τούτου, η πατρική Διοίκησις του Αρείου Πάγου, αναγνωρίσας με ως τοιούτον, με ετίμησε με τον βαθμόν του Εκατοντάρχου, αλλά κατά δυστυχίαν εις την τρομεράν μάχην της Καλιακούδας, κατά το έτος 1823, απώλεσα το δίπλωμα του ειρημένου βαθμού μου, αφού εκινδύνευσα ν’ απωλέσω και αυτήν την ιδίαν μου ζωήν.
Αι μάχαι εις τας οποίας παρευρέθην και επολέμησα εμπεριέχονται, αι σημαντικότεραι, εις τας αυτάς πιστοποιήσεις μου, και κρίνω περιττόν να τας σημειώσω ο ίδιος, βεβαιώ όμως την Σεβ. Επιτροπήν ότι ανδρείως εκινδύνευσα την ζωήν μου εις όλας όσας μάχας παρευρέθην και δεν έλειψα ούτε μίαν ημέραν από του να μην παρευρεθώ εις τα στρατόπεδα, ταυτοχρόνως δε απώλεσα εις το χωρίον μου Κάψι και αλλαχού την σημαντικοτάτην κινητήν περιουσίαν μου, επυρπολήθη η οικία μου εις Κάψι και ενί λόγω, εδυστύχησα εις τον υπέρτατον βαθμόν, αγωνιζόμενος υπέρ της ανεξαρτησίας της πατρίδος, και [απήτησα] προς αυτήν τα μεγαλύτερα δικαιώματα, αλλ’ επειδή κατά δυστυχίαν, απέναντι τοιούτων θυσιών και εκδουλεύσεων, δεν ανταμοίφθην παντελώς και διότι αι προλαβούσαι επί των Στρατιωτικών Εκδουλεύσεων Εξεταστικαί Επιτροπαί, αν και καθυπέβαλλον εγκαίρως εις αυτάς τας αποδείξεις μου, με εβαθμολόγησαν μεν εις το Μητρώον, έλαβεν όμως άλλος τον βαθμόν μου, διότι εσφαλμένως εσημειώθη το επώνυμόν μου Αναγνωστόπουλος αντ’ Αναγνόπουλος, κι επειδή θεωρούμαι τα μέγιστα αδικημένος κατά τούτο, και το χείριστον δε, ευρίσκομαι ενδεής και άπορος όλως, διότι ενώ με κατέλαβεν ήδη και το γηρατείον και απέκτησα πολυάριθμον οικογένειαν, διά τούτο παρακαλώ την Σεβ. Ταύτην Επιτροπήν, ίνα, λαβούσα υπ’ όψιν τας εις τα πιστοποιήσεις ταύτας εμπεριεχομένας εκδουλεύσεις και θυσίας μου προς την πατρίδαν, αποφασίση και εγκρίνη:
α) να μοι δοθή, ανάλογος του χαρακτήρος και των εκδουλεύσεων μου, στρατιωτικός βαθμός του αξιωματικού και
β) ν’ ανταμοιφθώ και αποζημιωθώ ο υποφαινόμενος αναλόγως προσηκόντως, ως ανταμοίφθησαν κια αποζημιώθησαν και οι λοιποί άχρι τούδε αξιωματικοί, εις των οποίων, κατά δίκαιον λόγον, έπρεπε να ήμην κι εγώ, αφού εθυσίασα το παν υπέρ πατρίδος. Και ότι η Σεβ. αύτη Επιτροπή θέλη δικαιώση τον υποφαινόμενον, [ως αρχαίον] στρατιωτικόν του αγώνος, υποσημειούμαι με Σέβας.
Δημήτρης Αναγνόπουλος
2) Ανυφαντής Νικόλας του Γεωργίου, αξιωματικός.
Αίτηση ανταμοιβής 14 Ιουνίου 1865. Δικαστική πράξη με ίδια ημερομηνία και μάρτυρες τους Δημήτριο Φίκα και Δημήτριο Ρήγα. Γεννήθηκε στο Κάψι, ετών 70. Υπηρέτησε τον Αγώνα υπό τους Μ. Κοντογιάννη και Γ. Δράκο.
Μάχες: Υπάτης, Καλιακούδας και πολιορκίας του Μεσολογγίου.
Κατοικούσε στο τότε κέντρο του Πέρα Κάψι, στη θέση “Παλιό Σχολείο” όπου σήμερα η κατοικία Χρήστου Δημ. Κουτσονίκα. Ανήκε σε επιφανή οικογένεια του Κάψι. Ο γιος του Π”Ευάγγελος Υφαντής υπήρξε ο πρώτος Εφημέριος του Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου Τυμφρηστού. Αλλά και ο υιός αυτού, Βάγιας Π”Ευαγγέλου Υφαντής, επιτυχημένος Ξυλέμπορος και Ανθρακέμπορος. Τελευταίος εκπρόσωπος αυτής της οικογενείας αυτής στον Τυμφρηστό υπήρξε ο ανεψιός του Π”Βαγγέλη, ο Νικόλαος Υφαντής ή Λεωνιδονίκος. Ένας σεμνός και ευπροσήγορος άνθρωπος, ένας αδάμαντας. Αργότερα το Ανυφαντής εξέπεσε σε Υφαντής, χωρίς να έχουνε καμία συγγενική σχέση με την άλλη Ομάδα που υπέγραφε ως Αϋφαντής ή Αϋφαντόπουλος, που είχανε προέλευση και καταγωγή το διπλανό χωριό Μουτζουράκι και είχαν καταφύγει στο Πέρα Κάψι. Προϊόντος του χρόνου έλαβαν και τα δύο σόγια το κοινό όνομα Υφαντής, χωρίς να έχουνε συγγένεια αίματος.
3) Κολτσίδας Ζαχαρίας, υπαξιωματικός. Πρόταση για χαλκούν Αριστείο, Φ.287, Κ60.
Ο Ζαχαρίας Κολτσίδας υπήρξε γόνος επιφανούς οικογενείας του Πέρα Κάψι και κάτοχος μεγάλης κτηματικής περιουσίας, όλα τα σημερινά Παπαρουπαίϊκα χωράφια της Κάτω Γούβας ήτανε δικά του. Η επιβλητική του κατοικία βρισκόταν εκεί όπου σήμερα η κατοικία Ευάγγελου Ευαγγελίου. Απέκτησε τέσσερα παιδιά, τρία αγόρια, τον Γιώργο, τον Γιάννη και τον Σπύρο, που διέτριβαν στην Κωνσταντινούπολη, και μία θυγατέρα την Ελένη, την οποία ενυμφέφθει ο Γεώργιος Χουσιάδας-Γρηγορόπουλος. Διά μέσου της Ελένης και κληρονομικού δικαιώματι η περιουσία αυτή, εξ’ ολοκλήρου, περιήλθε στους κληρονόμους του Φωτίου Δημ. Παπαρούπα.
Ο αδελφός του Ιωάννης Κολτσίδας και ο υιός του Σωτηράκης Κολτσίδας, κάτοικος Κωνσταντινούπολης, ήσαν ιδιοκτήται του κτήματος “ΒΙΓΛΑ” και “ΚΛΗΜΑ” της περιοχής Γούβας. Και αυτή η περιουσία, κληρονομικού δικαιώματος, περιήλθε στους κληρονόμους του Κωνσταντάκη Υφαντή.
4) Κουτζοκέρας Δημήτριος, στρατιώτης. Έλαβε σιδηρένιο αριστείο, Φ.287.Κ.60.
5) Κουτσονίκας Δημήτριος, στρατιώτης. Έλαβε σιδηρένιο αριστείο, Φ.272.Κ.28.
6) Κωστορρίζος Γεώργιος του Γρηγ. Υπαξ. Β’ τάξεως.
Αίτηση ανταμοιβής 8 Μαΐου 1847. Πιστοποιητικό ΧΡ. Χ”Πέτρου, Παπακώστα Τζαμάλα & Ι. Κλίμακα.
Μάχες: Υπάτης και Καλιακούδας υπό τον Κοντογιάννη.
Άμπλιανης των Σαλώνων υπό τον Πανουργιά.
Ελευσίνας και Αράχωβας υπό τον Καραϊσκάκη.
Δομβρένας και Ανηφορίτη υπό τον Χ. Χ” Πέτρου.
Πολιορκίας του Μεσολλογίου υπό τον Λ. Βέικο.
Το 1829 τραυματίστηκε σοβαρά και κατάντησε ανίκανος για εργασία.
Φ.…., Κ.….
7) Κωστορρίζος Ζαχαρίας του Γρηγ. υπαξ. Γ’ τάξεως.
Αίτηση Ανταμοιβής 20 Μαΐου 1865, αδερφός του προηγουμένου. Έχει πλούσιο βιογραφικό και ιστορικό.
Μάχες: Υπάτης και Καλιακούδας υπό τον Ν. Μ. Κοντογιάννη.
Φ…., Κ.…
8) Κωστορρίζος ή Κωστορριζόπουλος Ιωάννης, αξιωματικός.
Αίτηση ανταμοιβής 10 Νοεμβρίου 1846, αδελφός των δύο προηγουμένων. Πιστοποιητικό Ν. Κριεζώτης, Θ. Γρίβας, Ν. Πανουργιάς. Λόγω των παθημάτων της οικογενείας του και του ότι ήτο ορφανός, αλλά και της ηλικίας του, ήτο γεννημένος στα 1806 εστάλη από τον Καποδίστρια για να φοιτήσει στο κεντρικό σχολείο της Αίγινας. Σχολείο που σκοπό είχε την εκπαίδευση και την ανάδειξη διδασκάλων και δικαστών. Πράγματα από τα οποία είχε πολύ μεγάλη ανάγκη ο τόπος τότε. Στη συνέχεια υπηρέτησε στη Στυλίδα, ως Δημοδιδάσκαλος, όπου και εγκαταστάθηκε οριστικά και κατέστη κάτοχος μεγάλης ακίνητης περιουσίας.
Φ…., Κ….
9) Κωστορρίζος Γρηγόρης, υπαξιωματικός. Έλαβε χαλκούν αριστείο. Δεν είναι ο πατέρας του φονευθέντος από τους Τούρκους στα 1822 των προηγουμένων. Είναι πρώτος εξάδελφος εκείνου και προγενήτωρ του άλλου μεγάλου κλάδου των Κωστορριζαίων, που γενάρχης της ήτο ο Αθανάσιος Κωστορρίζος ή και ο επιλεγόμενος Γληγοροθανάσης.
Φ.286, Κ.56.
10) Μαραντιανός Δημήτριος, στρατιώτης. Πρόταση για σιδηρούν αριστείο.
Φ.287, Κ.60.
11) Μπλατζούκας Γεώργιος, υπαξιωματικός. Έλαβε χάλκινο αριστείο.
Φ.286, Κ.56.
12) Μπουζάκης Ιωάννης, στρατιώτης. Έλαβε σιδερένιο αριστείο.
Φ.285, Κ.54.
13) Παπαγεώργη Παπαγιάννης, υπαξιωματικός. Έλαβε χαλκούν αριστείο.
Ο Παπαϊωάννης που ήτο γιος Ιερέως και έφερε το επώνυμο Πανέτσος, προεπαναστατικά, ως Λαϊκός, ασκούσε το κύριο επάγγελμά του την ασημουργία. Μετήρχετο επίσης τον Αναγνώστη στους Ναούς του χωριού Κάψι. Διέθετε μεγάλη ακίνητο περιουσία μέσα και στην περιφέρεια του Πέρα-Κάψι. Διέθετε επίσης εντός του χωριού της παλαιάς Μεσαίας-Κάψης φυτεία από Συκομωρέας (Μουριές Μαύρες), απαραίτητες στην εκτροφή του Μεταξοσκώληκα. Μετεπαναστατικά χειροτονήθηκε Ιερέας και έλαβε ως Ενορία τον Μεγάλο Μαχαλά του χωριού Κάψι (το Μεγάλο Κάψι), όπου και μετοίκησε. Είναι ο κτήτωρ αργότερα του εξωκκλησίου της Αγίας Παρασκευής της παλαιάς Μεσαίας Κάψης.
Φ.251, Κ.24.
14) Παπαγιάννη Ζαχαρίας, στρατιώτης. Έλαβε σιδηρένιο αριστείο. Αίτηση 7 Δεκεμβρίου 1841.
Μάχες: Υπάτης, Καρπενησίου και Καλιακούδας.
Ο Αγωνιστής αυτός ήτο γιος του Παπαϊωάννη Πανέτσου, κατοίκησε μετεπαναστατικά στο Μεγάλο Κάψι και οι απόγονοί του έλαβον το επώνυμο Παπαγιάννης.
Φ.189, Κ.15.
15) Παπαγιάννη Κώτσιος ή Κωτζής, υπαξιωματικός. Αίτηση 7 Δεκεμβρίου 1841.
Μάχες: Υπάτης, Καλιακούδας, Καρπενησίου και Μεσολογγίου.
Από τη μελέτη του φακέλου αυτού προκύπτει ότι ήτο γιος του Π”Ιωάννη Πανέτσου και αδελφός του Ζαχαρία Παπαγιάννη. Κατοικούσε πάντα στο Πέρα-Κάψι (Τυμφρηστός), καθώς και οι απόγονοί του σήμερα.
Έλαβε σιδηρένιο αριστείο από την Επιτροπή αξιολόγησης με το όνομα Πανέτσος Κώστας.
Φ.272, Κ.148.
16) Παπαγιάννη Πανέτσου Σπύρος, στρατιώτης.
Μάχες: Υπάτης, Καλιακούδας και Καρπενησίου.
Και από τον φάκελο του Αγωνιστή αυτού προκύπτει ότι ήτο, κι αυτός, γιος του Παπαϊωάννη και αδελφός των δύο προηγουμένων, του Ζαχαρία και του Κώτσιου ή Κωτζή. Κατοικούσε πάντα στο Πέρα-Κάψι, όπως και οι απόγονοί του σήμερα. Συνέχισε να ασκεί το επάγγελμα του πατέρα του και στον Εκλογικό Κατάλογο του 1865 αναφέρεται ως Χρυσοχόος.
Έλαβε σιδηρένιο αριστείο από την Επιτροπή αξιολόγησης με το όνομα Πανέτσος Σπύρος.
Φ.272, Κ.27.
17) Ρήγας ή Μπαλωμένος Αθανάσιος του Γεωργίου, υπαξιωματικός Γ’ τάξεως. Αίτηση ανταμοιβής της συζύγου του, 19 Ιανουαρίου 1865. Διοικητική πράξη με μάρτυρες τους Αδερφούς Δημήτριο και Κώστα Ιωάννη Φίκα.
Μάχες: Πολιορκία του Μεσολογγίου, Αράχωβας, Διστόμου και Αθήνας.
Τελευταίος απόγονός του στον Τυμφρηστό υπήρξε η Ελένη, σύζυγος Ανδρέα Τσιτσάρα εκ Καρπενησίου.
18) Ρήγας Δημήτριος του Γεωργίου, αξιωματικός.
Αίτηση ανταμοιβής 14 Ιουνίου 1865. Δικαστική πράξη με ίδια ημερομηνία και μάρτυρες τους Δημήτριο Φίκα και Νικόλαο Ανυφαντή. Ετών 70.
Μάχες: Πολιορκίας του Μεσολογγίου, Αράχωβας και Αθήνας.
Οπλαρχηγούς είχε τους Κίτσο Τζαβέλα και Γεώργιο Δράκο.
Ήταν πατέρας του ΡηγοΛευτέρη και τελευταίος απόγονός του στον Τυμφρηστό υπήρξε η Αθηνά ΧΑ. Γρηγορίου Πρασσά.
19) Τσιγκρέλης Αθανάσιος, υπαξιωματικός. Έλαβε χάλκινο αριστείο.
Φ.286, Κ.56.
20) Τσιγκρέλης Γιάννης, υπαξιωματικός. Έλαβε χάλκινο αριστείο.
Φ.286, Κ.56.
21) Τσιρώνης Γεώργιος, υπαξιωματικός. Πρόταση για χάλκινο αριστείο.
Φ.196, Κ.16.
22) Φίκας Κώστας του Ιωάννου, στρατιώτης. Αίτηση ανταμοιβής 18 Ιουνίου 1865. Δικαστική πράξη με ίδια ημερομηνία και μάρτυρες τους αδελφούς Δημήτριο και Χρήστο Καπρίτσα από το Αγά. Ετών 70.
Μάχες: Πολιορκίας του Μεσολογγίου, Θήβας και Αθήνας.
Στη Μάχη της Αθήνας τραυματίστηκε στο κεφάλι και στον αρμό του δεξιού χεριού. Έλαβε σιδηρένιο αριστείο.
Απευθείας απόγονοι αυτού του Αγωνιστή σήμερα είναι, ο Σεραφείμ Ιωάννου Φύκας στον Τυμφρηστό και ο αδελφός του Κώστας (Ντίνος) Ιωάννου Φύκας, που κατοικεί στη Λαμία.
Φ.285, Κ.54.
23) Φίκας Δημήτριος του Ιωάννου, στρατιώτης. Πανομοιότυπη διαδικασία με τον προηγούμενο, που ήταν αδελφός του και συνυπηρέτησαν. Έλαβε σιδηρένιο αριστείο.
Απ’ ευθείας απόγονοι αυτού του Αγωνιστή σήμερα είναι, όλοι εμείς οι Γουλαίοι, οι απόγονοι των Αδελφών, Σωτήρη Φύκα, Παναγιώτη Φύκα (Φ’κοΠάνος) και Δημήτριου Φύκα (Φ’κοΜήτσος). Και οι απόγονοι του Αλεξάνδρου (Αλεξάκη) Αντωνίου Φύκα.
Φ.285, Κ.54.
Ένας άλλος επίσης Αγωνιστής, Φίκας Δημήτριος κι αυτός και τον οποίο ανέδειξε η βιβλιογραφία, που κατοίκησε μετεπαναστατικά στο χωριό Βουγόμυλος της Υπάτης, μπέρδεψε πολύ τους ερευνητές. Ο Αγωνιστής αυτός ανήκε σε έτερο κλάδο των Φηκαίων, που κατήλθαν από τον ορεινό Ασπροπόταμο και καταστάλαξαν στο Μαυρομάτι των Θηβών. Εκεί οι Αρβανιτόφωνοι κάτοικοι τους προσέδωσαν το παρωνύμιο Βλάχος, το οποίο και επεκράτησε. Ένας από τους τελευταίους απογόνους αυτής της οικογένειας υπήρξε και ο Μακαριστός Μητροπολίτης Σερβών και Κοζάνης (ΓΟΧ) Τίτο και κατά κόσμον Χρήστος Βλάχος.
ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΤΖΟΥΡΑΚΙ
Ήτανε επόμενο, πέρα από σίγουρο, οι Μουτζουρακιώτες που δεν ακολούθησαν τον Π”Γληγόρη, αλλά διεσπάρησαν σε διάφορα χωριά της περιοχής μας, να έχουνε πάρει μέρος στην Επανάσταση του 1821, κάποιοι από αυτούς, και να έχουν συμβάλλει και αυτοί στη μεγάλη κοινή υπόθεση.
Το Αρχείο Αγωνιστών θα μπορούσε να αποτελέσει την κύρια πηγή, με βάση την οποία θα ήταν δυνατόν να μελετηθεί η Επανάσταση του 1821 και δεν αποτελεί υπερβολή αυτό. Ένα πλήθος πληροφοριών και ειδήσεων, χάρις σ’ αυτό το υλικό, έφτασε μέχρι τις μέρες μας και μας επιτρέπει, τεκμηριωμένα και υπεύθυνα, να καταλήξουμε, σήμερα, σε ασφαλή συμπεράσματα και σίγουρες εκτιμήσεις.
Ειδικά για την περίπτωση του χωριού Μουτζουράκι, η εντρύφηση σ’ αυτό το αρχείο, προσέφερε ένα ακόμα λιθαράκι και έδωσε απαντήσεις στο βασικό ερώτημα που έμπαινε πάντα, για το τι απέγιναν, δηλαδή, και που κατέφυγαν, περί το 1806, οι διασκορπισθέντες κάτοικοί του.
Και έχει δώσει απαντήσεις η ζώσα στοματική παράδοση και έχει συμβάλλει, ουσιαστικά, στην έρευνα αυτή, αφού διασταυρώνεται και αξιόπιστη έχει αποδειχθεί.
Έτσι, πέρα από το «αστικό» τμήμα του πληθυσμού, που, για λόγους εκλεκτικής συγγένειας κατέφυγε στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης, όπου προϋπήρχαν ομοχώριοι, πέρα από το μεγάλο αγροτικό κομμάτι, που για ευνόητους λόγους αναζήτησε αγροτική αποκατάσταση, καταφεύγοντας στο εσωτερικό της Ιωνίας, περιοχή Ακ-Χισάρ, στα χωριά Κόλντερε και Παπασλή, ήσαν επίσης και εκείνοι που τους ήταν αδύνατη η υπερπόντια αυτή μετακίνηση, για πρακτικούς λόγους, αφού ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και θα έβαζαν σε μεγάλο κίνδυνο το ζωικό τους κεφάλαιο. Αυτοί κατέφυγαν στα χωριά Πέρα Κάψη, Ζιώψη και την Κώμη Κουκιά του τέως Δήμου Τυμφρηστού.
Αλλά και για όσους ήσαν ήδη ενταγμένοι στα Αρματωλικά σώματα της περιοχής, δεν προέκυπτε η ανάγκη της μετακίνησης και της φυγής.
Μεταπελευθερωτικά όμως, σε καμία από αυτές τις κατηγορίες δεν επετράπει η επιστροφή, αν και το επιθυμούσαν, αφού για τους ισχυρούς Κοντογιανναίους, που εξουσίαζαν ακόμα εκείνον τον τόπο, δεν είχε αλλάξει τίποτα...
Παρουσιάζουμε εδώ σήμερα έναν πρώτο κατάλογο αυτών των ανθρώπων2.
1) Αλεξογιαννόπουλος Τσάκας, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
2) Ανάγνου Γεώργιος, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
3) Αϋφαντής ή Αΰφαντόπουλος Νικολός, στρατιώτης. Φ. 134.
Κατοικημένος μετεπαναστατικά στα Κουκιά.
4) Αϋφαντής ή Αΰφαντόπουλος Ιωάννης, στρατιώτης. Φ. 134.
Κατοικημένος μετεπαναστατικά στα Κουκιά.
5) Βαγγελάκης Αθανάσιος, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
6) Βαλεντζάκης Γεώργιος, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
7) Γρηγοροκωνσταντίνου Γιάννος, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
8) Δίπλας Κουτζογεωργάκης, υπαξιωματικός. Φ. 250, Κ. 20
9) Κούκος ή Κούκιος Κώστας, αξιωματικός. Φ. 288, Κ. 59
10) Κώστας Μήτρος, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
11) Κώστας Νάκος, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
12) Ξαγάρας Ιωάννης, στρατιώτης. Φ. 134
Κατοικημένος μετεπαναστατικά στα Κουκιά.
13) Χριστόπουλος Ιωάννης, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
Κατοικημένος μετεπαναστατικά στο Πέρα Κάψι.
14) Χριστόπουλος Κώστας, στρατιώτης. Φ. 250, Κ. 22
Κατοικημένος μετεπαναστατικά στο Πέρα Κάψι.
Επίσης η δικιά μας έρευνα έφερε στην επιφάνεια έναν ακόμη αγωνιστή από το Μουτζουράκι, που μετεπαναστατικά οι απόγονοί του κατοίκησαν στη μακρινή Ναύπακτο.
2 - Αντωνόπουλος Νίκος, …….., όπως παραπάνω.
- Φύκας περικλής, Εφημερίδα «Φωνή του Τυμφρηστού», Αρ. Φύλλου 13, 2005.
ΑΙΤΗΣΗ
Η Αικατερίνη χήρα Βασιλείου Μουστακλή
εξ Υπάτης, νυν κάτοικος Ναυπάκτου
Προς τον κ. Πρόεδρον της επί του Αγώνος Επιτροπήν
Διά του κ. Επάρχου Ναυπάκτου
Από το συνημμένον πιστοποιητικόν των διαφόρων οπλαρχηγών, βεβαιούται
ότι ο σύζυγός μου ηγωνίσθη εκ του 1821 διαρκώς μέχρι του 1827, όπου και εφονεύθη μαχόμενος, αφήσας εμέ την δυστυχή, αθλίαν και άπορον με δύο τέκνα και εις άκραν πενίαν, ως τούτο βεβαιούται επίσης εκ του συνημμένου πιστοποιητικού ταυτότητός μου του Δημάρχου Ναυπακτίδος υπ' αρ. 721.
Πολλαί τοιαύται χήραι και ορφανά έλλαβον συντάξεις, ως περίθαλψιν, προ
πολλών χρόνων, εγώ δε μη έχουσα προστάτην τινά, δεν έλαβον ποτέ ούτε
οβολόν, προστρέχω όθεν εις την δικαιοσύνην της Επιτροπής ταύτης και παρακαλώ να αποφασίση και δι’ εμέ και τα ορφανά μου... δικαίαν τινά περίθαλψιν.
Παρακαλώ τον κ. Έπαρχον, όπως ευαρεστούμενος διαβιβάση τα εν τη
παρούση αναφορά μου συνημμένα έγγραφα προς τον κ. Πρόεδρον της υπέρ του
Αγώνος Επιτροπής και μου δώσει την ανήκουσαν απόδειξιν κατά τον νόμον.
Ευπειθέστατοι
Αικατερίνη Βασιλείου Μουστακλή
αγράμματος κατ' εντολήν της
Δημήτριος Β. Μουστακλής
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ
Επί τη επιβαλομένη παρά του Νόμου ποινή και επί τη υποσχέσει πολιτικής
αποζημιώσεως πιστοποιούμεν οι υποφαινόμενοι ότι ο φέρων το παρόν Δημήτριος Βασιλείου Μουστακλής, είναι αυτός ο γνήσιος υιός του Βασιλείου Δ. Μουστακλή εκ του χωρίου Μουτζουράκι της Υπάτης, ο πατήρ του οποίου υπηρέτησε στρατιωτικός εις τον ιερόν Αγώνα ήτοι από του 1821 μέχρι του 1824 υπό τον Μήτζον Κοντογιάννην ομού με τον υιόν αυτού Νικόλαον παρευρέθη εις την εις Καλιακούδαν κατά Σκόντρα μάχην, εις την οποίαν και εφονεύθη ο Ν. Κοντογιάννης.
Το 1824 μέχρι του 1826 υπό τον αείμνηστον Κίτζον Τζαβέλαν όπου παρευρέθη εις διαφόρους μάχας και ιδίως εις Άμπλιανην Σαλώνων.
Έξωθεν του Μεσολογγίου κατά την πολιορκίαν αυτού υπό Κιουταχή, επομένως, ο μεν εισήλθεν εντός του Μεσολογγίου, ο δε ούτος Βασίλειος Δ. Μουστακλής ηκολούθησεν τον Γεώργιον Δράκον παραυρεθείς εις διαφόρους μάχας, και τέλος του 1827 εφονεύθη εις Αθήνας μετά του οπλαρχηγού του Γ.
Δράκου και πολλών άλλων αγωνιστών.
Έμεινεν όθεν ο παρών υιός Δημήτριος Β. Μουστακλής ορφανός και πάντα
άπορος με την γραίαν μητέραν του ζων εργατικός και ναυτόπαιδον.
Δίδεται το παρόν κατ' αίτησίν του.
Εν Ναυπάκτω την 5 Μαΐου 1865
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ
Βασίλειον της Ελλάδος
ο Δήμαρχος Ναυπακτίδος πιστοποιεί ότι
Η φέρουσα το παρόν Αικατερίνη χήρα του αποβιώσαντος Βασιλείου Δημ.
Μουστακλή ή Τζαγκάδα και τα τέκνα της Δημήτριος και Παρασκευή, κάτοικοι
ενταύθα και δημόται μας, είναι οι μόνοι κληρονόμοι του ρηθέντος Βασ. Δ. Μουστακλή ή Τζαγκάδα, αγωνισθέντος εξ αρχής μέχρι τέλους του υπέρ ανεξαρτησίας της Πατρίδος μας Ιερού Αγώνος.
Διό χορηγούμεν το παρόν μας προς χρήσιν των ρηθέντων απόρων κληρονόμων.
Ναύπακτος την 27 Μαΐου 1865
Ο Δήμαρχος
Ν. Παπαχριστόπουλος
Β) Η πεμπτουσία των Βαλκανικών Πολέμων
Ο στρατιωτικός διοργανισμός
Στην πόλη της Λαμίας, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμα, έδρευαν πάντα πολυπληθείς και υπολογίσιμες στρατιωτικές δυνάμεις. Σ' αυτό συνηγορούσαν, η γεωγραφική της θέση, οι περιβάλλοντες αυτήν ζωτικοί ορεινοί όγκοι, οι οποίοι και αποτελούσαν το αντίπαλο δέος, αλλά και το αρχαίο κάστρο της, το τόσο σημαντικό, όπου στα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης, χτίστηκε ο εμβόλιμος Οθωνικός στρατώνας. Μια κατάσταση που την διατήρησε, αναλογικά, και το ελεύθερο Ελληνικό Κράτος, αφού η Λαμία για, περίπου, πενήντα χρόνια, υπήρξε ακριτική πόλη και περιοχή. Σύγχρονος ελληνικός στρατός νοείται και δημιουργείται με την έλευση της Γαλλικής αποστολής και το εύψυχο και το εύανδρο των πολέμων του 1912-13. Σημαντικός επίσης στρατιωτικός θεσμός και σταθμός, στη νεώτερη πολεμική μας Ιστορία, υπήρξαν τα Συντάγματα των Ευζώνων, τα ιδιότυπα αυτά και γραφικά στρατιωτικά τμήματα, που τόσα πολλά προσέφεραν στους Βαλκανικούς πολέμους. Στα χρόνια που εξετάζουμε, η σημαντικότερη και ιστορικότερη στρατιωτική μονάδα της πόλης είναι το 2ο Σύνταγμα Πεζικού.
Το 2ο Σ.Π. έδρευε στη Λαμία μπροστά από το 1900. Οι στρατεύσιμοι από τους οποίους επανδρωνόταν, προέρχονταν από τη Φθιωτιδοφωκίδα και τους δήμους της Ευρυτανίας, Ευρυτάνων, Καρπενησίου, Κτημενίων και τις επαρχίες Λοκρίδος, Δωρίδος, Παρνασσίδος και Δομοκού. Με το νέο οργανισμό του 1914 έχουμε αλλαγή του καθεστώτος αυτού. Το 2ο Σ.Π. συγκροτούνταν, πλέον, από κληρωτούς της πόλης της Λαμίας, της Στυλίδας και των επαρχιών Λοκρίδας, Λιβαδειάς και Θήβας. Οι προερχόμενοι από τα υπόλοιπα μέρη κατετάσσοντο στο 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων.
1912 - 1913 Α' & Β' ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
1914 - 1918 Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
1919 - 1922 ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΦΙΚΑΣ
(1892 - 1975)
Το μικρότερο παιδί της οικογένειας για το οποίο αποφασίζουν οι μεγαλύτεροι αδελφοί του «να μορφωθεί» για να έχει μια καλύτερη τύχη. Με έξοδα του Περικλή Φίκα που τον στηρίζει, σπουδάζει στο Ελληνικό Σχολείο Καρπενησίου (απόσταση 3-4 ωρών με τα πόδια από το σπίτι) και στη συνέχεια στο Γυμνάσιο Θηβών κάτω από δύσκολες συνθήκες επιβίωσης. Εργάζεται σε διάφορες δουλειές και μελετά τα βιβλία του Σχολείου (επιπέδου σημερινού Πανεπιστημίου) αργά τα βράδυα όταν οι συμμαθητές αποκοιμούνται και μπορεί να «δανεισθεί» τα βιβλία τους. Κληρωτός το 1911-1912, κατατάσσεται στο Ιππικό (Γουδί), έχοντας παθολογική αγάπη για τα άλογα, που εξακολούθησε να ιππεύει μέχρι τα βαθιά γεράματά του, τραυματίζεται μάλιστα σε ηλικία 80 ετών στην προσπάθειά του να ηρεμήσει άλογο που είχε αφηνιάσει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος τον βρίσκει στην Ελασσόνα. Ακολουθεί μία δύσκολη αλλά συνταρακτική πορεία Σαραντάπορο - Σέρβια - Κοζάνη (όπου οι κάτοικοι υποδέχονται το Σύνταγμα Ιππικού με πρωτοφανείς ενθουσιώδεις εκδηλώσεις, απλώνουν τα πανωφόρια τους στους σκονισμένους δρόμους για να περάσουν από επάνω τους τα άλογα του Συντάγματος) - Βέροια -Παραλίμνι Γιαννιτσών (όπου σκοτώνονται οι πρώτοι φίλοι συμπολεμιστές του) - Θεσσαλονίκη (Στρατόπεδα Λεμπέτ και Καραμπουρνάκι).
Τον Φεβρουάριο του 1913, με Διοικητή της Ταξιαρχίας Ιππικού τον Πιερράκο Μαυρομιχάλη, διακρίνεται στις μάχες Μανωλιάσας - Πέντε Πηγάδια - Αυγό - Μπιζάνι.
Στη θέση Αυγό μεταφέρει άκρως απόρρητη επείγουσα διαταγή καλπάζοντας σε ανοιχτό πεδίο βαλλόμενος από Τουρκική Πυροβολαρχία - κάθε προηγούμενη απόπειρα είχε αποτύχει με απώλειες ιππέων που έπεσαν στο πεδίο. Ο Βίκτωρ Δούσμανης παραλαμβάνοντας το έγγραφο του είπε: «Η πατρίδα σε ευγνωμονεί».
Μετά την εκπόρθηση των Ιωαννίνων συμμετείχε στην καταδίωξη των Τουρκικών μονάδων στην Βόρεια Ήπειρο. Για την συμμετοχή στην εκστρατεία Ηπείρου του απονεμήθηκε ο βαθμός του Ανθυπίλαρχου.
Στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο διακρίθηκε στις μάχες Κιλκίς - Λαχανά - Μπέλλες -Κρέσνας -Τζουμαγιάς.
Μετά τη μάχη στην περιοχή Τζουμαγιάς συναντήθηκε με τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέλφια του (Κωνσταντίνο, Ιωάννη, Ηρακλή και Περικλή) που υπηρετούσαν ταυτόχρονα και είχαν πάρει μέρος στις μάχες στα στενά της Κρέσνας και της Τζουμαγιάς. Στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας είχε τον βαθμό του Ιλάρχου. Μετακινείται από την βάση της Κίου (όπου συνδέεται κοινωνικά και συναισθηματικά με τους κατοίκους της Ελληνικής αυτής πόλης της Μικράς Ασίας), στη Σμύρνη, Ουσάκ, Αφιόν Καραχισάρ, Εσκί Σεχίρ (αρχαίο Δορύλαιο), συμμετέχει στις συγκρούσεις στο Τουμλού - Μπουνάρ.
Το αγροτόπαιδο από την ορεινή Φθιώτιδα, κυνηγώντας το όραμα της Μεγάλης Ιδέας αξιώθηκε να αντικρίσει με δέος την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη, τις αρχαίες ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, τον Όλυμπο στην Προύσα, το λιμάνι της Σμύρνης, να πάρει την ευλογία του Εθνομάρτυρα Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, να ζήσει έστω για λίγο το μεγαλείο του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, να υποφέρει από κακουχίες στην Αλμυρά Έρημο, να αντικρίσει τον θάνατο πολλές φορές και σε πολλές μορφές, να χάσει συντρόφους συμπολεμιστές και τελικά να κατορθώσει να επιστρέψει με αξιοπρέπεια πληγωμένος αλλά υπερήφανος.
Αποστρατεύεται με τον βαθμό Συνταγματάρχη Ιππικού το 1923 (κίνημα Λεοναρδοπούλου - Γαργαλίδου). Η πατρίδα τον τίμησε με μετάλλια, διπλώματα και παράσημα.
1904 - 1908
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΦΥΚΑΣ
(1880 - 1963)
Ο Περικλής Γεωργίου (Γούλα) Φύκας, γόνος πολυμελούς φτωχής οικογένειας, μεγαλωμένος με το πνεύμα και τις παραδόσεις των προγόνων κατετάχθη ως κληρωτός, το έτος 1903, εις το 2ο Σύνταγμα Ευζώνων και ακολούθως υπηρέτησε στο 4ο Τάγμα Ευζώνων.
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908), τότε που δημιουργούνταν οι προϋποθέσεις για την εδαφική ολοκλήρωση της πατρίδας μας, υπηρετεί την υπόθεση αυτή, αρχικά στη λίμνη των Γιαννιτσών υπό τας διαταγάς του Καπετάν Άγρα και του Καπετάν Κόρακα στη Λίμνη Γιαννιτσών. Ο Καπετάν Κόρακας (υπ/γός Βασίλειος Σταυρόπουλος) απ’ την Δωρίδα, πατρίς του Αθανάσιου Διάκου. Στη συνέχεια υπηρέτησε στο Μοναστήρι της Γέρμας στον Νομό Καστοριάς. Όλο αυτό το διάστημα συνυπηρέτησε με τον χωριανό του Γεώργιο Παπαρούπα (Μπαλέρης). Και οι οποίοι στη συνέχεια συνταξίδεψαν με το πλοίο ΑΘΗΝΑΙ για τις Η.Π.Α.
Το έτος 1910, αναζητώντας καλύτερη
ζωή έξω από τα όρια πλέον της πατρίδας μας μεταναστεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες
της Αμερικής. Περνά από το Ellis island και φθάνει στην Νέα Υόρκη. Στοιβαγμένος
με άλλους οκτώ συμπατριώτες του σε ένα δωμάτιο της 43ης οδού, συνειδητοποιεί
ότι πρέπει οπωσδήποτε να μάθει Αγγλικά το συντομότερο. Δανείζεται το βιβλίο Η
ΑΓΓΛΙΚΗ ΑΝΕΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΟΣ - ΕΝ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ 1907 και
εμφανίζεται σε τοπικό φροντιστήριο. Αντιμετωπίζεται ειρωνικά από την δασκάλα
που τον αποβάλλει από την τάξη “λόγω εμφανίσεως”. Προσαρμόζεται αμέσως,
περιορίζει το μέγεθος του στριφτού τσιγκελωτού μουστακιού, αλλάζει ρούχα και
παπούτσια. «Welcome, Perikles» ήταν η αντίδραση της δασκάλας όταν εμφανίστηκε
την επόμενη μέρα στην τάξη. Προσλαμβάνεται στην Εταιρεία Σιδηροδρόμων και
φθάνει ως το Σιάτλ, όπου το αγροτόπαιδο από τις πλαγιές του Φθιωτικού
Τυμφρηστού αντικρύζει τον Ειρηνικό Ωκεανό. Εκεί πληροφορείται την έναρξη του Α’
Βαλκανικού Πολέμου. Χωρίς δεύτερη σκέψη σπεύδει στο Ελληνικό Προξενείο Ν.
Υόρκης και ζητά τον άμεσο επαναπατρισμό του για να καταταγεί ως εθελοντής.
Πράγματι το προξενείο της Ν. Υόρκης του χορηγεί το υπ’ αριθμ. 15091-25/12/1912
πιστοποιητικό και επιστρέφει στην πατρίδα. Κατατάσσεται στο 2ο Σύνταγμα
Ευζώνων. Πήρε μέρος στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο. Το 2ο Σύνταγμα Ευζώνων διακρίθηκε
και σήκωσε όλο το βάρος στις μάχες στα στενά της Κρέσνας και στα πεδία της Άνω
Τζουμαγιάς, όπου κατά εξαιρετική σύμπτωση παίρνουν μέρος και τα πέντε αδέλφια
της οικογένειας, οι Εύζωνοι Κώστας, Γιάννης, Ηρακλής, Περικλής και ο
ανθυπίλαρχος τότε Δημοσθένης, και γράφουν τον νικηφόρο επίλογο της τιτάνιας
εκείνης προσπάθειας των Ελλήνων. Επιστρατεύθηκε και πάλι το 1915 (5ο Σύνταγμα
Ευζώνων) και το 1921. Τιμήθηκε με Μετάλλιο Νίκης.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΝ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
(1887 - 1960)
Ο Ιωάννης Χριστόπουλος υπηρέτησε και στον Α’ και Β’ Βαλκανικό Πόλεμο, μέσα από τις γραμμές του Πρώτου Συντάγματος Ευζώνων.
Έλαβε μέρος στις μάχες: 1) Μανωλιάσας 2) Καρατζάκιοϊ, Ύψωμα 605 3) Λαχανά 4) Δεμίρ - Ισάρ 5) Ονιάρ Μαχαλά, Ύψωμα 1378 την 12, 13, 14 Ιουλίου 1913.
Ετιμήθη με μετάλλιον νίκης για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα. Στη συνέχεια υπήρξε μέλος της Ενώσεως Παλαιών Πολεμιστών, Αγίου Γεωργίου, Πύργου και Περιχώρων.
Γ) Το έπος της Αλβανίας και η δύσκολη δεκαετία 1940-1950
Την ανάταση των Βαλκανικών πολέμων, που επέφεραν τον εδαφικό υπερδιπλασιασμό της χώρας, την οικονομική ανέλιξη και την ευφορία, ακολούθησαν, στη συνέχεια, τα απεχθή γεγονότα του Εθνικού Διχασμού (1914-1918), η ατυχής εκστρατεία της Μικράς Ασίας, η έλευση των Μικρασιατών και των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων. Η δεκαετία του 1930 χαρακτηρίζεται από αφανείς και αργόσυρτες κοινωνικές διεργασίες που εκυοφόρησαν, πανευρωπαϊκά, τον Γερμανικό Εθνικοσοσιαλισμό και τον Ιταλικό Φασισμό. Ήτανε ολοφάνερο ότι ο πόλεμος, γι’ άλλη μια φορά, μας χτύπαγε την πόρτα.
Το Αλβανικό Έπος του 1940, αν και πέρασαν από τότε, περίπου, ογδόντα χρόνια, φαίνεται σαν να έγινε χθες· γιατί ο μεγάλος αυτός σταθμός της πρόσφατης Ιστορίας μας συγκίνησε και συγκινεί πάντα τις κατοπινές και σύγχρονες γενιές και είναι πολύ φυσικό αυτό, αφού οι Λαοί προσπαθούν πάντα να διώχνουν από τη μνήμη τους κάθε τραγική στιγμή και αντίθετα να υπερτονίζουν, να θυμούνται και να θέλουν να ξαναζήσουν τα μεγάλα και λαμπρά γεγονότα του Ιστορικού τους γίγνεσθαι…
Έχουνε φύγει όλοι εκείνοι που ενσάρκωσαν το Αλβανικό Έπος και μόνον οι διηγήσεις τους έχουν απομείνει και κάποιες γραπτές μαρτυρίες, αλλά και ένα ελάχιστο φωτογραφικό υλικό. Με βάση όλα αυτά θα προσπαθήσουμε να παρουσιαστεί η άποψη από αυτούς και στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε, όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, το δεύτερο μισό της δεκαετίας (1945-1950), που το σφράγισαν και το εχαρακτήρισαν τα γεγονότα του Εμφυλίου Πολέμου.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΣΤΟΡΡΙΖΟΣ
(1917 - 1943)
(Ο ηρωικός Ανθυποσμηναγός της Αλβανίας)
Γεννήθηκε στον Τυμφρηστό και τελείωσε το Γυμνάσιο στη Λάρισα, πλησίον του θείου του Πάνου Τσιρώνη. Στη συνέχεια εισήλθε στη Σχολή της Αεροπορίας από όπου εξήλθε ως Αρχισμηνίας χειριστής.
Στον πόλεμο της Αλβανίας βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο Μέτωπο και έγραψε Ιστορία με τα κατορθώματά του και τον ηρωισμό του. Ιδιότητες και προτερήματα που αναγνωρίστηκαν από εχθρούς και φίλους, αντιφρονούντες και ομοϊδεάτες.
Ας αφήσουμε όμως τους συναδέλφους του να μιλήσουν για αυτόν:
«11 Φεβρουαρίου 1941. Πολύ πρωί, ως συνήθως, Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί της 21ης Μοίρας Διώξεως, επιβιβάστηκαν λεωφορείου στα Ιωάννινα όπου διέμεναν και κατευθύνθηκαν προς το Αεροδρόμιο. Την ίδια ώρα, το αντίστοιχο προσωπικό της Μονάδας 2828, βρισκόταν ήδη στην είσοδο του Αεροδρομίου, προερχόμενο από το χωριό Κατσικά. Αιφνιδίως και χωρίς προειδοποίηση από την Αεράμυνα -ως συνήθως- (Συναγερμός σήμανε όταν τα εχθρικά αεροπλάνα βρίσκονταν πάνω από το αεροδρόμιο) Σμήνος Ιταλικών αεροπλάνων μάχης νεοτάτου τύπου (Macchi κατά την εκτίμησή μας τότε) επέδραμε και σε Γραμμής Παραγωγής πολυβολούσε συγχρόνως και τις δύο Μονάδες. Αιφνιδιασμός πλήρης. Η απογείωση των αεροπλάνων της 21ης Μοίρας Διώξεως τις στιγμές εκείνες, ήταν αν όχι αδύνατη τουλάχιστον παρακινδυνευμένη, διότι σε ελάχιστα λεπτά της ώρας ακολούθησε και δεύτερο κύμα εχθρικών καταδιωκτικών.
Παρά ταύτα ο Υποσμηναγός Μπαρδαβίλιας Αν., κατόρθωσε να απογειωθεί μέσα στην κόλαση του εχθρικού πυρός και μετά δεκάλεπτο περίπου απογειώθηκε και ο Επισμηνίας Κωστορίζος Νικ., ο οποίος δεν πρόλαβε να πάρει ύψος (βρισκόταν στα είκοσι περίπου μέτρα) αφού από πάνω του υπερίπτατο ολόκληρο εχθρικό Σμήνος και προσγειώθηκε αναγκαστικά σε χωράφι κοντά στη Λίμνη Ιωαννίνων, το οποίο κατ’ ευφημισμόν ονομαζόταν αεροδρόμιο»3.
Αλλά και το ΑΕΡ.Α.ΚΗ. γράφει για την 28η Οκτωβρίου 1940: «Ο πόλεμος με την Ιταλία ήταν στην κορύφωσή του και οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχυναν ιδρώτα και αίμα, πιστές στα ιδανικά και στις αξίες της φυλής. Λίγα χιλιόμετρα έξω
3 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Δ. ΖΑΜΠΙΚΟΣ, Σμήναρχος Ε.Α.., «Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΣΜΗΝΑΓΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΤΙΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΙΛΙΑ», ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΤΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΑ», ΤΕΥΧΟΣ 87, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ του 1992, ΑΘΗΝΑ.
από την πόλη των Ιωαννίνων και κοντά στο χωριό Κατσικά, βρισκόταν ένα από τα πρώτα αεροδρόμια της Ελληνικής Αεροπορίας. Στην πραγματικότητα, ήταν μια εδαφική έκταση, που είχε διαμορφωθεί λίγους μήνες πριν την έναρξη του πόλεμου, ως αεροδρόμιο. Εκεί είχε την βάση της η 21η Μοίρα Διώξεως που χρησιμοποιούσε τα διπτέρυγα καταδιωκτικά αεροπλάνα «Γκλαντιάτορ» (Gloster Gladiator). Για την ανθρώπινη διαβίωση, στις ακραίες καιρικές συνθήκες του χειμώνα υπήρχαν ελάχιστα μέσα, λίγες σκηνές και ένα μικρό πέτρινο κτίσμα. Ήταν 11 Φεβρουαρίου 1941. Η ώρα ήταν 8 το πρωί και στο αεροδρόμιο βρίσκονταν μόνο οι άντρες που είχαν υπηρεσία, αφού λόγω των δυσμενών συνθηκών το προσωπικό στρατωνιζόταν στην πόλη των Ιωαννίνων. Τότε ήταν που οι βρισκόμενοι εκεί χειριστές αεροπόροι, έλαβαν διαταγή από τη Διοίκηση Άμυνας Περιοχής Ηπείρου, να απογειωθούν αμέσως και να αναχαιτίσουν εχθρικά αεροπλάνα που πλησίαζαν.
Η διαταγή όμως είχε φτάσει πολύ αργά. Συνολικά 18 Ιταλικά αεροπλάνα ήταν σε απόσταση αναπνοής από το αεροδρόμιο, έτοιμα να σαρώσουν με τα πολυβόλα τους κινητούς και ακίνητους στόχους. Από τα Ελληνικά αεροσκάφη δύο μόνο μπορούσαν να πετάξουν. Δύο νέα παλικάρια, δύο Έλληνες πιλότοι, που καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα είχαν διακριθεί τόσο για το θάρρος τους όσο και για την ικανότητά τους να τσακίζουν τον εχθρό, έτρεξαν στα αεροπλάνα τους. Ήταν, ο Υποσμηναγός Μπαρδαβίλιας Αναστάσιος από τον Κεραστάρι Αρκαδίας και ο Επισμηνίας Κωστορρίζος Νικόλαος από τον Τυμφρηστό Φθιώτιδας. Οι δυο αεροπόροι κατάφεραν να σηκώσουν τα αεροπλάνα τους γρήγορα από το λασπωμένο αεροδρόμιο του Κατσικά Ιωαννίνων. Όταν όμως έφτασαν σε ύψος των 300 μέτρων πάνω από το αεροδρόμιο βρέθηκαν μπροστά στα υπεράριθμα εχθρικά. Ο Επισμηνίας Κωστορρίζος Ν. ενεπλάκη σε αερομαχία με τα Ιταλικά, τα πολυβόλα των οποίων τον ανάγκασαν να προσγειωθεί στο Βόρειο Αεροδρόμιο Ιωαννίνων (σημερινό Κρατικό αερολιμένα Ιωαννίνων), με το αεροπλάνο του διάτρητο και τα ίχνη από τα εχθρικά βλήματα στη φόρμα του.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΦΥΚΑΣ
1912 - 2008
(Ο Άνθρωπος που υπηρέτησε τον Τυμφρηστό και αψηφούσε τους κινδύνους)
Ο Γεώργιος Ιωάννου Φύκας (Γουλογιώργος) υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στα χρόνια του μεσοπολέμου και στο επίλεκτο 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων που έδρευε στη Λαμία. Μετά την απόλυσή του επέστρεψε στον Τυμφρηστό, όπου ασχολήθηκε με τα ειρηνικά έργα και άσκησε το κύριο επάγγελμά του που ήτανε κτίστης. Με την κήρυξη του πολέμου βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του Μετώπου, όπου ως πολυβολητής διέπρεψε και τραυματίστηκε δύο φορές. Ήτανε τόση η ορμή του και το πάθος του, ώστε οι δύο βοηθοί του (Προμηθευτής και Γεμιστής) δεν τον προλάβαιναν.
Με το τέλος του πολέμου επέστρεψε στο χωριό όπου, πέρα από τα ειρηνικά έργα και τον βιοπορισμό και τη δημιουργία οικογένειας, ασχολήθηκε με τα κοινά του χωριού και την ευεργεσία. Δεν υπάρχει κοινόχρηστο έργο στον Τυμφρηστό, που απαιτούσε προσωπική εργασία, που δεν έχει δώσει το παρόν και δεν έχει συμβάλλει αφιλοκερδώς.
Μία επίσης μεγάλη αρετή που τον διέκρινε ήταν η φιλοξενία, την οποία εξεδήλωνε παντοιοτρόπως και γενικότερα η εσωτερική έμφυτη παρόρμηση που τον διέκρινε για εθελοντισμό. Είχε και τα αρνητικά του, όπως όλοι μας, κύρια το εκρηκτικό του χαρακτήρος, ασήμαντη ιδιότητα μπροστά στα προτερήματα που τον διέκριναν.
Με το τέλος του πολέμου στην Αλβανία άρχισε να αφουγκράζεται τη θέληση του Ελληνικού Λαού για Αντίσταση και αναζητούσε διέξοδο. Ό,τι διηγήθηκε στον πατέρα μου, πολύ αργότερα, παρόντος και εμού, το παραθέτω: Με ειδοποίησε Ο Παπάς (Π”Γιώργης Παπαρούπας) σε δυο μέρες να βρίσκομαι στα Βλαχοκόνακα, στα κονάκια Ρεντίφη - Μάρκου, για να βάλουμε καζάνι και να ταΐσουμε τους αντάρτες, που άρχισαν να φαίνονται. Πήρα άλλους δύο και πήγα, τους κρατήσαμε δύο μέρες. Αυτό έγινε άλλες δύο φορές ακόμα. Αργότερα, όταν φάνηκε ότι έχουνε κι άλλο σκοπό, κρύωσα, παραμέρισα και αποτραβήχτηκα.
Αργότερα και όταν ο Εμφύλιος είχε ανάψει κανονικά και πριν να εκπατριστεί το χωριό, ο Γεώργιος Φύκας αναδείχθηκε σε άτυπο εκπρόσωπο της Συντηρητικής παράταξης και αντάλλαξε πολλές φορές πυρά, μέσα στο χωριό και τις βραδινές ώρες, με τους «αντιπάλους». Μία από αυτές τις φορές και σε αψιμαχία, στη θέση “Λούκαινας Βρύση”, δέχθηκε πυρά από Ομάδα αντιφρονούντων, προερχόμενους από άλλο χωριό, διότι η Εαμική παράταξη του Τυμφρηστού ήτο πάντα ολιγάριθμη, όπου και τραυματίστηκε.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΡΗΓΑΣ
(1911 - 1983)
(Ένας αξεπέραστος πολεμιστής και Αλβανομάχος)
Ο Νικόλαος Ρήγας υπήρξε, κατά γενική ομολογία, ένας ψύχραιμος και ανδρείος άνθρωπος. Με την κήρυξη του πολέμου βρέθηκε, κι αυτός, στην πρώτη γραμμή του Μετώπου, όπου και τραυματίστηκε. Στις 5 Δεκεμβρίου 1940 το στρατιωτικό ιατρικό συμβούλιο αποφασίζει: «Αν το πρωί δεν βελτιωθεί η κατάσταση του χεριού του, θα το κόψουμε». Ακούγοντας αυτό ο γενναίος πολεμιστής Νίκος Ρήγας, δεν λυγά, είναι αποφασισμένος. Όλη νύχτα δεν κοιμήθηκε αλλά προσευχόταν στον θεό να γλυτώσει το χέρι του. Ο Άγιος Νικόλαος την ημέρα της Χάρης του έκανε το θαύμα του, το χέρι του ξεπρήστηκε, η πίστη του τον έσωσε. (Εφημερίδα «Η Φωνή του Τυμφρηστού», Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1983, αρ. φύλλου 9, Λαμία).
Με την επάνοδο και την ένταξή του στον ειρηνικό βίο, άσκησε το επάγγελμα του παντοπώλη και παράλληλα υπήρξε ανταποκριτής των ΕΛΤΑ, του ΟΤΕ και υπεύθυνος για τα υδρόμετρα της ΕΜΥ. Ασχολήθηκε και με τα κοινά του χωριού και κάποια στιγμή ανήλθε και στο Ύπατο Αξίωμα.
Για την παρουσία του στο Αλβανικό Μέτωπο, πέρα από τα όσα εμείς γνωρίζουμε, η επίσημη βιβλιογραφία αναφέρεται σε αυτόν με αφορμή μία νεκρολογία, που έχε καταχωρηθεί στην εφημερίδα «Νέα της Άμπλιανης» και με αφορμή τον θάνατο, στα πεδία των μαχών του Αμπλιανίτη Έφεδρου Ανθυπολοχαγού Κώστα Δημ. Τσιφτσή.
Γραφεί ο Δημήτρης Αργυρίου4: Ο Κώστας Τσιφτσής ήταν γιος του Δημητρίου Τσιφτσή, από τους πρώτους κατοίκους της Ν. Άμπλιανης. Γεννήθηκε το 1914 στη Λαμία και μετά τις γυμνασιακές του σπουδές, το 1935, υπηρέτησε ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός στο 42 Σύνταγμα Πεζικού. Το 1937 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε στο τέλος των σπουδών του.
Πολεμώντας κατά των Ιταλών στην Ακρορράχη Αλβανίας σκοτώθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1940.
Στο χωριό Τυμφρηστός Φθιώτιδας συναντήσαμε τον κύριο Νίκο Ρήγα που σήμερα είναι 70 ετών και την ημέρα του θανάτου του ήταν κοντά. Σχετικά με τον θάνατο του Κ. Τσιφτσή μάς είπε: «Ήμουν στο 12ο σύνταγμα Ευζώνων Πεζικού, στις 27
4 Δημήτριος Αργυρίου, «Κώστας Τσιφτσής, Εφημερίδα «Νέα της Άμπλιανης», Αρ. Φύλλου 2, Λαμία 1981.
Νοεμβρίου του 1940 βρισκόμαστε στο 669 ύψωμα στην Ακρορράχη Αλβανίας. Την ημέρα εκείνη ο Ανθυπολοχαγός βγήκε σ’ ένα ύψωμα για να παρατηρήσει τις κινήσεις του εχθρού, θέλοντας να εκμεταλλευτεί την προστασία που παρείχε ένα μεγάλο δέντρο και την κάλυψη από την ομίχλη που υπήρχε εκείνη την ημέρα. Δυστυχώς όμως δεν έμεινε αθέατος, γιατί ένας σφοδρός άνεμος που σηκώθηκε εκείνη τη στιγμή τον άφησε εκτεθειμένο στους Ιταλούς και μια ριπή τον πήρε πλάγια από τον αριστερό ώμο χτυπώντας τον θανατηφόρα. Ακολούθησε μάχη με ριπές πυροβόλων όλη εκείνη την ημέρα. Όταν σταμάτησαν τις πυρά βρήκαμε τον Ανθυπολοχαγό και τον θάψαμε εκεί κοντά σ’ ένα βράχο, για να τον ξεθάψει όμως την άλλη μέρα μια οβίδα που έπεσε πάνω ακριβώς στο σημείο της ταφής και τον ξέθαψε πετώντας τον 10 μέτρα ψηλά, για να χρειαστεί να τον θάψουμε εκ νέου.
Ήταν ένα πολύ καλό παιδί και υπέροχος άνθρωπος. Σαν στρατιώτης αρκετά ψύχραιμος, μας έδινε θάρρος και κουράγιο συνέχεια για τον αγώνα και ο θάνατός του μας λύπησε όλους».
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΝΙΚ. ΤΣΙΓΚΡΕΛΗΣ
(1917 - 1999)
Γεννήθηκε στον Τυμφρηστό Φθιώτιδος το 1917, όπου και μεγάλωσε με τους γονείς του Νικόλαο και Μαρία. Το 1938 παρουσιάστηκε ως κληρωτός οπλίτης Ιππικού στη Λάρισα από όπου και απολύθηκε το καλοκαίρι του 1940. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους κλήθηκε με την επιστράτευση να παρουσιαστεί ξανά στη Λάρισα για τη συμμετοχή του στα τμήματα που θα προωθούνταν στο αλβανικό μέτωπο. Κατά την διάρκεια του πολέμου συμμετείχε σε επιχειρήσεις στο Καλπάκι και το Τεπελένι. Με την επίθεση των Γερμανών το 1941 το Τάγμα του προωθήθηκε στη περιοχή της Φλώρινας και μετά από απόφαση της τότε πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας διατάχθηκε παύση των επιχειρήσεων. Κατόπιν τούτου επέστρεψε στην Καλαμπάκα από όπου και απολύθηκε. Τον Ιανουάριο του 1945 κλήθηκε εκ νέου να παρουσιαστεί με ατομική πρόσκληση στο Μεσολόγγι, συμμετείχε ως εκπαιδευόμενος στην εκπαίδευση των Ελληνικών τμημάτων του Στρατού και στη συνέχεια το συγκροτηθέν Τάγμα του, προωθήθηκε στην περιοχή της Μακεδονίας από όπου και απολύθηκε το 1946.
(Κείμενο: Νικόλαος Βας. Τσιγκρέλης, Δεκέμβριος 2022)
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΣΙΡΩΝΗΣ
(1913 - 1996)
Το έτος 1934 κατετάγη, ως κληρωτός, στο όπλο του Μηχανικού στη Λάρισα, όπου εκπαιδεύτηκε και υπηρέτησε. Απολύθηκε το έτος 1937. Το καλοκαίρι του 1940 και εν όψει του επερχόμενου πολέμου με την Ιταλία, επιστρατεύθηκε και λόγω της φύσεως του Όπλου του Μηχανικού, υπηρέτησε σε όλο το μήκος και το εύρος του Μετώπου. Στάθηκε από τους τυχερούς και επέστρεψε!
ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Αναμφίβολα η μεγαλύτερη Αντιστασιακή Οργάνωση στα χρόνια της Κατοχής και πανελλαδικά, υπήρξε το ΕΑΜ και ο πολεμικός-στρατιωτικός του βραχίονας ο ΕΛΑΣ. Άλλη μεγάλη και αναγνωρίσιμη οργάνωση υπήρξε ο ΕΔΕΣ του στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα. Η επιρροή της όμως, κύρια, απλωνόταν στην Ήπειρο και τη Δυτική Ελλάδα. Στην περιοχή του Δήμου Τυμφρηστού αλλά και στο χωριό μας, δημιουργήθηκαν κάποιες πολύ μικρές Οργανώσεις, προσωπικού χαρακτήρα θα έλεγε κανείς, που δεν ξεπέρασαν ποτέ αυτό το στάδιο.
Εδώ αξίζει να παραθέσουμε απόσπασμα από τον επικήδειο του χωριανού μας Νίκου Μαλάμου, που συνέγραψε ο γιος του Μιχάλης5.
«Ο πατέρας μας γεννήθηκε στον Τυμφρηστό το 1924, πρωτότοκος γιος μιας μεγάλης οικογένειας, η Ευθυμία, τα δίδυμα Κώστας - Καλλιόπη, η Παναγιώτα, ο Σωτήρης, η Βασιλική, η Τερέζα. Μητέρα, η Ελισάβετ, μια γλυκιά και υπομονετική γυναίκα, μικρή στο σώμα μα θεόρατη στην ψυχή. Πάντα την μετρούσε και πάντα με χαμόγελο κοίταζε τα γαλάζια της μάτια. Οι επιθυμίες της, στο μεγάλο της γιο στο Νίκο, να σταθούν στα πόδια τους τα υπόλοιπα παιδιά, τα αδέρφια του. Πατέρας ο Μιχάλης, σκληρός και δίκαιος. Πατριάρχης.
Γυμνάσιο στο Καρπενήσι, μια και τα γράμματα ήταν η μεγάλη του αγάπη. Άριστος, μα ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος αλλάζει την διαδρομή. Κατοχή, φτώχεια, αμέτρητη πείνα αλλά από την άλλη Αντίσταση, ψυχή αγωνιστή, αλύγιστος. Δυο φορές συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς και τις δύο δραπετεύει. Σώζεται, αλλά παντού βλέπει την φρίκη του πολέμου. Φίλοι, συναγωνιστές, άγνωστοι χαμένοι γυρίζουν στο μυαλό του αλλά ωριμάζουν την κρίση και την λογική του. Κρυφά το βράδυ φιλοξενεί στο κατώι του σπιτιού του τον CHRIS GOODHOUSE και όταν αυτός παρουσιάζει το βιβλίο του «Το μήλο της Έριδος», σαράντα χρόνια μετά στην Αθήνα, πηγαίνει και τον βλέπει, τον αγκαλιάζει δείχνοντας του την μεγάλη εκτίμηση. Στη Λάρισα τελειώνει το Γυμνάσιο αλλά το συγγενικό περιβάλλον τον πνίγει. Θέλει να φύγει και υπηρετεί την θητεία του στη Λαμία, στο Φρουραρχείο».
Ήτανε τότε, που οι Εγγλέζοι έβγαλαν από το καβούκι του το Ζέρβα και τον οδήγησαν στον Γοργοπόταμο για να πάρει μέρος στο ΣΑΜΠΟΤΑΖ που φώτισε όλη τη σκλαβωμένη Ευρώπη, διά μέσου Αγίας Τριάδος Κτημενίων-Τυμφρηστού και Γαρδίκι Ομιλαίων.
Γενικά οι κάτοικοι του Τυμφρηστού, μ’ όλο που η στάση τους ήταν πάντα πατριωτική και άψογη, έδειξαν απροθυμία να ενταχθούν στις οργανώσεις του ΕΑΜ
και του ΕΛΑΣ. Σ’ αυτή τη στάση ανασταλτικό ρόλο και αρνητικό παράγοντα έπαιξε
5 Μιχάλης Ν. Μαλάμος, Εφημερίδα «Φωνή του Τυμφρηστού», Αριθ. Φύλλου 8, Νοέμβριος 2003.
το γεγονός ότι το χωριό βρισκόταν στο Δημόσιο αμαξιτό δρόμο Λαμίας-Καρπενησίου και ήταν πολύ εύκολη για τον εχθρό η πρόσβαση. Πλήρωσε ωστόσο ο Τυμφρηστός τις δραστηριότητες των Γερμανών και σε ανθρώπους και σε λεηλασίες και πυρπολισμούς.
Αλλά και τα Εαμικά όργανα του χωριού ήταν ολιγομελή και οριακά. Χάρις σ’ αυτές τις συγκυρίες το χωριό ουδέποτε απώλεσε τη συνοχή του και ουδέποτε έφτασε σε ακραίες καταστάσεις διχαστικές ή ακόμα προσωπικές αντιδικίες και πάθη.
Το πλέον προβεβλημένο στέλεχος του ΕΑΜ και πολιτικός υπεύθυνος του χωριού, ο Θεοφάνης (Φάνης) Παπαρούπας, Βενιζελικός προπολεμικά και ενταγμένος στα Δημοκρατικά Τάγματα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, δραστηριοποιήθηκε με σύνεση και βοήθησε πολύ κόσμο, επίσης οι, Ευθύμιος Πλατσούκας και Βασίλης Αθ. Ευθυμίου έσωσαν πολύ κόσμο και επέδειξαν ανθρωπιά και αλτρουισμό. Ο Θύμιος Πλατσούκας, ένας υπομονετικός και εχέμυθος άνθρωπος, ένας μεγαλόψυχος και φιλάνθρωπος άνθρωπος. Ο Βασίλης Ευθυμίου, φιλάνθρωπος και ελεήμων, του οποίου ο μέσα πλούτος αντικαθρεπτιζόταν στο φωτεινό του πρόσωπο. Είναι όλοι αυτοί, που αργότερα στο Στρατοδικείο και χάρις στις ομολογίες χωριανών και ευεργετηθέντων, εισέπραξαν την επιείκεια και μικρές ποινές. Φυσικά υπήρχαν και οι ελάχιστοι, ένθεν και ένθεν, που δίψαγαν για αίμα. Γρήγορα όμως απομονώθηκαν και παρεδόθησαν στη χλεύη.
Στα χρόνια της Κατοχής ο Τυμφρηστός δέχθηκε τις συνέπειες και τα αποτελέσματα δύο Γερμανικών επιδρομών. Η μία στις αρχές Νοεμβρίου του 1943 και η άλλη τον Αύγουστο του 1944. Το φθινόπωρο του 1943 οι Γερμανοί αποφασίζουν να κάνουν μία συνδυασμένη επιχείρηση και να καθυποτάξουν το Καρπενήσι, που ανέπνεε ελεύθερα και ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των Ιταλών από εκεί. Για τον σκοπό αυτό εκστρατεύουν δύο Μεγάλες και επίλεκτες Μονάδες των SS. Η μία ξεκίνησε από το Αγρίνιο και μετά από κάποιες αψιμαχίες στα όρια με τον νομό Ευρυτανίας έφτασε στο Καρπενήσι το οποίο και πυρπόλησε μερικώς. Τις ίδιες ημέρες και ταυτόχρονα ξεκινάει από τη Λαμία άλλη Μονάδα, πλήρως εξοπλισμένη και μηχανικά υποστηριζόμενη, με τελικό προορισμό, κι αυτή, το Καρπενήσι6. Μετά τη γενναία αντίσταση των Ανταρτών στη Μακρακώμη και πάλι οι Γερμανοί προχώρησαν και φτάσανε στη θέση “Διπόταμα”, ανακέφαλα του Αγίου Γεωργίου. Εδώ ο ΕΛΛΑΣ είχε πιάσει και οχυρώσει τη θέση “Κακόπλαγο” και ήλεγχε το στενό πέρασμα, ώστε ήταν αδύνατο στους Γερμανούς να προχωρήσουν. Τρεις μέρες καθηλώθηκαν οι Γερμανοί εκεί, 5, 6 και 7 Νοεμβρίου, όπως τα πολυβόλα του
6 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
ΕΛΑΣ κροτάλιζαν διαρκώς. Την τρίτη ημέρα αναγκάστηκαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ να αποχωρήσουνε, από τον φόβο να μην κυκλωθούνε, διότι τους πλευροκοπήσανε οι Γερμανοί διά μέσου Λευκάδας.
Στη διάρκεια αυτής της επιδρομής συνελήφθησαν οι, εκ Τυμφρηστού, Σταύρος Νικολάου Μαρανδιανός και Νικόλαος Αλεξάνδρου Μηλιωρίτσας, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν στις 6-11-1943. Τα σκηνώματά τους, συνολικά επτά, τα έριξαν στον μεσαίο Μύλο του Αγίου Γεωργίου, στο ζουριό, όπου από τον φόβο δεν πλησίαζε κανείς7. Παρέμειναν εκεί τρεις ημέρες, μέχρι που…
Μαρτυρία Νικηφόρου Πανέτσου, χανιτζή, προς τον γράφοντα παρόντος και του κ. Μάκη Ευαγγελίου (έτος 2000):
«Φόβος και τρόμος, δεν πλησίαζε κανένας, ούτε γονείς ούτε τ’ αδέλφια. Τα θυμάμαι όλα σαν χθες. Πέρασε κατ’ ο Περικλής ο Φύκας, είχε δανειστεί το κάρο του Ηλία Πλατσούκα και ξεκίνησε να πάει να τους φέρει. Με αγωνία περιμέναμε την επιστροφή, κάποια στιγμή φανήκανε, μπροστά το κάρο με τους δύο επάνω και ακολουθούσε ο Περικλής ασκεπής. Ήτανε γενναίος άνθρωπος ο Περικλής, όλοι το ξέρανε».
Αυτή την ευεργεσία ουδέποτε ελησμόνησαν η Βασιλική χα. Νικολάου Μηλιωρίτσα και ο πρωτότοκος υιός αυτής Αλέξανδρος (Αλέκος), οι οποίοι εξεδήλωναν πάντα την ευγνωμοσύνη τους και τις ευχαριστίες τους και μέχρι σήμερα.
Την ίδια εποχή και στην τοποθεσία “Μιξεράδες” κατάντι από το “ΧΑΝΙ ΠΑΝΕΤΣΟΥ” και σε αγροικία που διέτριβαν, εφονεύθησαν ο Δημήτριος Νικ. Μηλιωρίτσας (Βλαχομήτρος) και ο υιός αυτού Νικόλαος Δημ. Μηλιωρίτσας.
Η δεύτερη επιδρομή πραγματοποιήθηκε την επόμενη χρονιά (Αύγουστος του 1944) και ενώ γνώριζαν οι Γερμανοί ότι σ’ ένα μήνα τα μαζεύουνε και φεύγουνε από την Ελλάδα. Διό και εξεδήλωσαν όλη τους τη μανία και το μίσος εναντίον της Ελλάδας των Ελλήνων. Την 6η Αυγούστου το 1944, ανήμερα της Εορτής, επυρπόλησαν όλα τα σπίτια του χωριού, τα βοηθητικά κτίσματα και τρεις εκκλησίες. Τον Ενοριακό Ναό Αγίου Αθανασίου Τυμφρηστού και τα εξωκκλήσια της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στις παρυφές του χωριού και του Αγίου Γεωργίου στην κορυφή του χωριού. Ταυτόχρονα και την ίδια ημέρα κατά την πυρπόληση της οικίας του Αθανασίου Αλεξάνδρου Μηλιωρίτσα, κάηκε ζωντανός μέσα ο γέρων-τυφλός πατέρας του Αλέξανδρος Νικ. Μηλιωρίτσας, ετών 885.
7 ΔΙΚΤΥΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
8 Όπως προηγουμένως, Δίκτυο.
Επίσης την ίδια εποχή σε αγροτική περιοχή συνελήφθη και εφονεύθη, επί τόπου, ο Κώστας Σπύρου Κουτσονίκας.
Την φυγή των Γερμανών και την απελευθέρωση, που πολύ είχε επενδύσει ο Λαός μας πάνω σ’ αυτήν, διέψευσαν τα γεγονότα του Εμφυλίου, το βαθύ μίσος που επικράτησε και η δυστυχία που επήλθε. Τον Νοέμβριο του 1947, με απόφαση της κεντρικής εξουσίας των Αθηνών, εκπατρίστηκε υποχρεωτικά το χωριό και μεταφέρθηκε στη Λαμία. Το μέτρο αφορούσε όλους τους ορεινούς πληθυσμούς και σκοπός ήτανε να ερημοποιηθεί η ύπαιθρος, ώστε οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε. να αποκοπούν από τη δυνατότητα εφοδιασμού και στρατολογίας. Αλλά και οι κωμοπόλεις της Φθιώτιδας φιλοξένησαν αυτούς τους πληθυσμούς. Στη Λαμία ο μεγάλος όγκος του χωριού μας εγκαταστάθηκε στις “Παράγκες”, τα στρατιωτικά TOL τα ευρισκόμενα στο Ανατολικό στρατόπεδο της πόλεως. Ένα μικρό μέρος κατέφυγε σε συγγενικά σπίτια ή και κατασκεύασε μικρά παραπήγματα σε ακριανούς τόπους, όπως ήταν το Ρέμα του Αράπη, το Παγκράτι και ο Άγιος Λουκάς. Στη Λαμία και προκειμένου να επιβιώσουν κάνανε διάφορες ευκαιριακές δουλειές και απίθανες εργασίες.
Δημοσία Διαθήκη
Αριθ. 6416
Εν Λαμία σήμερον την (12ην) δωδεκάτην του μηνός Μαΐου του χιλιοστού εννεακοσιοστού τεσσαρακοστού ογδόου (1948) έτους ημέραν της εβδομάδος Τετάρτην, εν τω υπ’ αριθμόν 2 παράπηγμα των ανταρτοπλήκτων κειμένω εντός της πόλεως Λαμίας παρά την δημοσίαν οδόν Στυλίδος Λαμίας, ένθα κληθείς μετέβην προς σύνταξιν της παρούσης ενώπιον εμού του συμβολαιογράφου και κατοίκου Λαμίας Δημητρίου Κωνσταντίνου Καϋλάνη εδρεύοντος ενταύθα, επί παρουσία και των γνωστών μοι μαρτύρων Ιωακείμ Δημητρίου Παστορμά γεωργός, Αθανάσιος Ιωάννου Λιασκώνης γεωργός και Ηλίας Κωνσταντίνου Μπλατσούκας γεωργός, κάτοικοι άπαντες Τυμφρηστού διατρίβοντες σήμερον ενταύθα, πολιτών Ελλήνων, ενηλίκων, χριστιανών και μη υπαγομένων εις εξαίρεσιν, ενεφανίσθει ο άγνωστος μεν εις εμέ, γνωστός δε εις τους μάρτυρας οίτινες με βεβαίωσαν περί της ταυτότητάς του και άσχετος προς εμέ και δήλωσεν ότι ονομάζεται Αλέξανδρος Αντωνίου Φύκας γεωργός κάτοικος Τυμφρηστού, διαμένων ήδη εν Λαμία εφοδιασμένος διά ταυτότητος εκδοθήσεις κατά νόμον καταγόμενος εκ Τυμφρηστού Φθιώτιδος γνωστός δε εις τους ανωτέρω μάρτυρας. Εδήλωσεν ότι επιθυμεί να συντάξω δημοσίαν διαθήκην του, δηλώσας προφορικώς την τελευταίαν του επιθυμίαν. (…)
Εις πίστωσιν και βεβαίωσιν συνετάγη η παρούσα διαθήκη, ήτις αναγνωσθείσα ευκρινώς και μεγαλοφώνως ενώπιον και των παρισταμένων μαρτύρων και βεβαιωθείσα υπό τούτων υπεγράφη υπό πάντων και εμού εκτός του διαθέτου ομολογήσαντος άγνοια γραμμάτων.
Ο διαθέτης Οι μάρτυρες
Αγράμματος Ιωακείμ Παστορμάς
Αθανάσιος Λιασκώνης
Ηλίας Μπλατσούκας
Ο συμβολαιογράφος
Ο ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΣ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ
Το χωριό επαναπατρίστηκε υποχρεωτικά τον Αύγουστο του 1949 και όταν πλέον είχε κριθεί το αποτέλεσμα και οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε. κατέρρεαν. Έπρεπε να αρχίσουν και πάλι από την αρχή, εν μέσω χειμώνος, και τα κατάφεραν. Κύριο πρόβλημα ήτανε η στέγη, αφού οι πυρπολημένες οικίες, σ’ ένα μεγάλο μέρος, παρέμεναν ημιτελείς. Τη λύση έδωσαν και πάλι οι Αγροικίες του Τυμφρηστού.
Στο μεταξύ κατά την εκπατρισμό του 1947 δεν έφυγαν όλοι, 5-7 οικογένειες παρέμειναν, κριτήριο δεν ήταν η Ιδεολογία, αλλά το γεγονός ότι αρνούνταν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και το βιός τους. Κάποια στιγμή και κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες, μία φεγγαρόλουστη και παγωμένη νύχτα του Φεβρουαρίου του 1948, έφυγαν κρυφά οι οικογένειες Περικλή Γ. Φύκα και Κώστα Φ. Παπαρούπα. Το ίδιο έπραξαν και οι άλλοι και απέμεινε μονάχος ο Θεοφάνης (Φάνης) Παπαρούπας με την οικογένειά του. Παραδόθηκε αργότερα, τον Μάιο του 1949, στον Κυβερνητικό Στρατό. Ο γιος του Σωτήρης Παπαρούπας στρατολογήθηκε τον Φεβρουάριο του 1948, απ’ τον Δ.Σ.Ε. και ακολούθησε την προδιαγεγραμμένη πορεία και τη δικιά του τύχη.
ΑΙΤΗΣΗ
ΕΠΩΝΥΜΟ : ΠΑΠΑΡΟΥΠΑΣ
ONOMA: ΣΩΤΗΡΙΟΣ
ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΕΡΑ: ΘΕΟΦΑΝΗΣ
ΚΑΤΟΙΚΟΣ: ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ
ΤΑΧ. ΚΩΔ.: 35017
ΤΗΛΕΦΩΝΟ:
ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ 2-5-91
ΘΕΜΑ: ''Χορήγησης πολεμικής σύνταξης σε αγωνιστή του Εμφυλίου πολέμου''.
Συνημμένα:
1) Πιστοποιητικό εγγραφής στα Μητρώα Αρρένων της Κοινότητας Τυμφρηστού.
2) Υπεύθυνη Δήλωση του N 1599/1986
3) Ένορκη βεβαίωση 2 μαρτύρων για την ένταξη στον Δ.Σ.Ε.
4) Ονοματεπώνυμο και διεύθυνση 2 μαρτύρων για να καταθέσουν ενόρκως ενώπιον του Ανακριτικού Υπαλλήλου.
5) Βεβαίωση στρατολογικού σημειώματος.
6) Πιστοποιητικό νοσηλείας μου, του με την επωνυμία σήμερα "Νομαρχιακό Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης".
ΠΡΟΣ
Την Νομαρχία Φθιώτιδας - Λαμία
Σας υποβάλλω συνημμένα τα δικαιολογητικά που απαιτούνται και παρακαλώ να φροντίσετε να τηρηθεί η διαδικασία του άρθρου 3 του Νόμου 1863/1989 και 2-14 του Νόμου 1943/1985, για να μου χορηγηθεί αναπηρική σύνταξη από το Δημόσιο.
Σχετικά σας πληροφορώ τα εξής για τον τρόπο, τον τόπο, το χρόνο και γενικά τις συνθήκες από τις οποίες προήλθε η αναπηρία μου. Είμαι αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, αναγνωρισμένος με το πρακτικό Αρ. 15 του 1989 της οικείας επιτροπής κρίσεως της Νομαρχίας Φθιώτιδος, το οποίο έχει σταλεί στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για επικύρωση.
Μετά την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τα στρατεύματα κατοχής και αρχομένου του Εμφυλίου Πολέμου λόγω διώξεων, κατέφυγα και εντάχθηκα στο Δημοκρατικό Στρατό, και πήρα μέρος σε πολλές μάχες.
Από τον Φλεβάρη του 1948 έτους υπηρέτησα στο κλιμάκιο Νότιας Ελλάδας με διοικητή τον ταγματάρχη Καρκάνη Νικόλαο (Νικηφόρος) από το Περιβόλιο Δομοκού και Λοχαγό τον Δημήτριο Καραντάθα από το Αυλάκι Φθιώτιδας.
Τον Μάιο του ιδίου έτους (1948) αποσπάστηκα στην 123η Ταξιαρχία, στο Λόχο Διοικήσεως στην περιοχή Γράμμου, με διοικητή τον ταξίαρχο Αλέξανδρο Ρώσσιο (Υψηλάντης).
Τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους (1948) αποσπάστηκα στην Ανεξάρτητη Ταξιαρχία, στο 2ο Λόχο, στην ίδια περιοχή Γράμμου - Βίτσι - Δυτικής Μακεδονίας, διοικητής ο Ταξίαρχος Σοφιανός.
Υπηρετώντας στην ίδια μονάδα, πήρα μέρος στη Μάχη της Έδεσσας, που έγινε μέσα στην πόλη της Έδεσσας, στις 22 Δεκεμβρίου του 1948 έτους μεταξύ του Δ.Σ.Ε. και του Εθνικού Στρατού.
Στην μάχη αυτή, την ίδια μέρα 22 Δεκεμβρίου του 1948 έτους, τραυματίστηκα στον μηρό του δεξιού ποδιού, από πυρά οπλοπολυβόλου. Ανήμπορος να συνεχίσω, πιάστηκα αιχμάλωτος, από άνδρες του Εθνικού Στρατού, και στην συνέχεια οδηγήθηκα, αιχμάλωτος του Εθνικού Στρατού, στο Δημοτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης για νοσηλεία. Εκεί, συνεπεία του τραύματος, υπέστην ακρωτηριασμό δεξιού μηρού.
Εξήλθα του Νοσοκομείου στις 27 Σεπτεμβρίου του 1949 έτους.
Παρακαλώ όπως ειδοποιηθώ διά την τύχη της αιτήσεώς μου μέσω του Δημοσίου Ταμείου Λαμίας.
Μάρτυρες προτείνω τους:
1) HΛIA ΤΣΟΥΤΣΙΚΑ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ κάτοικο ΣΤΑΥΡΟΥ - ΛΑΜΙΑΣ (συνοικισμός Νέα Bράχα).
2) ΣKPEKA IΩANNH του AΘANAΣΙOY κάτοικο ΛΑΜΙΑΣ (οδός Κύπρου 96).
Οι μάρτυρες επιθυμώ να εξεταστούν στην Νομαρχία Φθιώτιδας στη Λαμία.
Μετά τιμής
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (ΠΑΝΟΣ) ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ του Ιωάννη
(1924 - 2017)
Ο Πάνος Χριστόπουλος ήταν το τρίτο τέκνο του Ιωάννη Χριστόπουλου και γεννήθηκε στον Τυμφρηστό το 1924. Αφού ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές εισήχθη στη Σχολή Αεροπορίας στη Θεσσαλονίκη. Απεχώρησε όμως πολύ γρήγορα, ως εξαιρετικά ανήσυχο πνεύμα, με σκοπό να δραστηριοποιηθεί στον επαγγελματικό στίβο.
Ο Πάνος Χριστόπουλος στα πρώτα του νιάτα έζησε σε ιδιαίτερα δύσκολη και ταραγμένη εποχή λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανήκει στην κλάση του 1945 και υπηρέτησε στο απόσπασμα διαβιβάσεων της 21ης Ταξιαρχίας με συμμετοχή στις διεξαχθείσες επιχειρήσεις στον Γράμμο και στο Βίτσι, αλλά και στη μεγάλη επίθεση της Φλώρινας, σε άκρως επικίνδυνες αποστολές, στις οποίες κινδύνεψε η ίδια η ζωή του.
Τιμήθηκε με Μετάλλιον Εξαιρέτων Πράξεων για τις υπηρεσίες του προς την Πατρίδα.
Ο πατριωτισμός του και η ανεξάρτητη προσωπικότητά του διεφάνησαν από πολύ νεαρή ηλικία, όταν επί γερμανικής Κατοχής συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ.
ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ
21η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΙΑΒΙΒΑΣΕΩΝ
ΒΕΒΑΙΩΣΙΣ
Ο υπογεγραμμένος Λοχαγός Διαβιβάσεων ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Δ/της Διαβιβάσεων 21ης Ταξιαρχίας,
ΒΕΒΑΙΩ
Ο Στρατιώτης ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΙΩΑΝΝΟΥ Κλασ. 1945 εκ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ ΛΑΜΙΑΣ, υπηρετεί συνεχώς παρ’ ημίν από 15-10-47 έως σήμερον επιδείξας άριστην διαγωγήν, φέρων πάντοτε εις πέρας πάσας τας ανατεθείσας επιχειρήσεις κατά το έτος 1948 εις ΓΡΑΜΜΟΝ και ΒΙΤΣΙ και θέσας πολλάκις εις κίνδυνον την ζωήν του εξετέλεσεν άπασας τας αποστολάς του.
Επίσης συμμετέσχεν εις την μεγάλην επίθεσιν των Κ.Σ. εναντίον της Πόλεως ΦΛΩΡΙΝΗΣ την 12ην Φεβρουαρίου 1949, ως και κατά τας επιχειρήσεις ΒΙΤΣΙΟΥ από 10/8 - 20/8/49, καθ’ ας επέδειξεν εξαιρετικήν διαγωγήν, λαμβάνων μέρος και εις πλέον επικινδύνους αποστολάς.
Σ.Τ.Γ. 912Β τη 1-2-50
Ο
ΒΕΒΑΙΩΝ
Δ) Μαρτυρικό χωριό ο «Τυμφρηστός»
«Σύμφωνα με το υπ’ αριθ. 111/2009 Προεδρικό Διάταγμα «Χαρακτηρισμός Μαρτυρικών Χωριών» που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 146/Α/17-8-2009 και μας απεστάλη από το Υπουργείο Εσωτερικών με το υπ’ αριθ. πρωτ. 52734/28-8-2009 έγγραφο, η Κοινότητα Τυμφρηστού χαρακτηρίστηκε ως «Μαρτυρικό Χωριό».
Η προσπάθεια της ηθικής αυτής δικαίωσης κράτησε δέκα χρόνια αφού έπρεπε να ετοιμάσουμε αιτιολογημένη πρόταση που να αποδεικνύονται οι μεγάλες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζημίες κατά την αντίσταση εναντίον των δυνάμεων κατοχής 1941-1944.
Για τον σκοπό αυτό η Κοινότητα συγκέντρωσε στοιχεία από τα Γερμανικά Αρχεία, την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, συνεργάστηκε με τους Προέδρους όλων των Αντιστασιακών Οργανώσεων και υπέβαλε για έλεγχο και αξιολόγηση όλα τα στοιχεία που είχε στα Υπουργεία Εσωτερικών και Εξωτερικών, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος, τη Νομαρχία και σε άλλες αρμόδιες Υπηρεσίες.
Η αρμόδια επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών που συγκροτήθηκε για το σκοπό αυτό αξιολόγησε τα στοιχεία που υποβάλαμε και διαπίστωσε ότι πληρούσαν τα κριτήρια που είχαν τεθεί για την αναγνώρισή μας ως «Μαρτυρικό Χωριό» και ενήργησε για τη σύνταξη του Προεδρικού Διατάγματος. Ήδη η Κοινότητά μας έχει περιληφθεί στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωρίων και στην ιστοσελίδα Greekholocausts.gr από τον Δεκέμβριο του 2008, η οποία αναφέρει:
Τυμφρηστός, Το Ολοκαύτωμα 1943-1944
Τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής επεχείρησαν δύο φορές κατά του χωριού:
∙ 30 Οκτωβρίου - 11 Νοεμβρίου 1943:
Από έρευνα στα Γερμανικά Αρχεία οι Ναζιστικές Δυνάμεις που ενήργησαν τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή μας ανήκαν στην Ε’ Γερμανική Στρατιά. Η επιχείρηση είχε την επωνυμία «Hubertus» και διεξήχθη από δύο συγκροτήματα που είχαν έδρες τη Λαμία (SS) & το Αγρίνιο (Gruppe West) με σημείο συναντήσεως το Καρπενήσι.
Το χωριό, λόγω της στρατηγικής του θέσης, αποτελούσε χώρο ανάπτυξης των ανταρτικών ομάδων με αξιόλογη προσφορά των κατοίκων του στην Ενωμένη Εθνική Αντίσταση ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου και σε άλλες προσβολές Γερμανικών Μονάδων. Κατά την επιχείρηση αυτή συνέλαβαν, βασάνισαν οικτρά και εκτέλεσαν εννέα (9) κατοίκους του χωριού.
∙ 9-13 Αυγούστου 1944:
Η ολοσχερής πυρπόληση του χωριού έγινε κατά τις επιχειρήσεις αντιποίνων από τις Ναζιστικές δυνάμεις, που είχαν ως βάση τη Λαμία. Οι Ναζιστικές δυνάμεις ενήργησαν αιφνιδιαστικά με αποτέλεσμα να μη δοθεί ο χρόνος στους κατοίκους να μεταφέρουν τα στοιχειώδη υπάρχοντά τους στα παρακείμενα δάση όπου είχαν καταφύγει και αποκρυβεί. Η πυρπόληση ολοκλήρου του χωριού ήταν πλέον γεγονός με κατάπληκτους τους κατοίκους να παρακολουθούν τις περιουσίες τους και τους κόπους τους να παραδίδονται στις φλόγες. Αποτέλεσμα της ολοσχερούς αυτής πυρπόλησης ήταν η καταστροφή:
- 155 διώροφων πέτρινων οικιών 5Χ9 μ., κεραμοσκεπών με μπαλκόνι - σκάλα.
- 5 καταστημάτων.
- 154 αποθηκών διαστάσεων 4Χ6 μ. λαμαρινοσκεπών με τα οικόσιτα ζώα (πτηνά, αιγοπρόβατα και βοοειδή).
- Του πέτρινου Δημοτικού Σχολείου.
- Των 3 ναών (Αγ. Αθανασίου, Αγ. Γεωργίου, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος).
- Του Κοινοτικού καταστήματος. Με την πυρπόλησή του καταστράφηκαν ολοσχερώς και τα αρχεία της Κοινότητας.
Ο Πρόεδρος της Κοινότητας στο υπ' αριθ. 5 τεύχος της εφημερίδας «ΦΩΝΗ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ» με τίτλο «ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ» δημοσίευσε αναλυτικά στοιχεία για τα θύματα και τις ζημίες που προκάλεσαν τα Γερμανικά Στρατεύματα στην Κοινότητά μας κατά την περίοδο 1941-1944.
Η Κοινότητα μετά την, έστω και καθυστερημένα, ηθική δικαίωσή της θα ενεργήσει για την χορήγηση των αποζημιώσεων της Ναζιστικής Θηριωδίας συμβουλευόμενη και τις άλλες μαρτυρικές πόλεις και χωριά και παράλληλα θα συμμορφωθεί με τις επιβαλλόμενες από την αναγνώρισή μας Απορρέουσες Υποχρεώσεις μας. Για κάθε ενέργειά μας θα ενημερώνεστε μέσω της εφημερίδος του Συλλόγου μας.
Νικόλαος Μηλιωρίτσας
Πρόεδρος της Κοινότητας
ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ
Αρ. Φύλλου 146
17 Αυγούστου 2009
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΕΔΡΙΚΑ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΑ
111. Χαρακτηρισμός μαρτυρικών χωριών…………………………………………………………… 1
112. Ρύθμιση θεμάτων αστυνομικού προσωπικού και προσωπικού του Πυροσβεστικού Σώματος…………………………………………………………………………….. 2
113. Οργανισμός του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας……………………………………………….… 3
ΠΡΟΕΔΡΙΚΑ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΑ
ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ' ΑΡΙΘΜ. 111
Χαρακτηρισμός μαρτυρικών χωριών.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 18 του v. 2503/1997 «Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» (Α’ 107).
Αποφασίζει: το Δημοτικό Διαμέρισμα Κερασιές του Δήμου Κάρλας Νομού Μαγνησίας, η Κοινότητα Τυμφρηστού Νομού Φθιώτιδας, ο οικισμός Ελευθεροχωρίου του Δήμου Γιαννιτσών Νομού Πέλλας, και τα χωριά Τρίστενο, Γρεβενίτι, Φλαμπουράρι, Ελατοχώρι, Μακρινό, Δόλιανη και Καβαλλάρι του Δήμου Ανατολικού Ζαγορίου Νομού Ιωαννίνων, χαρακτηρίζονται ως μαρτυρικά χωριά.
Άρθρο 2
Η ισχύς του παρόντος διατάγματος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Στον Υπουργό Εσωτερικών αναθέτουμε τη δημοσίευση και εκτέλεση του παρόντος διατάγματος.
Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Λευκάδα, 6 Αυγούστου 2009
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΚΑΡΟΛΟΣ ΓΡ. ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΏΝ Π. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ
Έτσι έκλεισε η δεκαετία 1940 - 1950 για τους κατοίκους του Τυμφρηστού, χωρίς μεγάλες παράπλευρες απώλειες και ακραίες συμπεριφορές και γεγονότα. Στην κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται το Ηρώο Πεσόντων, όπου αναφέρονται και συγκεντρώνονται οι πεσόντες όλων των Πολέμων. Την αναθηματική επιτύμβια πλάκα εφιλοτέχνησε αφιλοκερδώς ο συγχωριανός μας δημιουργός Ευρύμαχος Πάνου Κωστορρίζος.
Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου