TREILER

Το παρόν Ιστολόγιο έχει σκοπό να περισώσει & να προβάλλει τη ρουμελιώτικη ιστοριολαογραφία -

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2011

Καμίνια ξυλοκάρβουνου

ΚΑΜΙΝΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΞΥΛΟΚΑΡΒΟΥΝΟΥ
Του Τάκη Ευθυμίου
Το καμίνιασμα των ξύλων
Ο εξηλεκτρισμός της χώρας μας και η χρήση πολλαπλών συσκευών μαγειρικής και θέρμανσης περιόρισε δραστικά τη χρήση του ξυλοκάρβουνου. Παρόλα αυτά το ξυλοκάρβουνο, ως αναντικατάστατο υλικό για τις ψησταριές και τα καμίνια των σιδηρουργών, εξακολουθεί και σήμερα να παράγεται και να διαλαλιέται η διάθεση του από τους πραματευτάδες κατά την περίοδο κυρίως του Πάσχα για το ψήσιμο του οβελία. 
Στον Άη Γιώργη, όπου παλιότερα λειτουργούσαν πέντε τουλάχιστον καμίνια - σιδηρουργεία, υπήρχαν επιλεγμένοι καμινότοποι, όπου οι ίδιοι οι σιδεράδες, ως παραδοσιακοί καρβουνιάρηδες, παρήγαγαν το ξυλοκάρβουνο για δική τους χρήση. Τα καμίνια - σιδηρουργεία ήταν του Γιώργου Ι. Τσιρώνη και του Παναγιώτη Ν. Κουμαντάνου στη δυτική συνοικία, καθώς και του Γιάννη Ν. Μητσάκη στη Μεσαία. Σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν και να λειτουργούν ευκαιριακά τα καμίνια - σιδεράδικα των αδελφών Κώστα και Βασίλη Λαγού στα Διπόταμα. Ξυλοκάρβουνο για εμπορική χρήση σε μεγάλες ποσότητες παρήγαγε ο Νίκος Κ. Κουμαντάνος. Το ξυλοκάμινό του βρισκόταν στο Νεοχωράκι, όπου αφθονούσε η απαραίτητη ξυλεία. Απασχολούσε και εργατικό δυναμικό. Το κάρβουνο το εμπορευόταν, κυρίως, στην περιοχή της Λαμίας. Την τοποθεσία όπου σήμερα ορθώνεται το σύμπλεγμα του αρματοδρόμου Αχιλλέα χρησιμοποιούσε, ως καμινότοπο, ο Γιάννης Μητσάκης. Οι αδερφοί Λαγού παρήγαγαν ξυλοκάρβουνο μέχρι το έτος 2000 περίπου στα Διπόταμα πλησίον της παλιάς γέφυρας του Σπερχειού.
Το καλύτερο ξύλο γι’ αυτή τη δουλειά θεωρείται το πουρνάρι που αφθονεί σε πολλά μέρη της πατρίδας μας. Στο χωριό μας, όπου το πουρνάρι σπανίζει, χρησιμοποιούσαν τον κέδρο και την καστανιά που αποδίδουν επίσης καλής ποιότητας κάρβουνο. Ακόμη, χρησιμοποιούσαν βελανιδιά ή οξιά που απέδιδαν όμως κατώτερης ποιότητας κάρβουνο, σαν μαλακότερα ξύλα που είναι. Καλύτερο κάρβουνο σημαίνει ότι με μικρή ποσότητα μπορείς να κρατήσεις θράκα για πολλές ώρες. Από πληροφορίες που συνέλεξα περιγράφω παρακάτω τον τρόπο καμινιάσματος και παραγωγής ξυλοκάρβουνου, μια πραγματική ιεροτελεστία για τους καρβουνιάρηδες, μια τέχνη που περνούσε παραδοσιακά από γενιά σε γενιά.
Στην αρχή τοποθετούσαν δυο χλωρά μεγάλα ξύλα σαν στήριγμα του καμινιού και γύρω απ' αυτά άρχιζαν να στοιβάζουν, να χτίζουν δηλ. με ξερά ξεφλουδισμένα ξύλα, διαμέτρου μέχρι 15 πόντους, το λοφίσκο που θα γινόταν καμίνι. Η εργασία αυτή ήταν το καμίνιασμα. Στη βάση του καμινιού άφηναν μια τρύπα, τη λεγόμενη πόρτα, με τη βοήθεια ενός μεγάλου ξύλου τη μανέλα, το οποίο τραβούσαν διαδοχικά προς τα έξω, όσο διαρκούσε το καμίνιασμα. Όταν τελείωναν το χτίσιμο τοποθετούσαν άχυρο και μετά χώμα. Έστρωναν το καμίνι πατώντας το με φτυάρια και κατέβρεχαν όπου χρειαζόταν.
Στην κορυφή που την ονόμαζαν τεπέ, άφηναν μια τρύπα το μπουγάζι και από κει έριχναν ξύλα και άχυρα μέσα στην καρδιά. Μετά το χώμα, τοποθετούσαν νάυλον, που βοηθούσε το καμίνι να κρυώσει γρηγορότερα. Όταν τελείωνε το καμίνιασμα έβαζαν φωτιά, τοποθετώντας μια μεγάλη σωλήνα πάνω από το μπουγάζι για να δημιουργείται ρεύμα που διευκόλυνε την καύση. Περίμεναν στη συνέχεια δεκαπέντε έως είκοσι μέρες, ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα των ξύλων. Το ξυλοκάμινο σιγόκαιε κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των καρβουνιάρηδων. Δεν έπρεπε ούτε να σβήσει, ούτε να φουντώσει, αλλά να δουλεύει σιγά -σιγά παράγοντας μπόλικο καπνό, ώσπου τα ξύλα να μετατραπούν σε κάρβουνο. Το μυστικό ήταν στις τρύπες, οι οποίες αν τύχαινε και άνοιγαν τροφοδοτούσαν με άφθονο αέρα τη φωτιά, η οποία μπορούσε κάλλιστα να μετατρέψει το σωρό σε ανεπιθύμητες στάχτες και όχι σε πολύτιμο κάρβουνο. Μετά το τέλος αυτής της πολύμοχθης και χρονοβόρας διαδικασίας ξεσκέπαζαν το καμίνι και τσουβάλιαζαν το ξυλοκάρβουνο που ήταν έτοιμο πλέον για χρήση.
Όσοι έτυχε να παρακολουθήσουν την παραδοσιακή διαδικασία καμινιάσματος και παραγωγής ξυλοκάρβουνου στο χωριό μας, σίγουρα, ένοιωσαν μια ξεχωριστή εμπειρία. Όπως ξεχωριστοί και ανθρώπινοι ήσαν και οι καρβουνιάρηδες της εποχής εκείνης.


Δεν υπάρχουν σχόλια: