Καλαντράδες

ΚΑΛΑΝΤΡΑΔΕΣ

του Τάκη Ευθυμίου

...και στην υγειά σου αφέντη μου και στην καλή χρονιά σου!

Οι καλαντράδες ήταν μεγάλοι άντρες που τραγουδούσαν ευχετικά και εγκωμιαστικά τραγούδια το βράδυ των Φώτων. Αυτό συνέβαινε, διότι ήταν εργαζόμενοι και δε χαράμιζαν τη μέρα τους. Προκειμένου οι καλαντράδες να δημιουργήσουν ευχάριστη ατμόσφαιρα μεταμφιέζον­ταν. 

     Έπρεπε να εντοπίσουν τα κατάλληλα πρόσωπα που θα υποδύονταν τη νύφη και το γαμπρό, καθώς επίσης και τα απαραίτητα σύνεργα. Η αμφίεση του γαμπρού είχε τις ρίζες της σε παγανιστικές αρχαιοελληνικές αναφορές. Περιελάμβανε κουδούνια και κύπριο κρεμασμένα στη μέση, εμπλουτισμένη με γιαταγάνι, φέσι, γένια, μουστάκι, καθώς και μ ένα σακούλι για τα φιλοδωρήματα. Τη νύφη υποδυόταν ένας κομψότατος νέος. Το\ στόλιζαν με πλεξούδες μαλλιών, τσεμπέρι, αυτοσχέδιο στήθος και γυναικείο φουστάνι γιο να μοιάζει με όμορφη κοπέλα. Στην τσέπη του τοποθετούσαν μήλο ή πορτοκάλι.

Το τραγούδι των καλαντράδων ήταν ευχετικό και επαινετικό για το νοικοκύρη, προκειμένου να προϊδεαστεί για πλούσιο φιλοδώρημα. Τα λόγια του τραγουδιού έχουν ως εξής:

«Ας τον πολυχρονίσουμε τούτον το νοικοκύρη.

Αφέντη μου στις τάβλες σου χρυσά καντήλια καίνε.

Αν βάλεις λάδι μοναχό φέγγουν στην αφεντιά σου,

κι αν βάλεις λάδι και κερί φέγγουν στη γειτονιά σου.

Άπλωσε αφέντη μου, άπλωσε στην αργυρή σου τσέπη

κι αν έβρεις γρόσια δώσ' μας τα, φλουριά μην τα λυπάσαι

κι αν έχεις και γλυκό κρασί κέρνα τα παλικάρια

να πάνε στο κρασοπουλειό να πουν καλό για σένα.

Να ζήσεις χρόνους εκατό κι εξάμηνα διακόσια

ν' ασπρίσεις σαν τον όλυμπο, σαν τ' άσπρο περιστέρι.

Και στην υγειά σου αφέντη μου και στην καλή χρονιά σου».

Ακολουθούσε το κέρασμα και το φιλοδώρημα που μετέφερε ο αχθοφόρος. Το φιλοδώρημα, εκτός από παράδες, περιελάμβανε διάφορα εδέσματα, όπως γλυκά, ξηρούς καρπούς, λουκάνικα και χοιρινό κρέας. Οι Αγιωργίτισσες όταν κρεμούσαν τα λουκάνικα στις τέμπλες για ν' αργάσουν, τα ονομάτιζαν. Το πρώτο ήταν «του παπά» και το δεύτερο «των καλαντράδων». Για πολλά συνεχόμενα χρόνια γαμπρός ντυνόταν ο Τσώνος Δημήτριος και νύφη ο Κακογεώργος Ηλίας. Την εποχή που χτιζόταν η εκκλησία του Άη Γιώργη, οι καλαντράδες έψαλαν στο τέλος το εξής αυτοσχέδιο δίστιχο:

«Τον Άη Γιώργη χτίζουμε, δώστε τα φλουριά σας

 για να 'χετε τη χάρη του και την καλή υγειά σας».

Οπότε τα χρήματα που συγκέντρωναν, τα διέθεταν για το θεάρεστο σκοπό ανοικοδόμησης της κεντρικής εκκλησίας του χωριού μας, τον Άη Γιώργη. Επίσης, νύφη γκαστρωμένη ντυνόταν και ο Σπύρος Γεωργαντάς, ο οποίος ζητούσε επίμονα λουκάνικο από τη σπιτονοικοκυρά με τη χαρακτηριστική φράση: «...κάνικο!». Τα λουκάνικα που μάζευαν, συνήθως, ήταν πέντε - έξι τορβάδες γεμάτοι. Το βράδυ μαζεύονταν σε κάποια ταβέρνα του χωριού μας, όπου όλοι μαζί έψηναν τα λουκάνικα και τα κρεατικά και ακολουθούσε τρικούβερτο γλέντι με άφθονο κρασί, τραγούδι και χορό.

Τα τελευταία χρόνια, επειδή οι λόγοι διασκέδασης περιορίστηκαν, οι καλαντράδες τραγουδούν τα κάλαντα και εισπράττουν ως φιλοδώρημα μονάχα χρήματα, τα οποία διαθέτουν για κοινωφελείς σκοπούς και κυρίως για οικονομική ενίσχυση του Αθλητικού Συλλόγου «ΚΕΡΑΥΝΟΥ». Οι κάτοικοι φροντίζουν ώστε το κέρασμα τους να είναι γενναιόδωρο και αντάξιο για το σκοπό που προορίζεται.

Οι καλαντράδες, παλιότερα, στη Δυτική Φθιώτιδα σε κάθε σπίτι τραγουδούσαν κι από ένα ειδικό τραγούδι για το κάθε μέλος της οικογένειας. Στο σπίτι του παπά τραγουδούσαν:

«Εδώ κοιμάται Δέσποτας με το χαρτί στο χέρι. Σήκω απάνω δέσποτα και μη βαριοκοιμάσαι. Όλες οι καμπάνες σήμαναν σ' όλα τα μοναστήρια και η δικιά σου η εκκλησιά κάθεται αμπαρωμένη». Στην παπαδιά τραγουδούσαν: «Κυρά μ' όταν στολίζεσαι να πας, τάχα, στα φώτα, στολίσου λίγο ταπεινά, πολύ ταπεινωμένα. Βάλε τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος και του κοράκου το φτερό, βάλε καγκελοφρύδι». Στο δάσκαλο έλεγαν: «Γραμματικέ και ψαλτικέ και ψάλτη κι αναγνώστη που αναγνώνεις τα χαρτιά και ψέλνεις τα βαγγέλια». Τέλος στον παππού τραγουδούσαν : «Παππού λεβέντη του σπιτιού και της γενιάς καμάρι και τώρα στα γεράματα σε χαίρετ' ο κόσμος όλος...».