Ντοπιολαλιά

ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ

του Τάκη Ευθυμίου

Η γλωσσική διάλεκτος που μιλιέται σ' όλη τη Ρούμελη κυριαρχεί και στο χωριό μας. Ανήκει στη στερεοελλαδίτικη μορφή της ελληνικής γλώσσας και προέρχεται από το βορειοδυτικό τύπο της αρχαίας δωρικής διαλέκτου.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της ρουμελιώτικης ντοπιολαλιάς είναι το κόψιμο και η απόρριψη πολλών συλλαβών σε κάθε λέξη, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που αν μια λέξη λεχθεί από μόνη της, να μην καταλαβαίνει κανένας από άλλη περιοχή τι θέλει να πει. Χειρότερο ακόμα είναι αν γραφτεί και διαβαστεί. Παράδειγμα: π’κάμ’σου (πουκάμισο), μ’πλαρ’ (μουλάρι), λ’θαρ’ (λιθάρι).

Οι προθέσεις προφέρονται ως εξής: παραμπροοτά, παρακοντά, απαγάλια, ξέχουρα, απαλάργα, αποΰλα.

Η μετοχή τελειώνει σε -ου: πλυμένους, μπαλουμένους. Θαυμασμού φράσεις είναι: μουρέ, γιεμ', μαρή γιεμ', πηδάκιμ', θεούλημ', βλουημένουμ'.

Η κατάληξη -ω μετατρέπεται σε -ου: λέου, πάου, γράφου. Γενικά η ρουμελιώτικη διάλεκτος, μπορούμε να ισχυριστούμε χαριτολογώντας ότι, διεκδικεί δικιά της γραμματική.

Στα τοπικά χαρακτηριστικά καταχωρίζονται τα τοπωνύμια και τα παρωνύμια (παρατσούκλια) των κατοίκων που αποτελούν ένα δείκτη γλωσσοπλαστικής τους ικανότητας.

Μερικά χαρακτηριστικά τοπωνύμια είναι: Γλινόρεμα, Γκορτσιά, Ρόγγια, Κουτσπόλακα, Αποσκιόρεμα, Γριντζιλιές, Γελαδόγρεκο.

Τα χαρακτηριστικότερα παρωνύμια είναι: Καρμίρης, Γουής, Μαντζαφλάρας, Τσιαμπαλής, Τσουτσουλιός, Σκαλφιάντζος, Σκουμπουρδής, Κουραδέλας, Σολαρίας, Λαγουμάνης.

Λέξεις χαρακτηριστικές είναι: βοδώνω, προκάνω=προφταίνω, γιούρτι=αγρός ολόγυρα στο σπίτι, δρολάπι=βροχοθύελα, μολαείμκος=βολικός, σκαπετώ= δραπετεύω, γυφτολασιό= χούι γύφτικο, ζάντζα=παραξενιά, κλειτιράγκος=λαιμός, κουτσομαντάλι=ευκολοδουλειά.

Πολλές λέξεις και φράσεις είναι κατάλοιπα ξένων λαών που διάβηκαν από τον τόπο μας, όπως :

Ιταλικές: σενιάρισα, βίβα, μπέλλος. Γερμανικές: κουμαντάρω, στούκας. Σλαβικές: βελέντζα, μαντανία. Αλβανικές: αρμακάς, λούτσα. Τούρκικες: αραλίκι, χαϊβάνι, τσαναμπέτης, αλισβερίσι, μουντλάκ.

Η ρουμελιώτικη ντοπολαλιά είναι τόσο ιδιόρρυθμη και ακαταλαβίστικη στις άλλες περιοχές της πατρίδας μας, ώστε δικαιολογημένα σατιρίζεται με διάφορες ιστορίες, όπως και η παρακάτω:

Κάποτε ένας πατριώτης μας από τη δυτική Φθιώτιδα πήγε για πρώτη φορά στην Αθήνα και παρατηρούσε γεμάτος περιέργεια τη βιτρίνα κάποιου καταστήματος. Μόλις τον αντιλήφθηκε ο καταστηματάρχης βγήκε στην πόρτα πρόθυμος να τον εξυπηρετήσει και το ρώτησε: - Θέλετε τίποτα κύριε; - Πράζ' αν τ’ράω; (πειράζει αν τηράω-κοιτάζω), απάντησε ο πατριώτης. Μην αντιλαμβάνοντας τη σημασία της απάντησης ο καταστηματάρχης μονολόγησε: - Ξένος, τουρίστας φαίνεται ότι είναι, ας τον αφήσω στην ησυχία του.

Ακόμα και η ονομασία συγκροτήματος Ροκ της νεολαίας του χωριού μας φέρει το αγιωργίτικο ιδίωμα: «Σ'ΜΑ ΚΟΝΤΑ».

Ο κοντοχωριανός μας συγγραφέας-ποιητής Κοντογιάννης Κώστας από την Πτελέα κατέγραψε τον τοπικό γλωσσικό μας ιδιωματικό πλούτο σε ένα δίτομο Λεξικό με τον τίτλο: "Η Μητρική μου Γλώσσα μου χωρίς Σύνορα".

Η χαρακτηριστική ντοπολαλιά μιλιέται και σήμερα με τον ίδιο τρόπο, κυρίως από τους γεροντότερους που δεν απομακρύνθηκαν από το χωριό μας και δε σπούδασαν την επίσημη γραμματική. Αυτή η ντοπολαλιά, όμως, είναι που μας δίνει το γνώρισμα των γνήσιων Ρουμελιωτών και γι’ αυτό πρέπει να αισθανόμαστε υπερήφανοι!