ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ
Του Τάκη Ευθυμίου & Βασίλη Κανέλλου
από το βιβλίο τους «Απ’ το Ίσιασμα ως τα Πιστρόφια»
Το τελετουργικό υποδοχής της νύφης από τα πεθερικά εμφάνιζε διάφορες παραλλαγές από χωριό σε χωριό, χωρίς όμως να αλλοιώνεται ο βασικός πυρήνας των εθίμων.
Μόλις η γαμήλια πομπή έφτανε στο σπίτι του γαμπρού, ο φλαμπουριάρης ξεπέζευε κι έστηνε το φλάμπουρο στη στέγη του σπιτιού. Η πεθερά περίμενε στο κεφαλόσκαλο να υποδεχτεί τη νύφη. Οι κοπέλες τραγουδούσαν τα εξής συμβολικά τραγουδάκια:
1. Στο σπίτι το πεθερικό, στη γειτονιά που ήρθες
σαν κυπαρίσσι να σταθείς, σαν πρίνος να ριζώσεις
και σαν μικρή γλυκομηλιά ν’ ανθίσεις να προκόψεις.
2. Καλώς μας ήρθες πέρδικα στου άντρα σου το σπίτι.
3. Εδώ στου κυρ-γαμπρού το σπίτι τι δασιά ‘ν’ τα κυπαρίσσια.
Μπήτε αργιέψτε τα λιγάκι, να διαβεί ο γαμπρός κι η νύφη
και το συμπεθερικό.
4. Έβγα μανούλα μ’ πεθερά να ιδείς νυφούλα που ‘φερα.
Για ιδέστε την, για ιδέστε την, ήλιο φεγγάρι πέστε την.
Για ιδέστε την πως περπατεί, σαν άγγελος με το σπαθί.
Μόλις η νύφη πλησίαζε στο σπίτι του γαμπρού, ερχόταν η πεθερά της, που τα πρώτα χρόνια δεν πήγαινε στα Στέφανα αλλά παρέμεινε στο σπίτι να την υποδεχτεί, τοποθετώντας πάνω στο κεφάλι της σε μια άσπρη πετσέτα την ομορφοστολισμένη προβέντα. Η νύφη στη συνέχεια έσπαζε με λίγη προσπάθεια την χαραγμένη σταυρωτά προβέντα και πετούσε συμβολικά ένα κομμάτι στα κεραμίδια του σπιτιού, ώστε ποτέ να μην λείψει το ψωμί εδώ που ήρθε. Την υπόλοιπη την πετούσε στον κόσμο.
Ύστερα γινόταν το πέταγμα του μήλου από τη νύφη. Όποιος το έπιανε θεωρούνταν τυχερός επειδή μέσα στο χρόνο πίστευαν ότι αν ήταν ελεύθερος θα δεχόταν προξενιό. Το πέταγμα του μήλου συμβόλιζε τον τερματισμό της ελευθερίας της νύφης και τη στέρηση του δικαιώματος ν’ αποτελεί πλέον αντικείμενο ξένου αντρικού πόθου.
Η νύφη παρέμεινε καβάλα στ’ άλογο και τότε η πεθερά της έδινε μια κανάτα με κρασί που η νύφη το έχυνε στο έδαφος, σχηματίζοντας το σχήμα του σταυρού, καθώς κι ένα πιάτο σιτάρι που το σκορπούσε γύρω μας, συμβολίζοντας έτσι την παραγωγικότητα των αγαθών της γης.
Στη συνέχεια έβαζαν να καθίσει ένα αγοράκι στην ποδιά της νύφης, το οποίο αυτή αγκάλιαζε συμβολικά για να έρθει γρήγορα και το δικό της. Στο αγόρι αυτό η νύφη χάριζε μια μαρούδα και αφού το περνούσαν τρεις φορές κάτω από την κοιλιά του αλόγου, το παρέδιναν στη μάνα του.
Ακολουθούσε η διαδικασία του ξεπεζέματος της νύφης. Ερχόταν ο πεθερός ο οποίος έπρεπε να τάξει, με απαράβατη υπόσχεση, ένα σημαντικό δώρο, όπως χωράφι, αμπέλι, αγελάδα ή μελίσσια, οπότε η νύφη ευχαριστημένη ξεπέζευε.
Το τραγούδι που συνόδευε τη διαδικασία ξεπεζέματος της νύφης έλεγε:
Πέζα μήλο, πέζα ρόιδο, πέζα κόκκινο σταφύλι.
Δεν πεζεύω, καμαρώνω, καρτερώ τον πεθερό μου
να μου τάξει κομμάτι χωράφι, να μου τάξει κομμάτι αμπέλι.
 |
| Η νύφη ασπάζεται συμβολικά ένα αγόρι σε γάμο στ' Αργύρια |
Η πεθερά κερνούσε τα νεόνυμφα γλυκό κουταλιού, μέλι και καρύδια για να είναι η ζωή τους γεμάτη γλύκα και χαρές. Βέβαια η πεθερά θέλοντας να επιβληθεί από την πρώτη κιόλας στιγμή στη νύφη της, «άστραφτε και βρόνταγε», απ’ τις πρώιμες συμβουλές και διάτες, σύμφωνα με το παρακάτω δημοτικό τραγούδι:
Νύφη μου ξάστερο νερό και λαμπερό φεγγάρι
ο γιος μου είναι αετός κι όμορφο παλικάρι.
Προτού η νύφη δρασκελίσει το κατώφλι της πόρτας πατούσε ένα σιδερένιο αντικείμενο, ξύστρα ή κλαδευτήρα για να ‘ναι «σιδερένια» από υγεία. Ταυτόχρονα τραγουδούσαν:
Πάτα - πάτα περδικούλα στου γαμπρού την πορτούλα.
Να ‘ναι η νύφη μου καλά κι ας τα πάρει ούλα.
Κατά την ώρα που η νύφη πέρναγε την είσοδο, τοποθετούσαν πίσω από την πόρτα ένα υνί, σημάδι ευτυχίας και εργατικότητας. Γι’ αυτό επικράτησε και η φράση: «Βρήκε η νύφη το υνί πίσω από την πόρτα».
 |
| Η νύφη πεζή πλέον βαδίζει πιασμένη από το χέρι του γαμπρού για το νέο της σπιτικό |
Στη συνέχεια ο κουμπάρος έβγαζε το μαχαίρι του και χτυπούσε μ’ αυτό τρεις φορές την πόρτα, λέγοντας σε κάθε χτύπημα:
Στο πρώτο: - Κόβω-κόβω.
- Τι κόβεις; τον ρωτούσαν.
- Τον αστέρα της νύφης (εννοούσε τον εγωισμό της).
Στο δεύτερο: - Κόβω, κόβω.
-Τι κόβεις; τον ρωτούσαν.
- Τα χούγια της πεθεράς.
Στο τρίτο χτύπημα έκοβε ένα σχοινί που έφραζε την είσοδο για να μπει μέσα πρώτα η νύφη, μετά ο γαμπρός και τρίτος ο κουμπάρος.
Τέλος ακολουθούσε τρικούβερτο γλέντι με φαγοπότι και τραγούδι με ζωντανά όργανα. Πολύ παλιά προτού χρησιμοποιηθούν τα όργανα, τραγουδούσαν με το στόμα όλη τη νύχτα. Συνηθιζόταν κάποιοι νέοι να παίρνουν φαγώσιμα δώρα του γαμπρού, όπως προβέντα, κρεατικά, κρασί κλπ. και να τα πηγαίνουν στο σπίτι του κουμπάρου. Στην επιστροφή έφερναν το δώρο του κουμπάρου στους νιόπαντρους που ήταν αρνί ψημένο και μια νταμιζάνα κρασί. Φτάνοντας στο σπίτι τραγουδούσαν:
Του νουνού μας το πεσκέσι
απ’ την Πόλη είναι φερμένο
και στη Σύρα διαβασμένο.
Όποιος πιει και το τιμήσει,
πάντα τιμημένος να ‘ναι.
Εγώ θα φάω, θα το τιμήσω,
πάντα τιμημένος να ‘μαι…
Οι συμπεθέροι τραγουδούσαν για τα δώρα του κουμπάρου:
Του νουνού μας το γιομάτο
απ’ την Πόλη είν’ φερμένο
κι απ’ τη Σύρα διαβασμένο.
Όποιος πιει και το τιμήσει,
πάντα τιμημένος θα ‘ναι.
Τα τραγούδια που έλεγαν στο γαμήλιο ολονύχτιο γλέντι ήταν αμέτρητα και ειδικά για κάθε περίσταση. Να μερικά:
1. Ποτέ μου δεν εσύλλαχα.
Όταν κινά ο σταυραετός,
σκύβει, φιλεί τα νύχια του.
Νύχια μου, νυχάκια μου
και νυχοποδαράκια μου,
την πέρδικα που πιάσατε,
να μην την εχαλάσετε.
Βάλτε τη νύφη στο χορό,
χέρι με χέρι με το γαμπρό.
2. Έβγα μανούλα του γαμπρού
να ιδείς νύφη που σου ΄φερα.
Πως την κρατώ απ’ το χέρι,
σαν το άγριο περιστέρι,
πως σειέται, πως λυγίζεται
κι απ’ το φλουρί δε φαίνεται.
3. Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε,
παρά σας αγαπήσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε.
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε, πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει.
4. Κέρνα μας μαυρομάτα μας, όλους με την αράδα
και στο δικό μου το γυαλί ρίξε σπυρί φαρμάκι.
Για να το πιω φαρμακερό, να πέσω να πεθάνω,
να ιδούν και να πιστέψουνε πως πιάνεται η αγάπη.
Από τα μάτια πιάνεται, στα χείλη κατεβαίνει
κι από τα χείλη στην καρδιά ριζώνει και δε βγαίνει.
5. Τρία χρυσά γαρύφαλλα σ’ έν’ ασημένιο τάσι.
Το αντρόγυνο που έγινε, να ζήσει να γεράσει.
Ν’ ασπρίσει σαν τον Όλυμπο, σαν τ’ άσπρο περιστέρι,
να κάμει γιους μαλάματα και νιους καπεταναίους.
Το ΄να να γίνει λοχαγός, το άλλο επιλοχίας,
το τρίτο το καλύτερο να γίνει ταγματάρχης.
6. Νυφούλα μ’ ξάστερο νερό κι ολόλαμπρο φεγγάρι
το ταίρι σου είναι ζηλευτό κι όμορφο παλικάρι.
Νυφούλα μ’ χιόνι πάτησες και πήρες την ασπράδα
κι από τα τριαντάφυλλα τη ροδοκοκκινάδα;
Ώρα καλή σ’ νυφούλα μου και να καλοστρατίσεις
και το συγγένειο του γαμπρού καλά να το τιμήσεις.
Κοντά στα ξημερώματα η νύφη κατακουρασμένη αποσύρονταν στο νυφικό δωμάτιο για «ξάλαγμα». Παρέδιδε το νυφικό για να το χορέψουν τρία ή πέντε ανύπαντρα κορίτσια για γούρι. Ενώ οι γεροντότεροι συνέχιζαν το γλέντι, τα νιόπαντρα αποσύρονταν στο δωμάτιό τους. Κάποτε οι βλάμηδες πλησίαζαν διακριτικά το δωμάτιό τους, τραγουδώντας μελωδικά:
Τώρα τα πουλιά, τώρα τα χελιδόνια,
τώρα οι πέρδικες, γλυκολαλούν και λένε.
Ξύπνα αφέντη μου, ξύπνα γλυκειά μ’ αγάπη,
ξύπνα αγκάλιασε κορμί κυπαρισσένιο,
που χει στο μάγουλο ελιά και στο λαιμό σημάδι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου