Χτίσιμο σπιτιού

ΤΟ  ΧΤΙΣΙΜΟ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ

(Του Γιάννη Αν. Σαντάρμη)

 

                       Λιθοδομεί κονάκι ο νιος, χτίζει το κατοικιό του

                       και παραγγέλνει στο στρουθί, μηνάει στο χελιδόνι.

                       -Να ’ρθείς, χελιδονάκι μου, να ’ρθείς, καλό πουλί μου,

                       εγώ χτίζω το σπίτι μου, φκιάνω το στρέχιασμά μου,

                       στο δρόμο αυτού που θα ’ρχεσαι, αν δεις λημέρια κι άλλα,

                       αν δεις ρούγες, παράρουγες και ξένα βιλαέτια,

                       τήρα να μην ξελογιαστείς κι εμέ μ’ αλησμονήσεις

                       και νοτιστούν τα μάτια μου και κάνεις με και κλάψω,

                       μη ’ρθείς την πάνω άνοιξη, την άλλη παραπέρα,

                       να ’ρθείς πριν στήσεις κούρνια αλλού, πριν κλώσεις και ξεκλώσεις,

                       διαμήνυσα και θα ’ρχονται στο σπίτι τα σπουργίτια,

                       έλα στη στέγη του κι εσύ και φώλιασε από κάτου,

                       τούτη να ’ρθείς την άνοιξη, αυτή που θα μας έρθει,

                       να σ’ αγρικώ στο σπίτι μου, να σ’ έχω συντροφιά μου.

                       Καλεί ο αφέντης του σπιτιού στρουθιά και χελιδόνια,

                       καλεί αρχιμάστορα χρυσό, καλεί χτιστάδες άξιους,

                       καλεί και μαστορόπουλα καλά και παινεμένα.

                       -Για βάνε, πρωτομάστορα, το πρώτο τ’ αγκωνάρι,

                       το σπίτι να θεμελιωθεί, το σπίτι να στεριώσει.

                       Αδράχνει ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο,

                       ρίχνει αγκωνολίθαρο, ρίχνει χυτό καλάι,

                       το λίθο τρεις βολές βαρεί και τρεις τόνε σταυρώνει,

                       βαρεί τον και σταυρώνει τον με το ασημοσφύρι

                       και με το αργυρό μυστρί τον στρώνει και τον χτίζει.

                       Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, που ’ναι άρχοντας μεγάλος,

                       δε σφάζει χρυσοκόκοτο, δεν κόβει περιστέρι,

                       αλλά για το θεμέλιωμα γκρεμάει τρανό δαμάλι

                       και βάφει με το αίμα του, ραντίζει τα λιθάρια,

                       βάνει κάτου κι αγιόνερο στην πρώτη- πρώτη πέτρα,

                       στην πρωτινή, στην ακρινή, στην άλλη παρακείθε,

                       στην άλλη και στην κοντιανή, που ζώνουν τα θεμέλια.

                       Κι απάνω από τα θέμελα κι απάνω απ’ τ’ αγκωνάρια,

                       σκορπάν τ’ αδερφοξάδερφα χρυσά κωσταντινάτα,

                       οι φίλοι ρίχνουνε φλουριά, οι γνώριμοι σοφίλια,

                       χύνει και η φτωχολογιά, χούφτες παράδες χύνει

                       και λένε σε κάθε χουφτιά μια ευχή στο νοικοκύρη.

                       -Αφέντη, καλορίζικο το νιο το σπιτικό σου,

                       να ζήσεις, να το χαίρεσαι και να το καμαρώνεις,

                       αντάμα με το ιταίρι σου και τ’ αρχοντόπουλά σου!

                       Εύχονται και στο μάστορα και στους καλφάδες λένε.

                       -Μάστορα, πρωτομάστορα κι εσείς οι μαθητάδες,

                       τ’ άσπρα σας σε καλή μεριά, καλό να πιάσουν τόπο,

                       καλόφαγο και το σφαχτό, καλοτραγουδησμένο.

                       Πάει κι έρχεται ο αρχιμάστορας, παν κι έρχονται οι χτιστάδες,

                       παγαίνουν κι έρχονται κι αυτά τα μαστορόπουλα όλα,

                       άλλα λιθάρια κουβαλάν, πελεκητά λιθάρια

                       κι άλλα φέρνουνε το νερό και το χωματοπήλι.

                       Δε χτίζουν χωματόσπιτο, μονόσπιτο δε χτίζουν,

                       μόν’ χτίζουν στερφογάλαρο, δίπατο σπίτι φκιάνουν,

                       με μπαλκονάκια όμορφα, με ξομπλιαστά παρμάκια,

                       με μαρμαρόστρωτην αυλή, με πέτρινα πεζούλια

                       και με καθάριο ολόγυρα στο φράχτη διπλολίθι.

                       Κονάκι εδώ δεν ήτανε, κονάκι ξεφυτρώνει,

                       κονάκι, αρχοντοκόνακο, που πάει και πάει τ’ αψήλου,

                       τη νύχταν άλλος το θωρεί, τη μέρ’ άλλος το βλέπει,

                       τη νύχτα η πούλια το θωρεί, τη μέρα το φεγγάρι

                       και τα κοντοχαράματα ο αυγερινός κι ο ήλιος,

                       η νύχτα το χρυσοφωτά κι η μέρα το παινεύει

                       που ’χει τοίχους τετράψηλους, πόρτες και πορτοπούλες,

                       που ’χει φανέστρες στη σειρά, ορθάρια στην αράδα,

                       που ’χει όλο παράθυρα, που μετρημό δεν έχουν

                       και τα μεγάλα πάτερα κι αυτά περίσσεια τα ’χει,

                       ψαλίδια, κοντοψάλιδα, μαχιάδες έχει ακόμα

                       και γύρα- γύρα στην κορφή κεράνια και χατίλια.

                       Ίσκιο δεν είχε ο τοίχος χθες, σήμερα ίσκιο ρίχνει,

                       δεν είχε αστρέχα και σκεπή, βαστάει σήμερ’ αστρέχα,

                       αστρέχα με ισιόπετρες, σκεπή με πλακολίθια.

                       Σαν ουρανός είναι η σκεπή και μέσ’ απ’ άκρη σ’ άκρη

                       μυρίζει το ελατόξυλο, μοσχοβολάει ο κέδρος

                       και το ρουπάκι κι η κρανιά γλυκιά ευωδιά ξεχύνουν.

                       Μες σε περίβλεφτη κορφή, που φαίνεται απ’ ολούθε,

                       ένας απ’ όλους, ο πιο νιος, σταυρό ξύλινο σταίνει,

                       για να βλογάει το σπιτικό και να το χαριτώνει.

                       Κι εκεί π’ απλώνονται οι ποδιές στου σπιτικού τις πλάτες

                       και στρώνονται τα πέταυρα και κάθ’ ένα σανίδι,

                       πάνε τα δώρα κι έρχονται, πάνε και τα πεσκέσια,

                       πεσκέσια για το σπιτικό, δώρα για το κονάκι,

                       που στέλνουν μπουραζέρηδες, που φέρνουν συγγενάδια.

                       Κάθε πεσκέσι που ’ρχεται, κάθε δώρο που φτάνει,

                       το παίρνει ο πρωτομάστορας και στο σταυρό το πάει

                       κι όσο να πάει κι όσο να ’ρθεί κι όσο να το κρεμάσει,

                       οι μαστοράδες τη σκεπή με τα σφυριά χτυπάνε,

                       εκείνοι τη σκεπή βαρούν κι αυτός τρανά φωνάζει.

                       -Καλώς το δώρο που ’φτασε, καλώς το τό πεσκέσι,

                       να ζήσει αυτός που το ’φερε, να ζήσει, να γεράσει,

                       να ζήσει κι η γυναίκα του κι η φαμελιά του ακέρια!

                       Και παίρνει ο αγέρας τη φωνή κι ο αγέρας τη λαλιά του

                       και τη σκορπίζει στο χωριό κι απόμακρα την πάει

                       κι οι αργάτες, όπου την ακούν μες στα χωράφια, λένε

                       ποιανού το δώρο να ’ναι αυτό, ποιανού ’ναι το πεσκέσι

                       και να ’ναι τάχατε μικρό, για τάχατε μεγάλο.

                       Όλοι ένα δώρο κουβαλάν, ένα κέρασμα φέρνουν

                        και κάνας κάποτε άρχοντας διπλό κανίσκι στέλνει,

                        τότε κι ο πρωτομάστορας διπλά τον νοματάει,

                        διπλά κι ο κόσμος τον παινά, περίσσεια τον θαμάζει.

                        Κάθε πεσκέσι μια και δυο και τρεις χεριές στολίζει,

                        χλωρές χεριές από ανθούς, τούφες από λουλούδια.

                        Κι όσο η τσατή του σπιτικού να σκεπαστεί άκρη σ’ άκρη

                        και να στηθεί κι ο μπουχαρής κι ο κάπασος απάνω,

                        διπλά ο σταυρός και τρίδιπλα φορτώνεται και βλέπεις

                        πεσκίρια από τη μια μεριά, πουκάμισ’ απ’ την άλλη,

                        αλλού τσουράπια κρέμονται, αλλού πιάνονται γάζες

                        και στην κορφή περίψηλα μαντίλια όλο αρμενίζουν,

                        μαντίλια κατακόκκινα, μαντίλια χαλαζάτα.

                        Πάνω σαλεύουν τα πανιά, κάτου πουλιά πετάνε,

                        πάει το τζαρτζάνι στη σκεπή και χτίζει κι αποχτίζει,

                        στεριώνει τη φωλίτσα του κι αυτό το χελιδόνι

                        στου μπαλκονιού τα πάτερα, στου χαγιατιού την κόχη

                        και στον αφέντη διαλαλεί καθένα και του λέει.

                        -Παλικαράκι νιούτσικο και νιοστεφανωμένο,

                        να το χαρείς το σπίτι σου εσύ κι η φαμελιά σου,

                        εσύ μέσα να κάθεσαι κι εγώ να μένω απ’ όξω

                        και θα σου λέω λαλήματα και χίλια δυο τραγούδια

                        και θα ’ναι η φωνούλα μου και ο γλυκός σκοπός μου

                        ξαντίμεμα στη στέγη σου και πλέρα στη σκεπή σου.

Γλωσσάρι

αστρέχα, η= το γείσο της στέγης του σπιτιού, απ’ όπου τρέχουν τα βρόχινα νερά, σιάχος.

γάζα, η= κεφαλομάντιλο γυναικείο.

δαμάλι, το= μοσχάρι αρσενικό ενός χρόνου ως 2 ετών.

δίπατο, το= είδος επιμήκους σπιτιού με ανώγι και κατώγι, με 2 πατώματα δηλαδή, ανωκάτωγο.

καλάι, το=μέταλλο άσπρου και στιλπνού χρώματος, που χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό και τη συγκόλληση σκευών και στην τοιχοδομή, κασσίτερος, μολύβι.

κάλφας, ο= ασκούμενος τεχνίτης, μάστορας.

κανίσκι, το= δώρο, χάρισμα, πεσκέσι.

κάπασος, ο= κάθε μια απ’ τις 2 πλακόπετρες, που στήνονται όρθιες κι ακουμπούν στο επάνω μέρος τους, σαν πυραμίδα, στην κορυφή της καπνοδόχου, με τη μια πλευρά στραμμένη στο βορρά και την άλλη να κοιτάζει στο νότο, αποτελώντας έτσι σκέπασμα, με σκοπό να προφυλάγει την καπνοδόχο από αγέρα, βροχή, χιόνι και χαλάζι, λέγεται και καπάκι και κατσούλα.

κεράνι, το= βλέπε λέξη: χατίλι.

κοντοψάλιδο (στέγης), το= μικρό δοκάρι της στέγης που καρφώνεται δεξιά κι αριστερά στους μαχιάδες και καταλήγει στους τοίχους του σπιτιού.

κρανιά, η= δένδρο του βουνού , φυλλοβόλο, έχει φύλλα χνουδωτά στην κάτω επιφάνεια, οι δε καρποί του είναι κόκκινοι και ξυνόστιφοι.

κωσταντινάτο, το= παλιό χρυσό νόμισμα με την παράσταση του Αγίου Κωνσταντίνου, της Αγίας Ελένης και του τιμίου σταυρού.

μαχιάς, ο= το καθένα από τα 4 χοντρά δοκάρια, που ξεκινούν ανά 2 αντικριστά απ’ τις άκρες του καβαλάρη(πάτερου) της σκεπής του σπιτιού και καταλήγουν στις γωνίες του.

μονόσπιτο, το= παλιός τύπος σπιτιού με ανώγι μόνο, με το πάτωμα στρωμένο με χώμα και με το τζάκι στη μέση του πατώματος, χωματόσπιτο.

μπουραζέρης, ο= ο στενά συνδεδεμένος φίλος με κάποιον, αδελφοποιτός, μπράτιμος, βλάμης, καρντάσης.

μπουχαρής, ο= καπνοδόχος, καπνολόγος.

νοτίζω= έχω ελαφριά υγρασία, υγραίνομαι.

ξαντίμεμα, η= ανταμοιβή, πληρωμή.

ορθάρι, το= μονοκόμματο μεγάλο λιθάρι, που κτίζεται όρθιο στις πόρτες και στα παράθυρα του σπιτιού.

παρμάκι, το= κάγκελο μπαλκονιού.

πάτερο, το= χοντρό οριζόντιο δοκάρι στην κορυφή της σκεπής του σπιτιού, που στηρίζουν κάθετοι στύλοι(αντιστύλια ή κέντες), καβαλάρης.

πεσκέσι, το= δώρο, χάρισμα, κανίσκι.

πεσκίρι, το= τραπεζομάντιλο.

πέταυρο, το= λεπτό σανίδι με το οποίο ταβανώνεται η οροφή του σπιτιού.

πλάτη(σπιτιού), η= η κάθε πλευρά των τοίχων του σπιτιού, μπάλα.

πλέρα, η= αμοιβή, πληρωμή.

ποδιά (στέγης), η= η κάθε πλευρά της στέγης του σπιτιού.

πορτοπούλα, η= μικρή πόρτα, χαμηλότερη του αναστήματος του ανθρώπου, στο βορινό τοίχο του σπιτιού, που σπάνια ανοίγει.

ρουπάκι, το= είδος βελανιδιάς, με ωραία, μικρά και στενά φύλλα, που έχουν ελαφρό χνούδι στο κάτω μέρος, χνοώδης δρυς, ημερόδεντρο, ημεράδι.

σοφίλι, το= είδος νομίσματος.

στερφογάλαρο(σπίτι), το= είδος παλιού σπιτιού με ανώγι και κατώγι στο ανατολικό μέρος, το γαλάριο, σαν το γαλακτοφόρο δηλαδή πρόβατο ή γίδι που έχει μαστούς, και με ένα μόνο διαμέρισμα στο δυτικό μέρος, το στέρφο, παρομοιασμένο κι αυτό σαν αρσενικό στέρφο(στείρο) γιδοπρόβατο, που οι μαστοί δεν παράγουν γάλα.

στρέχιασμα, το= στέγαση, τσιάτισμα.

στρουθί, το= το σπουργίτι.

τζαρτζάνι, το= το σπουργίτι.

τσατή, η= σκεπή σπιτιού.

φανέστρα, η= άνοιγμα ψηλά ή χαμηλά στο σπίτι, για να περνάει το φως του ήλιου μέσα, φεγγίτης, παράθυρο.

χατίλι, το= ο χώρος μεταξύ σκεπής του σπιτιού και τοίχου, που απ’ έξω είναι χτισμένος με ελαφρόπετρα ή μανταλίδι(τούβλο) και μέσα είναι κενός, στο μέρος του οποίου τοποθετούνται διάφορα αντικείμενα, κεράνι.

χρυσοκόκοτος, ο= ξανθός κόκορας.

χωματοπήλι, το= χώμα αργυλώδες, οικοδομική λάσπη.

χωματόσπιτο, το= βλέπε λέξη: μονόσπιτο.

ψαλίδι (στέγης), το= πλάγιο δοκάρι της στέγης, που ξεκινάει από τον καβαλάρη(πάτερο) και καταλήγει στους τοίχους του σπιτιού.

Υπομνηματισμός

«Όταν ήταν να χτιστεί ένα καινούριο σπίτι», μου αφηγείται η μάνα μου Ελένη Αν. Σαντάρμη, ετών 79, απ’ την Τσούκα της Φθιώτιδας( η αφήγηση ανάγεται στο έτος 1996), μέσα στ’ ανοιγμένα αυλάκια- θεμέλια ο σπιτονοικοκύρης απόλαγε μια μεγάλη χελώνα, το θύμα αυτή του στοιχειώματος, με δεμένες κορδέλες στο λαιμό και σε κάποιο ποδάρι της και για να μην πεινάει, μέχρι την ώρα του θεμελιώματος του σπιτιού, της έριχναν από πάνω τα παιδάκια ψίχες ψωμιού και χλωρά χορτάρια. Τη μέρα που θεμελιωνόταν το σπίτι, μαζεύονταν ο νοικοκύρης με τη φαμελιά του, οι συγγενείς, οι φίλοι κι ο πρωτομάστορας με τα μαστόρια του. Ο πρωτομάστορας τότε έπαιρνε ένα μεγάλο αγκωνάρι, το πρώτο αγκωνάρι, και το ’βανε σε κάποια γωνιά στα θεμέλια κι ύστερα έριχνε και τ’ άλλα αγκωνάρια στις άλλες γωνιές. Σε κάποιο αγκωνάρι από κάτου, έθαβε ζωντανή τη χελώνα. Επίσης, 4 μπουκαλάκια, όσα ήταν και τ’ αγκωνάρια, με αγίασμα μέσα τους, τα έβανε κι αυτά κάτου απ’ τα λιθάρια, για να προστατεύει και να βλογάει ο Θεός το σπίτι και τους σπιτικούς του».

Εδώ διακόπτω την ιστόρηση της μάνας μου, για να πω για το αγίασμα σε παλιό σπίτι. Στη μετόπη κτισμένης πλατιάς πέτρας στο ανώφλι του σπιτιού του πεθερού μου ήταν εγχάρακτοι, με το σταυρό στη μέση, οι αριθμοί 1875, δηλωτικό του χρόνου της οικοδόμησής του. Το σπίτι αυτό γκρεμίσθηκε το 1975, με σκοπό να επανακτισθεί απ’ τα θεμέλιά του. Στα παλιά θεμέλιά του βρέθηκε ένα μπουκαλάκι που περιείχε αγίασμα  και, παρά τα 100 χρόνια που πέρασαν, αυτό ήταν όλο στην ποσότητά του, έως το χείλι του μπουκαλιού,  και καθαρότητά του, ήταν σα να έγινε ο αγιασμός του νερού εκείνη την ώρα. Αυτό φανερώνει ότι η χάρη του Θεού ό,τι αγιάζει, το διατηρεί ανηπερέαστο απ’ το χρόνο. Το μπουκαλάκι εκείνο ξανατοποθετήθηκε στα θεμέλια του σπιτιού.

«Αμέσως», συνεχίζει η μάνα μου, «ο αφέντης του σπιτιού έσφαζε έναν κόκοτο (κόκορα), αν ήταν φτωχός, ή ένα αρνί, αν δυνόταν οικονομικά, και με το αίμα πάαινε από αγκωνάρι σ’ αγκωνάρι και τα έβαφε. Οι παρευρισκόμενοι, ανάλογα αν είχαν πλούτο ή δεν είχαν, έριχναν στα θεμέλια φλουριά και παράδες κι εύχονταν στον νοικοκύρη.

-Καλοθεμέλιωτο και καλορίζικο το σπίτι! Να ζήσει κι ο νοικοκύρης, σαν τα ψηλά βουνά, να το χαρεί!

Έτσι ξεκίναγε το χτίσιμο του καινούριου σπιτιού. Κατά το μεσημέρι, ο πρωτομάστορας κι οι μαστόροι τρώγαν το σφαχτό, που μαγείρεψε η νοικοκυρά. Μετά, μεράζονταν τα νομίσματα, που είχαν ρίξει οι συγγενείς. Ύστερ’ από καιρό, αποχτιζόταν το σπίτι κι έφτανε στην κορφή. Τότε, οι ίδιοι οι μαστόροι κι ο ίδιος ο πρωτομάστορας, ταβάνωναν το σπίτι. Σταίναν τα χοντρά πάτερα στη μέση της σκεπής και καρφώναν τα λιανότερα πέταυρα δεξιά και ζερβά στις άλλες 2 μικρές μεριές, που ακουμπούσαν στα τοίχια, πιο μέσα απ’ τις αστρέχες. Σε μια ψηλή κορφή, στο ταβάνι, καρφώναν προσωρινά έναν ξύλινο τρανό σταυρό, για να βλογάει το σπίτι, όσο θα χτίζεται, και να κρεμάσουν τα δώρα των γνωστών. Όταν πάαινε ή έστελνε κάποιος συγγενής ή φίλος του νοικοκύρη δώρο, ο πρωτομάστορας ή ένα μαστορόπουλο φώναζε τ’ όνομά του, ν’ ακουστεί, και έλεγε τι πεσκέσι έφερε κι ευχόταν γι’ αυτόν, να ’χει πολλά χρόνια. Αν, κάποιος πάαινε 2 ή 3 δώρα, τότε κι οι φωνές του ντελάλη γι’ αυτόν ήταν πιο πολλές, καθώς κι οι ευχές. Το δώρο συνοδευόταν με μια χεριά από εποχιακά λουλούδια. Κάθε δώρο που ερχόταν, το ’παιρνε ο αρχιμάστορας ή ένα μαστορόπουλο και το κρέμαγε στο σταυρό. Στην κορφή στο σταυρό κρέμαγαν μαντίλι κόκκινο από δω, μαντίλι άσπρο από κει, που φάνταζαν. Στα ξύλα του σταυρού δεξιά και ζερβά, κρέμαγαν τα μικρά σεντόνια, τα πουκάμισα, τις γάζες (κεφαλομάντιλα), τα τσουράπια. Τα υφαντά ή πλεκτά δώρα ή τα κομποθήλυαζαν τα ίδια στο σταυρό ή τα περνούσαν σε καρφί, στο μέρος δε που

τα ’πιαναν, δένανε ανταμικά και το μάτσο με τα λουλούδια. Όταν διαλαλούσε ο ντελάλης το όνομα αυτουνού που ’φερε το δώρο και το δώρο του, τα μαστορόπουλα κάναν μεγάλο θόρυβο, χτυπώντας με τα σφυριά τους τα σανίδια της σκεπής. Αν τότε τράβαε (φυσούσε) αέρας, άκουγες και πάαινε η φωνή αυτουνού που φώναζε στ’ αυτιά στους αργάτες που δούλευαν στα χωράφια, είτε μάζωναν καπνό ή βαμπάκι ή τρύγαγαν στ’ αμπέλια, κι εκείνοι έλεγαν.

-Α, άλλος πήγε πεσκέσι για το σπίτι.

Και αφουγράζονταν ποιος είναι αυτός και τι λογής είναι το δώρο του. Όλα τα δώρα μένανε εκεί κρεμασμένα στο σταυρό, μέχρι να βάνουν τις πλακόπετρες ή τα κεραμίδια στη σκεπή κι έβλεπες κι αρμένιζαν από κάτου με τον αέρα, ιδιαίτερα τα πουκάμισα, που τα περνούσαν απ΄τα μανίκια κι ήταν σα να πετάξουν. Τα δώρα τα μεράζονταν ο πρωτομάστορας, που έπαιρνε διαλέγοντας κάποια καλά, και οι μαστόροι, που για να μη μαλώνουν στη μερασιά, γράφανε τα ονόματά τους σε χαρτιά και τράβαγαν κλήρο».

Το έθιμο αυτό το έζησα κι εγώ στο χωριό μου Αρχάνι της Φθιώτιδας, όπου ήμουν μικρό παιδί, κι όταν λίγο αργότερα, το έτος 1955, έκτισε η οικογένειά μου νέο σπίτι στη Λαμία, επαναλήφθηκε η ίδια τελετή. Όλα τα σπίτια στην επαρχία κτίζονταν με πέτρες, σπάνια φτιάχνονταν με πλίνθες, με τις οποίες γίνονταν οι αχυρώνες. Η συγκόλληση των πετρών γίνονταν με ασβέστη και άμμο, στα μεγάλα κτήρια χρησιμοποιούσαν ως συνδετικό υλικό το καλάι. Το μαρμαρόκτιστο γυμνάσιο αρρένων της Λαμίας, με τους μεγάλους ογκόλιθους, μνημείο παλαιού οικοδομικού κάλλους, όπου πήγα τις πρώτες τάξεις, είναι κτισμένο με καλάι. Κτίσθηκε το 1846, σ’ αυτό φοίτησαν και ο ιστορικός απ’ το Παλαιόκαστρο της Φθιώτιδας Ιωάννης Βορτσέλας (1841-1913), ο ιστοριοδίφης Κωνσταντίνος Σάθας (1842-1914), απ’ το Γαλαξίδι και ο κορυφαίος φιλόλογος Κωνσταντίνος Κόντος (1834-1909), απ’ την Άμφισσα.

Δακτυλογράφηση: Ελένη Σαντάρμη

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου