Αχιλλεύς και Τρωίλος

Ο τρόμος του Αχιλλέως!

Μοναδική σκηνή με τον κατατρομαγμένο Τρωίλο!

Γράφει ο συγγραφέας κ. Γιώργος Λεκάκης, www.lekakis.com

Ένα από τα αγαπημένα θέματα των εικαστικών καλλιτεχνών της αρχαιότητος, ήταν και το να αποτυπώσουν τον τρόμο και το δέος με τον οποίο κοιτούσαν οι αντίπαλοί του, τα ανδραγαθήματα του Αχιλλέως. Το έχουμε ιδεί στις απεικονίσεις του Έκτορος, του Πριάμου, κ.ά.

Αλλά σπάνια, έως πολύ σπάνια[1], το είδαμε στην κίνηση του Τρωίλου, ενός των 50 υιών του βασιλέως της Τροίας, Πριάμου και της Εκάβης, ο οποίος, όπως όλοι οι βασιλογιοί, λογιζόταν και υιός θεού, εν προκειμένω του Απόλλωνος!

Γι’ αυτό και η αττική ερυθρόμορφη λήκυθος (του 475 π.Χ.), που εικονίζει γυμνό τον νεαρό όμορφο Τρωίλο να φεύγει καλπάζοντας, κοιτώντας τρομαγμένος προς τα πίσω, από τον φόβο της καταδιώξεως του Αχιλλέως, χαρακτηρίσθηκε ως ένα από τα 1.000 ωραιότερα αρχαία ελληνικά αγγεία![2]

Οι περισσότεροι πιστεύουν πως ο Τρωίλος ήταν νεαρό αγόρι όταν τον εσκότωσε ο Αχιλλεύς.[3] Το αντίθετο λέγει ο Όμηρος[4]: Τον αποκαλεί ιππιοχάρμη, δηλ. ικανό να μάχεται έφιππος ή επί άρματος, άρα ενήλικας και σε κάθε περίπτωση μαχητής-στρατιώτης. Έτσι, ο Αχιλλεύς δεν φονεύει ένα αγόρι, αλλά έναν πολεμιστή.

Οι εκδοχές για τον θάνατο του Τρωίλου είναι πολλές και ποικίλλουν:

1.Η κρατούσα είναι ότι ο Αχιλλεύς τον παραφύλαξε την ώρα που ο Τρωίλος εφρόντιζε κι εκγύμναζε τα άλογά του, κοντά στον ναό του Θυμβραίου Απόλλωνος[5]. Και εκεί τον εσκότωσε με την λόγχη του.[6]

2.Κατ’ άλλην εκδοχή, ο Αχιλλεύς τον συνέλαβε (τον αιχμαλώτισε) ενώπιον των Αχαιών, και όχι σε κάποια παραφύλαξη, και έδωσε εντολή να τον σκοτώσουν[7] κι έτσι τον στραγγάλισαν.

3.Αλλαχού αναφέρεται ότι τον εσκότωσε μέσα στον ίδιο τον ναό![8]

4.Υπάρχουν βέβαια και μεταγενέστεροι συγγραφείς που αναφέρουν πως, ο Αχιλλεύς ερωτεύθηκε τον Τρωίλο, δίδυμο αδελφό της Κασσάνδρας, αλλά αυτός δεν ενέδωσε. Τότε ο Αχιλλεύς τον καρατόμησε. Και ακούμπησε το κεφάλι του μέσα στον ναό του πατρός του, Απόλλωνα.[9] Αυτά για όποιον γνωρίζει την αρχαία ελληνική πραγματικότητα, φαίνονται ως πολύ μεταγενέστερες σκόπιμες κι εμβόλιμες εκδοχές της, που πάντως δεν αναφέρονται στους στυλοβάτες συγγραφείς της προϊστορίας μας.

Οι εκδοχές 3 και 4 έκαναν τον Απόλλωνα, διότι ο Αχιλλεύς επαραβίασε το άσυλο του θεού, να θυμώσει και άρχισε να προετοιμάζει τον θάνατο του Αχιλλέα. Και πράγματι ο Αχιλλεύς εφονεύθη έξω από τον ίδιο ναό, από τον Πάρι!

Τέλος, τραγωδία με θέμα τον Τρωίλο έγραψε και ο Σοφοκλής, αλλά σώζεται μόνον ένα μικρό απόσπασμά της (στ. 618-635), αλλά και ο Αθηναίος ποιητής Στράττις (410;-380; π.Χ.).

Η παραπάνω αναφερομένη λήκυθος είναι έργο του λεγόμενου «ζωγράφου του Bowdoin». Έργα του συγκεκριμένου αρχαίου ζωγράφου έχουν πολλά και επώνυμα μουσεία του κόσμου, όπως το Metropolitan Museum of Art, το Walter’s, του Παλέρμο, της Πράγας, κ.ά.[10] και έχουν δημοπρατήσει σχεδόν όλοι οι μεγάλοι οίκοι του κόσμου (Κρίστις, κ.ά.). (Για τον συγκεκριμένο σπουδαίο αρχαίο Έλληνα ζωγράφο θα επανέλθω).

Η λήκυθος έχει ύψος 21,6 εκατ. Ανήκει στην «ελβετική συλλογή», του John και της Patricia Kluge (άραγε πώς το απέκτησαν; Ξέρει κανείς από το υπουργείο Πολιτισμού να μας πει;), και οι οποίοι το… «επώλησαν» (πράξη παράνομη) και δημοπρατήθηκε στο εξωτερικό. Έτσι. Τώρα εμείς οι φιλαρχαίοι, οι φιλίστορες, οι Φθιώτες, οι Έλληνες, οι φιλότεχνοι όλου του κόσμου, είμαστε υποχρεωμένοι να το θαυμάζουμε απ’ αυτήν μόνο την μικρή ηλεκτρονική φωτογραφία! Ντροπή στον παγκόσμιο πολιτισμό!

---

[1] Για την ιστορία, η καταδίωξη του Τρωίλου από τον Αχιλλέα, εικονίζεται και σε αττικό μελανόμορφο ελικωτό κρατήρα, το γνωστός ως «αγγείο François» (του 570-565 π.Χ.), που υπογράφεται από τον αγγειοπλάστη Εργότιμο και τον αγγειογράφο Κλειτία. Αλλά σε αυτό, εικονίζονται ακόμη (στον λαιμό του) το κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου και τα «άθλα επί Πατρόκλω» και (στο σώμα) ο γάμος του Πηλέα με την Θέτιδα. Ευρίσκεται στην Φλωρεντία, Museo Archeologico Etrusco. (βλ. Γ. Α. Χριστόπουλου–Ι. Κ. Μπαστιά «Ελληνική τέχνη: Αρχαία αγγεία», Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι, 1996).

Ενώ στο ίδιο θέμα κινείται και μελανόμορφο λάγυνο του αρχαίου αγγειογράφου Τιμωνίδα από την Κόρινθο (ο οποίος έζησε α΄ μισό 6^ου αι. π.Χ.). Ο Τιμωνίδας μας έμεινε γνωστός από το αγγείο αυτό. (Αν και έργο του Τιμωνίδα υπάρχει και στο Μουσείο του Βερολίνου!). Σε αυτό, ο Αχιλλεύς φονεύει εξ ενέδρας τον Τρωίλο, για να απαγάγει την Πολυξένη (επίσης παιδί του Πριάμου), την στιγμή που οι αδελφοί της ευρίσκοντο πλησίον κρήνης. Και η μεν Πολυξένη επλήρωνε την υδρία της με ύδωρ, ο δε Τρωίλος επότιζε τους ίππους του. Το αγγείο ανακαλύφθηκε στις Κλεωνές και κοσμεί το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

[2] Το έργο δημοσιεύθηκε και στο βιβλίο του J. Eisenberg «Τέχνη του Αρχαίου Κόσμου», τ. V, μέρος 1, 1988, αρ. 43 και συμπεριελήφθη στο «One Thousand Years of Ancient Greek Vases II» (από Ελλάδα, Ετρουρία, Ν. Ιταλία), Ν. Υόρκη-Λονδίνο, βασισμένο την συλλογή της Patricia Kluge.

[3] Βλ. Δίων «Χρ.», 11.77.

[4] Βλ. Ω,257.

[5] Ναός που έκειτο στην πεδιάδα Θύμβρα της Τρωάδος, 50 στάδια από το Ίλιον, που διαφέντευε ο ποταμός Θύμβριος, παραπόταμος του Σκαμάνδρου (βλ. Στρ. 13.598). Επήρε το όνομά του από την νύμφη Θύμβρι, μητέρα του Πανός, από την οποία ο Απόλλων εδιδάχθη την μαντική τέχνη (βλ. Απολλόδ. Ι,4,1). Νυν ο ποταμός καλείται Μεντερέ-σου.

[6] Βλ. σχολ. «Ιλ.», και σχολ. Ευσταθ. τ.4, σελ. 897.

[7] Βλ. Δίκτ. FGrH 1a 49F, απ. 7a.

[8] Βλ. Απολλόδ. «Επ.», 3.32.

[9] Βλ. Τζέτζ, σχολ. Λυκόφρ. Αλεξ. 30.2.

[10] Για τον συγκεκριμένο ζωγράφο, βλ. επίσης Β. Σαμπετάι «Μικρά αγγεία, μικρές στιγμές: ΙI. Οι ερυθρόμορφες λήκυθοι του Μουσείου Μπενάκη».

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου