Στη μοναξιά της παλιάς ερημικής Βίνιανης

 

ΣΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΕΡΗΜΙΚΗΣ ΒΙΝΙΑΝΗΣ

Επανάληψη, με την γνώμη μου για στοιχεία προκύψαντα το 2023

[Νίκος Δ. Παπαδιονυσίου ΜΜΜ/ΕΜΠ]

Στη μοναξιά του ερημικού μουσείου της Π.Ε.Ε.Α στην παλιά Βίνιανη, ώρα περίπου 11:00, καθώς επί ώρα δεν υπήρχε άλλος κανείς, ούτε κάτω στο χωριό, νάσου μια μόνη γυναίκα 50 μέτρα παρακάτω που εμφανίστηκε ξαφνικά ερχόμενη από το πανέρημο, εγκαταλειμμένο χωριό. Χαιρετιστήκαμε σηκώνοντας τα χέρια. Αμέσως μετά την έχασα...

Φεύγοντας από το μουσείο και παίρνοντας την κουραστική πλέον για μένα μεγάλη σκάλα ανόδου για τον δρόμο, την βλέπω να κατεβαίνει γρήγορη σαν κατσίκι!

Ήταν μια γυναίκα λεπτή, στα περίπου 75 της, με μέτριο ανάστημα, μαλλιά υποκίτρινα λευκά, ένδειξη ότι ήταν κατάξανθη στη νιότη της, με ενδείξεις μιας από χρόνια χαμένης ομορφιάς. Ζει μόνη και μοναδική κάτοικος, όπως μου είπε αργότερα, στην παλιά Βίνιανη. Διψούσε για κουβέντα όπως κάθε ερημικός άνθρωπος, ταυτόχρονα περίεργη «να μάθει» όπως όλοι οι μοναχικοί βουνίσιοι. Κι΄ εγώ διψούσα για πληροφορίες...

…………………………..

Θυμήθηκα τον φευγάτο τελευταία Νίκο Μουτογιάννη, τον «Αμερικάνο» που ζούσε παρόμοια και πλέον απομονωμένη μοναχική ζωή στα Δολιανά(Στουρνάρα)στα ριζά της Καλιακούδας στο φαράγγι του Πανταβρέχι, χωρίς καν επισκέψεις από τα παιδιά του…

Χωρίς να τον γνωρίζω τότε, τον είδα και συνομιλήσαμε καθώς κατέβαινα το βουνό περίπου το 2000 να καλλιεργεί μια πηγούλα μαζί με κάποιον άλλο. Ήπιαμε διψασμένοι το δροσερό νεράκι του. Θεός σχωρέστον!...

……………………………………

Πιάσαμε την κουβέντα πάνω σ΄ ένα πλατύσκαλο στην πέτρινη σκάλα από πελεκημένες ασβεστολιθικές πέτρες…

Είχε ανέβει από κει που την πρωτοείδαμε στον δρόμο από κάποιο άγνωστο για μας ανηφορικό μονοπάτι για να ερευνήσει φαίνεται το αφημένο αυτοκίνητό μου. Αυτό φανερώθηκε όταν ρωτώντας μας την πρώτη της ερώτηση, συνηθισμένη από μας τους βουνίσιους, από πού και «ποιανών» είμαστε, Μεγάλη Κάψη ζώντας στο Παλαιό Φάληρο εγώ, Μεσαία Κάψη ζώντας Σπερχειάδα και Μεσαία Κάψη ο άλλος, ξαφνιασμένη μου λέει:

-  Μα δεν είσαι από το Ναύπλιο; γιατί καθώς ερευνούσε το αυτοκίνητό μου, είδε σε μια ταμπέλα τη λέξη Ναύπλιο που τοποθέτησε το συνεργείο που το συντηρώ..

Ζει μόνη στο έρημο χωριό, από τότε που γεννήθηκε σ΄ αυτό, πιθανά με κάποια συνταξούλα, φροντίζοντας τα γίδια της, τα κοτερά της, καλλιεργώντας τον κηπάκο της, να στέλνει καλούδια στα παιδιά της στην Αθήνα ή να έρχονται να την βλέπουν και να τα ταΐζει με τα παιδιά τους, όπως πολλοί στα χωριά μας της ορεινής Φθιώτιδας κι΄ Ευρυτανίας. Μέχρι πότε όμως: Κάποτε θα λήξουν κι΄ αυτοί…

Στενοχωρημένη για την ερημιά του χωριού της, τα ερείπια των σπιτιών, τα ακατοίκητα αρκετά επισκευασμένα και συντηρημένα κατιόντων χωριανών και «ξένων», ανθρώπων που περίμεναν αξιοποίηση του χωριού που δεν ήλθε…

Την ρώτησα πώς μπορούμε να μπούμε στο κλειστό μουσείο,

-  Πρέπει να πάτε στη Νέα Βίνιανη. Είναι κάποιος που έχει τα κλειδιά.

………………………………

Θυμήθηκα πριν χρόνια τους Κορυσχάδες. Πάλι «κάποιος κρατούσε τα κλειδιά» του Σχολειού- Μουσείου, άγνωστός μου τότε που εντελώς τυχαία, περίπου 2005, τελικά ανακάλυψα...

……………………………………

Την ρώτησα για το σε τι κατάσταση είναι το αρχαίο μονοπάτι που οδηγεί από την παλιά Βίνιανη και άλλα χωριά στο μοναδικό μονότοξο αρχαίο γεφύρι του Μέγδοβα (Ταυρωπού) ή της Μεγδόβας όπως το λένε κάποιοι ντόπιοι παλιοί, στο τότε μονοπάτι για Καρπενήσι...

Μου είπε πως είναι σχεδόν κλειστό από την αυταναδάσωση.

- Πρέπει να είσαι νέος και να ξέρεις...

Θυμήθηκα ότι διάβασα στα «Ευρυτανικά Νέα» στο Internet ότι πριν τρία χρόνια ένας σύλλογος από Αθήνα το καθάρισε και επισήμανε με εργασία ενός Σ/Κύριακου, ότι βέβαια μπορούσε να γίνει σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Δύσκολα τα πράγματα με τις χοντρές ρίζες, τα πεσμένα ελάτια, την επιφάνεια διαβρωμένη από τα νερά της βροχής και τα χιόνια που λιώνουν…

Συνεχίσαμε για λίγο την κουβέντα μας. Μια κουβέντα που μ΄ έκανε να συμπεράνω την λατρεία της για το χωριό της σε αντίθεση με την κοντινή Νέα Βίνιανη...

Την χαιρετήσαμε και επιστροφή στα πίσω...

 

Νίκος Δημητρίου Παπαδιονυσίου / 12 Ιουλίου 2019,

http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.com/2019/09/blog-post_10.html

 

 

Παλιά Βίνιανη (Από το διαδίκτυο)

Το 1966 εγκαταλείπεται όπως και πολλά ακόμα χωριά της Ευρυτανίας, λόγω του ισχυρού σεισμού που συγκλόνισε την περιοχή. Καταστρέφεται, γεμίζοντας με μιας ερείπια. Παρόλα αυτά, η εξαίρετη αρχιτεκτονική των κτισμάτων αυτών παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο. Οι δημόσιοι χώροι του χωριού, το παλιό Δημοτικό Σχολείο στο οποίο συνεδρίαζε η αντάρτικη κυβέρνηση και που στις μέρες μας στεγάζει το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, οι ναοί και πληθώρα οικημάτων, περιμένουν να ζωντανέψουν ξανά μέσα από προγράμματα συνεργασίας του δήμου Αγράφων και του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μαζί τα όσα σπουδαία αρχαία, Βυζαντινά, Μεσαιωνικά ανακάλυψαν οι ερευνητές του Μηχανικοί από τους οποίους δυστυχώς έλειψαν οι σεισμολόγοι.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, υπήρξε έδρα της & quot; Κυβερνήσεως του Βουνού & quot;

(Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, Π.Ε.Ε.Α.). Στις 10 Μαρτίου του 1944 πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία της. Από εδώ ξεκίνησαν Ε.Λ.Α.Σ. και Ε.Δ.Ε.Σ. για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.

……………………………………….

Το άρθρο είναι σύμφωνο με τις επιδιώξεις πολιτών- ιδιοκτητών στη Παλιά Βίνιανη, πολιτευόμενων και συμπαθούντων συγκεκριμένων πολιτικών τοποθετήσεων που σχεδόν μηδενίζοντας ή έχοντας άγνοια της επικινδυνότητας του επιχειρήματος ωθούν την Πολιτεία να αναλάβει το επιχείρημα να επανακατοικηθεί και αξιοποιηθεί η Βίνιανη χωρίς δική τους ευθύνη και ταυτόχρονα έχοντας τον χρόνο(πιθανώς) να αξιοποιήσουν τα κεκτημένα τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί ν΄ αναδειχθεί το ιστορικό και αρχαιολογικό μέρος της έρευνας του ΕΜΠ με πιθανή μικρή επικινδυνότητα, χωρίς μόνιμη διαμονή.

Καθώς βλέπω και με την ανάμειξη του Πολυτεχνείου ότι τα πράγματα οδεύουν προς τα εκεί, η Πολιτεία θα πρέπει να πάρει τις αποφάσεις της έχοντας υπόψη της ότι : Risk = Severity x Exposure x Possibility , δηλαδή Επικινδυνότητα= Σοβαρότητα ατυχήματος x Έκθεση (Χρόνος έκθεσης στον κίνδυνο) x Πιθανότητα να συμβεί (Ν.ΠΑΠ./1997, 99, 2004.)

Όσοι αποφασίσουν επί του προκειμένου, ας τοποθετήσουν τα νούμερά τους στα χρόνια που θα απαιτηθούν για ένα μέσο ή ισχυρό σεισμός στην περιοχή που μπορεί να είναι από την ημέρα παράδοσης του έργου μέχρι άλλα 60 από τότε που έγινε ο προηγούμενος, λιγότερα ή περισσότερα με τα αποτελέσματα του ίδιου, την ύπαρξη ή όχι τότε πόσων θυμάτων και καταστροφών και την πιθανότητα να συμβεί σεισμός λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που δόθηκαν, σχεδόν παρόμοια με αυτά που παραθέτει έκθεση του Ε.Μ.Π.

Παλιά Βίνιανη (Σύμφωνα με επιστημονικές δημοσιεύσεις): Τα πετρώματα της Ευρυτανίας παρουσιάζουν ασυνέχειες και με τις λιθολογίες της περιοχής, ευνοούν κατολισθητικές κινήσεις και φαινόμενα δευτερογενών μετατοπίσεων σε περίπτωση σεισμού, καθώς οι κατολισθήσεις είναι πολύ συχνές στη ζώνης Πίνδου που εμφανίζει την μεγαλύτερη συχνότητα και πυκνότητα κατολισθήσεων σε όλο την Ελλάδα.

Για την Παλιά Βίνιανης και για γειτονικές περιοχές, μελέτες προειδοποιούν για φαινόμενα κατολισθήσεων, λόγω των χαλαρών εδαφικών αποθέσεων κατά τόπους…

Για την Παλιά Βίνιανης οι μελέτες που εντοπίζονται αφορούν το 1966 και 1995. Σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό η Ελλάδα διαιρείται σε 3 ζώνες σεισμικής επικινδυνότητα. Αναφέρει την μεγάλη ρηξιγενή ζώνη της Λίμνης των Κρεμαστών, ,. σαν ενεργή, συγκροτούμενη από πολλά μικρά ρήγματα,. που συνδέει την κεντρική Πίνδο με αυτή του Σπερχειού και την ρηξιγενή ζώνη του.

Η σεισμικότητα της περιοχής αυτής είναι μεσαίου βαθμού,(Ζώνη 2). Οι σεισμοί του 1966, 5 Φεβρουαρίου, ήσαν μεγέθους επιφανείας Ms = 6.2 κα Mw = 6.0. Επίκεντρο 14 χλμ Β-ΒΑ της Βίνιανης, στην περιοχή της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών στην Μαυρομάτα. Αποτέλεσμα βλάβες σε πολλά χωριά λόγω κυρίως κατολισθήσεων, όπως. και στην Βίνιανη με αποτέλεσμα το χωριό να εγκαταλειφτεί και μεταφερθεί σε άλλη θέση, στα Λιβάδια. Το 75-80 % των σπιτιών κατέρρευσαν ή υπέστησαν πολύ σοβαρές ζημιές ώστε να κριθούν μη επισκευάσιμες. Ο οικισμός εκκενώθηκε και στη συνέχεια χαρακτηρίσθηκε ως «επικίνδυνος κατολισθήσεως», οπότε απαγορεύτηκε παντός είδους οικοδομική δραστηριότητα. Στην περιοχή καταστράφηκαν 731 σπίτια, υπέστησαν μη επισκευάσιμες βλάβες και 4.318 μικρότερες βλάβες. Σκοτώθηκε ένας άνθρωπος και εξήντα τραυματίστηκαν.

 

Τα ζητήματα ανθεκτικότητας σε φυσικές καταστροφές

Από την μακροσκοπική έρευνα της ερευνητικής ομάδας του ΕΜΠ το 2022-2023, στα πλαίσια της παρούσας μελέτης, εξέτασε την γεωλογία της ευρύτερης περιοχής και την παθολογία των κτισμάτων, η οποία είναι και εμφανής καθώς ελάχιστες επισκευές των ζημιών έχουν συντελεσθεί έως σήμερα, επιτρέποντας την αξιολόγηση των αιτίων που προκάλεσαν τις βλάβες τόσο κατά τον σεισμό του 1966 όσο και (πιθανώς) από προγενέστερα και μεταγενέστερα γεωλογικά φαινόμενα. Η έρευνα αυτή ανέδειξε μερικά βασικά τεχνικά στοιχεία του προβλήματος που συνοψίζονται στη συνέχεια.

Από τον σεισμό του 1966, δεκάδες κτίρια χτυπήθηκαν εμφανίζοντας ρωγμές, καταρρεύσεις κ.λπ. Με την πάροδο σχεδόν εξήντα χρόνων, άλλα μετατράπηκαν σε ερείπια, άλλα όμως συνεχίζουν να στέκουν όρθια, σχεδόν πλήρη, συνήθως χωρίς καμία συντήρηση. Υπάρχουν δε και κάποια κτίρια τα οποία παρουσιάζουν πολύ μικρές βλάβες. Μικρές βλάβες παρουσιάζει και η εκκλησία του οικισμού με σχεδόν κατακόρυφη ρωγμή στον νότιο τοίχο και επίσης σχεδόν κατακόρυφη ρωγμή στο μέσον της κόγχης του ιερού και στο κωδωνοστάσιο. Όλες οι ρωγμές τη εκκλησίας οφείλονται στην σεισμική φόρτιση. Μόνον ένα κτίριο (το κτίριο του παλιού καφενείου) παρουσιάζει βλάβες οφειλόμενες σε εδαφικές μετακινήσεις, που όμως

είναι ερμηνεύσιμες ως τοπικό φαινόμενο, λόγω επαφής του κτιρίου με το ανάντη πρανές, το οποίο προκάλεσε σημαντικές σεισμικές ωθήσεις γαιών στο κτίριο με αποτέλεσμα την πρόκληση μετακινήσεων του εδάφους προς τα κατάντη. Οι ανωτέρω μετακινήσεις δεν φαίνεται να εξελίχθηκαν περαιτέρω στα επόμενα εξήντα χρόνια.

Από την μελέτη της παθολογίας των πέντε περιπτώσεων που αποτυπώθηκαν και μελετήθηκαν προέκυψε ότι άλλα κτίρια παρουσιάζουν μικρές και άλλα σοβαρές βλάβες λόγω του σεισμού. Αντιθέτως, δεν παρατηρήθηκαν βλάβες που να οφείλονται σε κατολισθητικά φαινόμενα ή φαινόμενα εδαφικών μετακινήσεων της ευρύτερης περιοχής, παρά το γεγονός ότι έχουν παρέλθει σχεδόν εξήντα χρόνια από την εγκατάλειψη του οικισμού, και συνεπώς τυχόν βλάβες από εξελισσόμενες εδαφικές μετακινήσεις θα ήταν εμφανείς μετά την πάροδο εξήντα ετών. συντήρηση των κτισμάτων. Σε κάθε περίπτωση, οι ανωτέρω βλάβες που οφείλονται σε εδαφικές μετακινήσεις είναι εντοπισμένες σε λίγα κτίρια και ερμηνεύσιμες ως οφειλόμενες σε τοπικά εδαφικά φαινόμενα, και όχι σε γενικότερο πρόβλημα κατολίσθησης του συνόλου του οικισμού. Μάλιστα, το συμπέρασμα αυτό έχει υψηλή αξιοπιστία, καθώς τυχόν γενικότερα κατολισθητικά φαινόμενα του εδάφους στην περιοχή του οικισμού θα έπρεπε να είχαν προκαλέσει σημαντικές και εμφανείς βλάβες κατά την εξηντάρων περίοδο μετά τον σεισμό που ο οικισμός δεν συντηρείται, ενώ τέτοιες βλάβες δεν παρατηρήθηκαν.

Το ανωτέρω συμπέρασμα είναι συμβατό και με την γεωλογία της περιοχής του οικισμού. Παρά το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν εμφανίσεις φλύσχη (ο οποίος υπό προϋποθέσεις ευνοεί κατολισθήσεις στην Δυτική Ελλάδα), στην περιοχή του οικισμού και γύρω από αυτόν δεν υπάρχουν εμφανίσεις φλύσχη.

Αντιθέτως, τα εμφανιζόμενα πετρώματα στην περιοχή του οικισμού (ασβεστόλιθοι του Δρυμού, ιλυόλιθοι του Καστελιού και Ραδιολαρίτες, ηλικίας Ιουρασικού κυρίως δεν χαρακτηρίζονται ως πετρώματα ιδιαιτέρως ευπαθή σε κατολισθήσεις. Πέραν τούτου, επισκόπηση του οδικού δικτύου της περιοχής γύρω από τον οικισμό δεν παρουσιάζει ενδείξεις εξελισσόμενων κατολισθητικών φαινομένων.

Από τα ανωτέρω συμπεραίνεται ότι ο παλαιός οικισμός της Βίνιανης δεν υπόκειται σε εξελισσόμενα κατολισθητικά φαινόμενα ευρείας κλίμακας, ενώ οι εντοπισμένες βλάβες σε λίγα κτίρια που οφείλονται σε εδαφικές μετακινήσεις είναι συνήθεις σε ορεινούς οικισμούς, και δεν μπορούν να χαρακτηρίσουν την περιοχή του οικισμού ως «επικίνδυνη κατολισθήσεων».

Τούτο σημαίνει ότι τα κτίρια που δεν έχουν καταρρεύσει, αλλά παρουσιάζουν περιορισμένες ή σοβαρές βλάβες, μπορούν να επισκευασθούν με κατάλληλες επεμβάσεις επισκευής και ενίσχυσης, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν εν εξελίξει φαινόμενα εδαφικών μετακινήσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέες βλάβες στο μέλλον. Οι απαιτούμενες επεμβάσεις εξαρτώνται από τις βλάβες που έχει υποστεί κάθε κτίσμα αλλά και με την ποιότητα της αρχικής κατασκευής του.

Συνεπώς, πιθανολογείται ότι η Βίνιανη δεν έχει επικινδυνότητα κατολισθήσεων ευρείας κλίμακας, δηλαδή εδαφικών μετακινήσεων πέραν των συνήθων σε ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας.

 

Αντιδιαβρωτική και αντιπλημμυρική θωράκιση του οικισμού

Επειδή στην περιοχή έχουν συμβεί αρκετές πλημμύρες, που αποτελούν μια ακόμη φυσική καταστροφή η οποία εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους και για τις ανθρώπινες ζωές αλλά και για τη βιωσιμότητα του οικισμού, είναι αναγκαίο να γίνουν όλες οι απαραίτητες υδρογεωλογικές μελέτες και να προγραμματισθεί ο σχεδιασμός των έργων αντιπλημμυρικής προστασίας με βάση αφενός τα νέα δεδομένα της κλιματικής κρίσης και αφετέρου τις νέες γεωφυσικές τεχνικές με ελαχιστοποίηση των ακραίων παρεμβάσεων, κατασκευών και έργων. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι αυτά τα μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν στερέωση, πιθανή διεύρυνση σε επιλεγμένα σημεία της κοίτης και εξυγίανση των πρανών των ρεμάτων ανάντη και κατάντη του παλαιού οικισμού της Βίνιανης με γεωφυσικά μέσα (λιθοριπές, κορμοδέματα, ξερολιθιές για ανασύσταση των αγροτικών ανδήρων κ.α. χωρίς χρήση οπλισμένου σκυροδέματος ή εγκιβωτισμό) και δημιουργία μικρών λεκανών ανάσχεσης για τη μείωση της ταχύτητας ροής των ρεμάτων.

 

Επιμέλεια – Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου