Πηγάδια

ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΟΥ

του Τάκη Ευθυμίου

Το Αντωνοπουλαίικο μαγγανοπήγαδο στη Ζιώψη

Πρωταρχική φροντίδα των κατοίκων του χωριού μας, όταν μετοίκησαν από τη Ζιώψη ήταν η διάνοιξη πηγαδιών για την άντληση πόσιμου νερού ικανού να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των νοικοκυριών τους. Διανοίχτηκαν δεκαπέντε πηγάδια στον Άη Γιώργη και πέντε στο Νεοχωράκι, τα οποία είναι γνωστά κυρίως με τα ονόματα των ιδιοκτητών τους.

Αυτά ήταν τα εξής: Του Σκούρα Κώστα στα Διπόταμα, του Γόνη Γεωργίου, του Καρκάνη Ιωάννη και θεοδοσόπουλου Γεωργίου (Γουλαίικο) στη δυτική συνοικία, του Τσιαχρή Κων/νου, του Ζιώγα Νικολάου, του Γεωργαντά Δημητρίου, του Μητσάκη Γεωργίου, του Τσώνου Τάσου, του Μανούκα και του Προβόπουλου Θόδωρου (ξεροπήγαδο) στη μεσαία συνοικία καθώς και του Γιαννακόπουλου, του Τσέλιου Κων/νου, του Παπαχρήστου και του Μητσάκη Κων/νου στην ανατολική συνοικία. Στο Νεοχωράκι ήταν τα πηγάδια των Καραγιανναίων που βρισκόταν κοντά στο σπίτι του Λιτόπουλου, από το οποίο ανασύρθηκε νεκρό φίδι μέσα σε κουβά, του Γκίκα, του Στόκα, του Τσιαχρή, του Λάιου και του Κίτσου που ξεδιψούσε και τους περαστικούς διαβάτες με τα υποζύγια τους. Τα πηγάδια της Ζιώψης ήταν το Αντωνοπουλαίικο, του Λυτάκη Ηλία και του Λυτάκη Μανθέα.

Η κατασκευή του πηγαδιού δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Σπουδαίοι και μοναδικοί τεχνίτες πηγαδιών υπήρξαν οι αείμνηστοι: Κότσαλος Γιάννης (αρχιμάστορας), Κουτσούμπας Σεραφείμ και Γόνης Βασίλειος του Ιωάννη. Η κατασκευή περιελάμβανε:

•  Την επιλογή της τοποθεσίας, όπου προφανώς υπήρχαν ενδείξεις για ύπαρξη υπόγειων νερών σε μικρό σχετικά Βάθος.

•  Τη διάνοιξη ορύγματος διαμέτρου ενάμιση μέτρου περίπου, δίχως υποστυλώματα. Η αποχωμάτωση γινόταν με κουβά που ανεβοκατέβαινε με τη βοήθεια ανέμης.

•  Την άντληση του νερού που ανάβλυζε με τον ίδιο τρόπο, για διευκόλυνση των εργασιών.

•  Το κυκλικό κτίσιμο του ορύγματος με ξερολιθιά και

•  Την κατασκευή μόνιμης συνήθως ανέμης.

Η κατασκευή του πηγαδιού ήταν επικίνδυνη εργασία, καθώς η πτώση και ενός χαλικιού ήταν ικανή να τραυματίσει θανάσιμα τον τεχνίτη. Μετά τη διάνοιξη το πηγάδι καθαριζόταν κατά διαστήματα. Η εργασία καθαρισμού ήταν επίπονη και εξειδικευμένη.

Σήμερα, εξακολουθούν να λειτουργούν τα πηγάδια του Σκούρα (ανεκμετάλλευτο), του Αντωνόπουλου και του Λυτάκη Ηλία στη Ζιώψη, καθώς του Μανούκα, το οποίο εκμεταλλεύεται ο Κακογεώργος Γεώργιος για άρδευση κήπου και τέλος του Παπαχρήστου, ιδιοκτησίας, πλέον, του Τσώνου Νικολάου. Τα δύο τελευταία διαθέτουν ηλεκτρικές αντλίες άρδευσης.

Μερικά πηγάδια συνδέονται με γεγονότα που έρχονται στη μνήμη όσων τα έζησαν, γιατί ήταν σημαντικά για την εποχή τους. Το έτος 1944 στο πηγάδι του Κίτσου έγινε αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας Ιταλού γιατρού, αιχμαλώτου πολέμου. Το 1951 στο ακάλυπτο πηγάδι του Παπαχρήστου βρήκε τραγικό πνιγμό ένα μικρό παιδί.

Το 1976, επί προεδρίας Τόλια Χρήστου, Νομαρχιακή διαταγή επιτάσσει το σφράγισμα όλων των πηγαδιών για λόγους επικινδυνότητας και υγιεινής. Από τότε, δε χρησιμοποιούνται, επίσημα τουλάχιστον, για ύδρευση και κλείνει οριστικά ο κύκλος τους.

Το πηγάδι του Νίκου Ζιώγα με το μαγάννι του, όταν λειτουργούσε

και εξυπηρετούσε  τις  ανάγκες των κατοίκων του μεσαίου μαχαλά.

ΠΗΓΑΔΙΣΙΟ ΝΕΡΟ

                  Μαγγάνι μου γοργόστροφο, καρέλι μου αεράτο

                  κι εσύ κουβά μου ανάλαφρε, στου Ζιώγα το πηγάδι,

                  βουτήξ’τε στην ανάβρα του φέρ’τε νερό δροσάτο,

                  κι έχω τα χείλη μου στεγνά, το στόμα μου ξεράδι.

                  Να πιω νερό αγιωργίτικο, ζιωψιώτικο αφίρι

                  κι όπως θε να ‘χω τον κουβά ανάερα και θα ζήβω

                  μέσα στα λάσια στήθια μου καμιά ρονιά να γείρει,

                  να τη βαστώ για δρόσιμα, για γκόλφι να την κρύβω.

                                                                                                  Σαντάρμης Αν. Γιάννης

Ο αρχιμάστορας πηγαδάς Γιάννης Κότσαλος (πρώτος αριστερά) σε

φωτογραφικό στιγμιότυπο στον Άη Γιάννη, με συγχωριανούς του.

Ο ΠΗΓΑΔΑΣ

                  Να ‘χαμε λίγο κρύο νερό, που το λαιμό ξεφρύγει,

                  καλό κρασί εμείς πίνουμε, καλό φαγί εμείς τρώμε.

                  -Ποιος είναι ο πρωτομάστορας, που τα πηγάδια ανοίγει;

                  -Εγώ ‘μαι ο αρχιμάστορας, ο Κότσαλος εγώ ‘μαι.

                  -Γιάννη μου, εσύ που άνοιξες πηγάδια και πηγάδια,

                  άνοιξε και στο σπίτι μου ένα βαθύ πηγάδι,

                  πηγάδι, πετροπήγαδο, στο στόμα με σεράδια,

                  να 'ρχονται οι νιες να παίρνουνε νερό πρωί και βράδυ.

                                                                            Σαντάρμης Αν. Γιάννης

Γλωσσάρι

σεράδι, το= σιρίτι.