Παραδοσιακός χαρακτήρας οικισμών

Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΦΘΙΩΤΙΚΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ

& Ο ΒΑΘΜΟΣ ΑΛΛΟΙΩΣΗΣ ΤΟΥΣ

Έρευνα: Αδάμης Θύμιος-Ευθυμίου Τάκης

Ανακαινισμένη παραδοσιακή κατοικία στη Ζιώψη

Τα χωριά του Φθιωτικού Τυμφρηστού χτισμένα σ’ ένα χώρο απείρου φυσικού κάλλους, αποτελούνταν παλιότερα από λιτά αλλά λειτουργικά γραφικά πέτρινα σπίτια, απόλυτα ταιριαστά με το φυσικό περιβάλλον.
Οι οικισμοί αυτοί διαμόρφωσαν μια ενιαία αισθητική αρχιτεκτονική εικόνα, απλή και απέριττη, χωρίς πρόσθετη πολυτέλεια, που ασφαλώς δε θα ταίριαζε με την σκληροτράχηλη ζωή των κατοίκων τους. Πέτρινες μορφές, δομημένες σοφά και λειτουργικά, κάλυπταν τις στεγαστικές ανάγκες των απλοϊκών ανθρώπων αυτών των χωριών, χωρίς πολλά περιθώρια πολυτέλειας και υπερβολής.

      Ο αισθητικός παραδοσιακός χαρακτήρας των χωριών διατηρήθηκε μέχρι τη δεκαετία του 1960, οπότε άρχισαν να χτίζονται νέες κατοικίες, με σύγχρονα οικοδομικά υλικά, αταίριαστα όμως με την πρότερη παραδοσιακή φυσιογνωμία τους. 

      Σημαντική αλλοίωση στο χτισμένο περιβάλλον των οικισμών επήλθε μετά το σεισμό του 1980 επειδή τα δάνεια σεισμόπληκτων που ακολούθησαν, δόθηκαν αφειδώς χωρίς μέτρο και προδιαγραφές και δυστυχώς χωρίς καμία πρόβλεψη για τη διάσωση μερικών, τουλάχιστον, αξιόλογων πέτρινων παραδοσιακών κατοικιών.

Για τα ορεινά χωριά του Φθιωτικού Τυμφρηστού ενδιαφέρθηκε και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας του τμήματος Ανατολικής Στερεάς, εκπονώντας σχετική μελέτη για την αξιοποίησή τους. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε το 1988 από την ομάδα των εξής αρχιτεκτόνων: Καρβούνη Αλεξάνδρας, Γραμματίκα Δήμητρας και Σταματοπούλου Χαρίκλειας. Παραθέτουμε παρακάτω έναν πίνακα απ’ αυτή τη μελέτη που εμφανίζει αρκετό ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική τους καθώς και για το φυσικό και τουριστικό τους περιβάλλον. Δυστυχώς, όμως, καταχωνιάστηκε στα συρτάρια και ουδέποτε αξιοποιήθηκε από τους αρμόδιους φορείς.

                          

        Οι περισσότερες επεμβάσεις αποκατάστασης και συντήρησης των παραδοσιακών κατοικιών, έγιναν πρόχειρα, δίχως μελέτες, αποσπασματικά και με λαθεμένο κριτήριο αισθητικής, πλην μερικών εξαιρέσεων. Αυτό οφείλεται στην άγνοια των κατοίκων, στην έλλειψη ενημέρωσης από την πολιτεία για την αξία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, στην απουσία οργανωμένων έμπειρων τεχνιτών και στην απροθυμία και ανέχεια των κατοίκων να διαθέσουν χρηματικά ποσά αναγκαία για την ολοκληρωμένη και σωστή αποκατάσταση των παραδοσιακών κτηρίων.

      Έτσι, σιγά-σιγά, αλλοιώνεται και εξαλείφεται ανεπιστρεπτί ο παραδοσιακός χαρακτήρας των χωριών του Φθιωτικού Τυμφρηστού.

      Ευτυχώς, όμως, που υπάρχουν και μερικά χωριά που διατήρησαν αρκετές πέτρινες κατοικίες, που αποπνέουν άρωμα παράδοσης. Τέτοια είναι το Δίκαστρο και το Νεοχώρι που γλίτωσαν από την γερμανική πυροπάθεια, σε αντίθεση με τα άλλα χωριά που υπέστησαν ολοκαύτωμα και αναγεννήθηκαν από τις στάχτες τους. Επίσης η Πτελέα, το Νεοχωράκι  και το Μεγάλο Κάψη είναι χωριά που διατήρησαν την πατροπαράδοτη αρχιτεκτονική τους.

      Τελευταία παρατηρείται ζωηρό ενδιαφέρον για ανακαίνιση μερικών πέτρινων σπιτιών που διασώθηκαν στη Ζιώψη, καθώς και για χτίσιμο νέων στα παραδοσιακά πρότυπα, γεγονός που ίσως ξαναζωντανέψει την περιοχή με τη μορφή του εναλλακτικού τουρισμού. Σε όλα τα χωριά της περιοχής διασώζονται σε άριστη κατάσταση οι πέτρινες εκκλησίες, αρκετά γραφικά ξωκλήσια καθώς και τα πέτρινα σχολικά κτήρια, που ασφαλώς προσθέτουν μια παραδοσιακή πινελιά στο φυσιογνωμικό χαρακτήρα τους. Παρ’ όλα αυτά,  ο κάθε ταξιδιώτης που θα επισκεφθεί τα πανέμορφα χωριά του Φθιωτικού Τυμφρηστού, έχει την ευκαιρία ν’ ανακαλύψει και να θαυμάσει κάποια ιδιαίτερα παραδοσιακά κτίσματα που θα τον παραπέμψουν σε αλλοτινές αυθεντικές στιγμές του παλιού χωριού.

        Εξάλλου, στον Τυμφρηστό λειτουργεί Κοινοτικός παραδοσιακός Ξενώνας, στον Άγιο Γεώργιο κατασκευάζεται επίσης Δημοτικός παραδοσιακός Ξενώνας, στη Μεσαία Κάψη λειτουργεί ο ιδιωτικός Ξενώνας «Το Λιόγερμα» στα πλαίσια του Αγροτοτουρισμού, όπως και μικρότερα καταλύματα στη Μερκάδα. Στη Λελούδα Μερκάδας υπάρχει το Δασικό Χωριό το οποίο άλλοτε λειτουργεί και άλλοτε βρίσκεται σε αδράνεια.

      Αξίζει, θαρρούμε, τον κόπο να επισκέπτονται αυτά τα χωριά πρώτα οι ντόπιοι για να ξαναζωντανεύουν οι μνήμες της πατρογονικής «εστίας» και ν’ ακολουθούν οι φίλοι και οι εραστές της ελληνικής αγνής υπαίθρου!



Ο Ξενώνας Τυμφρηστού

Ο Ξενώνας Αγίου Γεωργίου

Δασικό χωριό Μεγάλης Κάψης