Τα σαράντα παλικάρια

ΤΑ ΣΑΡΑΝΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ

Του Παναγιώτη Δημάκη, υπεύθυνου του Ιστορικού Αρχείου

Δήμου Αμφίκλειας-Ελάτειας

Ο Ζωγράφος Georg Melchior Kraus ( 1737-1806 Φρανκφούρτη-Βαιμάρη ) απεικόνισε, αυτή τήν σκηνή πολιορκίας, με τήν επιγραφή-τίτλο The resistance of forty Greek rebels in a tower in THEBES in 1833. Αν ληφθεί υπ' όψιν, ώς δεδομένο, ότι πολεμικές συγκρούσεις το 1833 δεν υπάρχουν, επίσης οτι οι ενδυμασίες τών πολιορκητών και πολιορκημένων, είναι εποχής, με τούς Βαυαρούς??λογχοφόρους ιππείς και τούς Έλληνες φουστανελλοφόρους, μπορεί να υποθέσει κανείς, ότι πρόκειται, για επαναστάτες μίας άγνωστης τοπικής μάχης, αρκετά όμως σημαντικής, ώστε να φθάσει στήν Κεντρική Ευρώπη, ο απόηχος και να εμπνευστεί, ο προικισμένος καλλιτέχνης να τήν ζωγραφίσει. Με δεδομένο ότι η Θήβα είναι μία, και ,ο Πύργος ένας επίσης, είναι ευτυχές ότι διασώζεται μία καλή εικόνα του, εκτός εάν πρόκειται για πύργο στήν περιφέρεια Θηβών. Η εικόνα αυτή προκαλεί, όσους θέλγονται, να συνδέουν ασθενείς ιστορικούς κρίκους, ίσως με νοητικά άλματα, με συναρπαστικά πραγματικά δεδομένα, όπως εδώ, τον υπαρκτό, Πύργο Θηβών, τα Σαράντα Παλληκάρια, τήν πολιορκία, σ ένα χώρο, πού είναι μέσα, στα γεωγραφικά όρια, πού έδρασαν, και τόσο πολύ τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν, από τον Ελληνικό λαό.

... Σήκω γκιζέρα το ντουνιά μωρ' Αριστείθη μου... Nα καιρός πού ήρθε κι έρχεται, πού η Ελλάδα σκιρτάει, χαμένα τραγούδια, σαγηνευτικοί μύθοι, θαμμένα στο χρόνο, ζωντανεύουν και πάλλονται, παίρνουν μορφή και μάς γυρίζουν, ο άυλος πολιτισμός μας, σε δρόμους και παραδρόμους, πού η επίσημη ιστορία παρέλειψε, ή καταχώνιασε στήν άκρη, για τήν ενασχόληση, τών ματαιόσπουδων φιλιστόρων, πού αναζητούν, τα μικρά και ξεχασμένα, συντρίμμια μνήμης, για να ανασυνθέσουν υποσύνολα Ιστορικά ...Άς είναι...Ταξιδεύοντας με τα Σαράντα Παλικάρια, να περιεργαστούμε την έξοχη εικόνα, τού Πύργου Θηβών, σήμερα μέσα στο Μουσειακό συγκρότημα τών Θηβών, πού είναι, ένα από τα πιο σύγχρονα, έργο θαυμαστό τών παλαιών και νεώτερων αρχαιολόγων και λοιπού προσωπικού, στούς όποιους αξίζει ο οφειλόμενος και δίκαιος, δημόσιος έπαινος.

Ο Πύργος όμως, με τήν όποια σύνδεσή του, με τα Σαράντα Παλικάρια, αναστυλωμένος και επισκέψιμος, είναι ένας σημαντικός κρίκος, τού Θηβαϊκού ιστορικού κύκλου, με εξ ίσου, ενδιαφέροντα αφηγήματα, για τούς μαχαιροβγάλτες Κατελάνους Άρχοντες, τις έγκλειστες μελαγχολικές κυράδες, πού περίμεναν μάταια, τούς αγαπημένους των, από τούς ατελείωτους πολέμους, ή κάποιον ταξιδιώτη τροβαδούρο με το λαγούτο του, να εξιστορήσει, έρωτες άτυχους, τις σπάνιες μαγικές νύχτες, όταν στα μεγάλα δείπνα, με τούς βουργησέους και χωριάτες, από το Βαρόσι, μακριά να ακούν και να αποθαυμάζουν, τούς σκληρούς Αλμογάβαρους δυνάστες. Η μεσαιωνική μας ιστορία είναι μεγάλη, έχει ενδιαφέρον οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, ενώ αγνοείται σχεδόν και δε διδάσκεται. Διαβασμένοι λοιπόν πάμε στον Πύργο, με τα θαυμαστά ορατά και αόρατα, να συνδέσουμε, τα σπάνια ακιδογραγραφήματα τού ισογείου, φυλακής, με τούς ζωντανούς στεναγμούς και τα μηνύματα, πού εκπέμπουν, τις περίφημες βιοτεχνίες μεταξιού, τού θνήσκοντος Βυζαντινού κράτους, τήν αιχμαλωσία και μετοικεσία τών υφαντριών και τα περίφημα ιριδιστά, μετάξια τής Εστίβας, ξακουστά στο Αρχοντολοι τής Ευρώπης. Εμπρός λοιπόν, γενναίοι ιππότες συνοδοιπόροι, ονειροδρόμοι να κερδίσουμε τήν μεγάλη γκιόστρα, με το τέρας, πού μάς απειλεί, από Ανατολή και Δύση.,.τίποτε δεν πάει χαμένο. 

ΤΑ ΣΑΡΆΝΤΑ ΠΑΛΙΚΆΡΙΑ

Οι επαναστατημένοι Έλληνες κατά τήν Τουρκοκρατία, οργανωμένοι, σε ομάδες, με αρχηγούς τούς πλέον ικανούς, δεν είχαν κανενός είδους στρατιωτικό σχηματισμό ή τακτική –όπως είχαν οι Βυζαντινοί ή οι Αρχαίοι Έλληνες. Ο αριθμός τών ανδρών, πού τελούσαν υπό τις διαταγές ενός καπετάνιου, ήταν εθελοντικός, απροσδιόριστος και ακαθόριστος. Οι Έλληνες, οργάνωσαν καλύτερα τα αρματολίκια, όταν η τουρκική κυβέρνηση, απέδωσε σε μερικούς πασάδες, τον τίτλο τού δερβεντζή. Στα αρματολίκια αυτά πού διατηρούσαν τήν ανεξαρτησία τους, όταν κατάλαβαν ότι οι Τούρκοι, ήθελαν να τούς πάρουν, ακόμα και τα λημέρια, τα οποία, ήσαν νησίδες ελευθερίας, τότε ακούστηκαν , σαν βροντές και καταιγίδες, ακόμη μία φορά, τα πολεμικά τραγούδια, πού ανήγγειλαν, τήν αφύπνιση τής Ελλάδας. Τότε ήταν, πού έδωσαν όρκο, να μην εγκαταλείψουν, ο ένας τον άλλο, σε ώρα κινδύνου. Τώρα ίσως, εμφανίζεται και ο μυστικός, αριθμός τών Σαράντα κλεφτών, σύμβολο ανάλογο τών Σαράντα Μαρτύρων, πού αναλάμβαναν τήν υποχρέωση, να στηρίξουν ο ένας τον άλλον. Κατά τήν εορτή τών Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων,* πού μαρτύρησαν, στήν αρχή τής Άνοιξης, με τούς αναγεννητικούς συμβολισμούς της, όπου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, το παλιό δημοτικό τραγούδι, αρχίζει το "Σεφέρι", αρχίζουν οι συγκρούσεις, ο πόλεμος. ...Σαράντα κλέφταις ήμασταν, σαράντα χαραμίδες. Είχαμ’ αρνιά και τρώγαμε και ρίφια σουβλισμένα. Είχαμεν και γλυκό κρασί απο το μοναστήρι. Κάμαμεν όρκο στο σπαθί και στ’ Αγιον Ευαγγέλιον. Αν αρρωστήσει και κανείς, όλοι να τον συντρέξουν. Μα θελ’ ο Θεός κι αρρώστησεν, ο πρώτος καπετάνιος. Σαράντα ‘μέραις τον βαστούν, σαράντα δυο ‘βδομάδες. Και σάπισαν οι ώμοι του κι έπεσαν τ’ άρματά του. Συν τρείς συν τρείς συνομιλούν, συν τρείς, συν τρείς και λένε «Ελάτε να τον πάρωμεν σε μία ψηλή ραχούλα. Να μην τον φάγουν τα θεριά, και τ’ άγρια τ’ αγρίμια» «Πάρτε μ’ αδέλφια, πάρτε με, σε μια ψηλή ραχούλα, να μη με φάγουν τα θεριά και τ’ άγρια τ’ αγρίμια». Ο μαγικός αριθμός σαράντα, επαναλαμβάνεται στο άσμα αυτό, πού χάνεται, στα βαθειά και σκοτεινά χρόνια, τής σκλαβιάς, όπως και ο αριθμός τρία, τρείς φορές, όπως και το πασίγνωστο "Σαράντα παλληκάρια από τήν Λιβαδει..." πού όλοι κάποια στιγμή οι Έλληνες, έχουν τραγουδήσει ή σιγοψιθυρίσει.

Τα Σαράντα παλληκάρια δια χειρός Ν.Γ. Πολίτη με ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις

* Οι Σαράντα Μάρτυρες, αποτελούν τούς προστάτες, και, συνάμα το πρότυπο, τών κλεφτών, πού παραμένουν, αρματωμένοι στους βραχόπυργους, τού Παρνασσού και τής Πίνδου.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου