Ο άγιος του Ρωμαίικου

Ο ΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΪΚΟΥ

Γράφει ο Παναγιώτης Δημάκης,

υπεύθυνος ιστορικού αρχείου Αμφικλείας-Ελατείας        

Χάρτης τουρκικός 

Άγιος Χριστόφορος
Β.Χ. ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ 

Το χωριό Ρωμαίικο Βοιωτίας, βρίσκεται στη Δυτική πλευρά του Ακοντίου όρους, δίπλα στις όχθες του Κηφισού και διετήρησε το ωραίο μεσαιωνικό όνομα του, παρά τις μετοικίσεις, αλλαγές, μετονομασίες, που μετέβαλλαν και άλλαξαν την ονοματολογία των τόπων και πόλεων, ολόκληρο τον χώρο της Κεντρικής Ελλάδος. Σε περιηγητικό του κείμενο ο Κ. Ι. Δραγούμης1, ( Περιηγήσεις στην Ελλάδα μέρος β Αττική- Βοιωτία 1872-1873), δικαστικός τότε, επισκέφθηκε και περιγράφει το χωριό Ρωμαίικο, πού μάλιστα επέλεξε να παραμείνει, έχοντας περάσει από πολλά άλλα, το Αραποχώρι, Μπραχαμέζα, Μπισμπάρδι, Βελί, Δεγλέ, Μαμούρα, Άγιο Βλάσιο, Σουλινάρι, Σάχον, Μάζιον και Πετρομαγούλα². 

Αποθαυμάζει και εντυπωσιάζεται, στο Ρωμαίικο, από τον Δήμαρχο Σγουρδίτσα, την παράσταση, την παιδεία του, "..λόγιος και ευγενέστατος.." και απολαμβάνει το γεύμα με τα περίφημα χέλια της Κωπαίδας³ πού του παρέθεσε. Στην συνέχεια μετέβησαν, στον Ναό του Ρωμαίικου, όπου αριστερά τω εισερχομένω, δηλαδή σε τιμητική θέση, παρατήρησε τοιχογραφία, πιθανώς εφ' υγράς, όπου παρίστατο, (δεν αναγράφει Άγιος),άνθρωπος, ενδεδυμένος χωρικά ενδύματα, έχοντα αντί κεφαλής ανθρωπίνης, κεφαλήν κυνός, με ώτα ορθωμένα. Η καταγραφή του αυτή, είναι άκρως ενδιαφέρουσα, αφού είναι φανερό ότι περιγράφει τον Άγιο Χριστόφορο4, με λαϊκή ενδυμασία εποχής, ο οποίος στα τέλη της τουρκοκρατικής περιόδου, όταν η αρχαία Ορθόδοξη παράδοση, έχει εξασθενήσει στην περιφέρεια, ορισμένοι λαϊκοί αγιογράφοι, εν συγχύσει ευρισκόμενοι, επηρεασμένοι ίσως και από δυτικά πρότυπα, παριστάνουν τον Άγιο Χριστόφορο, ώς κυνο κέφαλον, κυνοπρόσωπον, δοξασία πού η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως είχε επισήμως αποκη-ρύξει (Συναξάριον Μηναίον 9ης Μάιου, όπου το κυνοκέφαλος ερμηνεύεται δύσμορφος και άγριος την όψιν ). Επίσης ο Νικόδημος ο Αγιορείτης, (Συναξαριστής), στην υποσημείωση 2 της 9ης Μαΐου παρατηρεί, ότι ο Άγιος ήτο, άσχημος και άμορφος είς το πρόσωπον, όχι ότι είχε την μορφήν σκύλου... ως ιστορούσιν αυτόν μερικοί αμαθείς ζωγράφοι.... Και ο Διονύσιος εκ Φουρνά στην Ερμηνεία του, τον περιγράφει με ανθρώπινη μορφή, ώς νέον αγένειον.

Όμως ο Κ. Ι. Δραγούμης, παρ' ότι ανώτερος δικαστικός, φαίνεται να είχε μικρή εκκλησιαστική παιδεία, στα περιηγητικά κείμενα του, παραμένει πάντα δίβουλος και απορών, μπροστά στα τεκμήρια χριστιανικής λαϊκής λατρείας, ίσως αφελούς, και, η κριτική του είναι παιδαριώδης, χρήσιμες όμως οι καταγραφές του, πού θα παρακολουθήσουμε στους τόπους αυτούς, όπως στο Ρωμαίικο, ένα χωριό εκτός των δρομολογίων και των ενδιαφερόντων, των περιηγητών, που αναζητούσαν κυρίως, διάσημα σημεία, ονομαστά μνημεία και τόπους, με ιστορικά και πολιτιστικά διαχρονικά φορτία. Εδώ όμως, το εύρημα τού ιστορημένου, ώς κυνοκεφαλου Αγίου Χριστόφορου, ολόσωμου, με χωρικά ενδύματα, στον Ναό τού χωριού Ρωμαίικου, ομοιάζει με τον λίθον εκείνον του Ευαγγελίου, όν απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες και ετέθη είς κεφαλήν γωνίας. Πληρέστερη, εγκυρότερη, έρευνα από ειδικότερους θα απαντήσει στα εύλογα ερωτήματα, της λαϊκής λατρείας, ενός Αγίου, εκ της Μέσης Ανατολής, στα ενδότερα του Ελλαδικού χώρου. 

Το κείμενο Δραγούμη «… το χωρίον Ρωμαϊκον εύρον τον δήμαρχο Σγουρδίτσαν, ηλικίας ωσεί εξήκοντα ετών ικανώς λόγιον άνδρα και ευγενέστατον το ήθος. Ενδεδυμένος φλοκάταν (καπα βλάχικη) κατάλευκο και τας τρίχας της κεφαλής έχων καταλεύκους ενέπνεε το σέβας. Μοι διηγητο ότι επι μακρόν συνετέλεσε συνδρομητής εις το περιοδικόν η Πανδώρα ούτινος διετήρει τα τεύχη και εμου ερευνώντος ει τι ιστορικόν ή άλλο μυθικόν εύρηται εν τη δικαιοδοσία του, ο αγαθός Σγουρδίτσας με οδηγεί εις τον ναόν του χωριδίου, εντός του οποίου μοι εδείκνυεν, αριστερά τω εισερχομένω εις τα κατηχουμενεία (τα κατηχούμενα) επί του τοίχου γεγραμμένην εικόνα, αγίου ούτινος το όνομα μοι διαφεύγει ατυχώς της μνήμης. Παρατηρών την εικόναν ταύτην έβλεπον άνθρωπον ενδεδυμένον χωρικά ενδύματα και αντί κεφαλής ανθρωπίνης έχοντα κεφαλή κυνός με τα ώτα ορθωμένα. Διαπορών επληροφορούμην παρά του οδηγού ότι ο εν λόγω άγιος υπήρξε υπερόχου καλλονής νέος και ίνα μη το σκάνδαλον εμποδίση αυτόν του να αγιάση επεκαλείτο την εις κυνός μεταμόρφωσιν της κεφαλής του, ο και εκατόρθωσε και ούτως η παράδοσις τον ιστορεί ως κυνοκέφαλον. Και τούτο μεν έχει καλώς, αλλ΄ απορώ τίνι λόγω η εκκλησία δεν επελήφθη ποτέ της εξετάσεως της εικόνας ταύτης, ίνα πράξει το επιβάλλον εις αυτόν. Εν Μυκόνω τη νήσω υπήρχεν η Παναγία η Τριχερούσα (εικονιζομένη με τρεις χείρας) αλλά ευθύς ως ο αρχιεπίσκοπος Σύρου και Τήνου, ο πολύς Αλέξανδρος Λυκούργος, επληροφορήθη τούτο διέταξεν εν τω άμα και εξηφανίσθη η τρίτη χειρ…»

1. Κων Ιωάν. Δραγούμης (1843-1926). Από την ιστορική οικογένεια, Πρωτοδίκης, συνεργάτης εφημερίδων, συγγραφεύς, μεταφραστής, Έργα: Ιστορία της Μυθιστοριογραφίας παρά τοις αρχαίοις Έλλησιν, Τεργέστη 1865. Η εν Αγγλία Βουλή κλπ A.Langel μ.τ.φ. 1881,δύο θεατρικά μονόπρακτα Αθήνησιν 1871,Η δικαστική πειθαρχία, Πάτραι 1889,Το Δικαστικό Σώμα και οι δικηγόροι 1901,Οι Νατσαίοι F. Chateaubriand Αθήναι 1864 μ.τ.φ.

2. Τα ονόματα των χωριών, δεν ακολουθούν κανονική σειρά, είναι ανάκατα και τηρείται η γραφή, ώς τα αναγράφει

3. ...είς το χωρίον Ρωμαίικον έφαγον εγχέλεις της λίμνης Κωπαϊδος, μεγέθει μεγίστας και εσθίειν ηδύστας, ώς λέγει ο Παυσανίας περί των τής Κωπαίδος εγχέλεων.

4. Ο Άγιος Χριστόφορος θεωρείται προστάτης των οδηγών, διότι κατηχούμενος ακόμη, εγκαταστάθηκε σε ποτάμιο πέρασμα, μεταφέροντας δωρεάν τους οδοιπόρους, στην αντίπερα όχθη του ποταμού, στηριζόμενος σ ένα ραβδί. Όταν μετέφερε ένα παιδί, αισθάνθηκε τεράστιο βάρος, όσο προχωρούσε, ώστε, όταν κατάκοπος έφτασε, παρεπονέθη, ότι όλο τον κόσμο να σήκωνε, δεν θα ήταν τόσο βαρύς. Το παιδί του απάντησε, μην απορείς διότι όχι όλον τον κόσμον, αλλά τον Πλάσαντα αυτόν μετέφερες. Φύτεψε το ραβδί σου και αύριο θα βλαστήσει. Πράγματι αυτό έγινε και βαπτίστηκε χριστιανός στην Αντιόχεια, από τον Άγιο Βαβύλα, που τού έδωσε το όνομα Χριστόφορος. (ο φέρων τον Χριστό). Στο μικρό Ευχολόγιο υπάρχει το Απολυτίκιον του, στην Ακολουθία επί ευλογήσει νέου οχήματος. Εμαρτύρησε και αποκεφαλίσθη ξίφει το 251 μ.χ. επί αυτοκράτορος Δεκίου.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου