Το χάνι των Θηβών

ΤΟ ΧΑΝΙ ΤΩΝ ΘΗΒΩΝ

Γράφει ο Παναγιώτης Δημάκης,

υπεύθυνος ιστορικού αρχείου Αμφικλείας-Ελατείας

Η Θήβα, Η επτάπυλος πόλις, με την μακρά και ένδοξη ιστορία, από τα χρόνια του Μύθου, υπήρξεν εμπορικό, πολιτιστικό, στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο, ευρισκομένη σε καίριο σημείο, τών οδικών αξόνων Β. Ν. αλλά και Α.Δ. Η επίκαιρη θέση, για την εξυπηρέτηση τού εμπορίου, ή πολυπαραγωγική και υδρόχαρη πεδιάδα, οι φίλεργοι κάτοικοι, συνέτειναν στην ανάδειξη της, ώς μίας, από τις πόλεις κράτη, πού διεκδίκησαν την ηγεμονία τών Ελλήνων. Οι επιδρομές, οι διηώσεις, οι καταστροφές πού υπέστη, τής στέρησαν, πολλά και σημαντικά μνημεία, ακόμα και τα ίχνη τής αρχαίας πόλεως, πού ενώ υμνήθηκε με " αναξιφόρμιγγας ύμνους", ετάφη, όπως τόσες άλλες, κάτω από τα συνεχώς ανανεούμενα οικοδομήματα. Ώς οδικός κόμβος όμως, ακόμη και στην παρακμή τής ισχύος της, εξακολουθούσε να έχει σφυγμό, λόγω τής προνομιακής της θέσεως, μεταξύ τών λιμένων τού Ευβοϊκού και τού Κορινθιακού κόλπου, Ανθηδώνας και Λιβαδόστρας κυρίως, εξαγωγής τών προϊόντων τής Βοιωτικής γής, εισαγωγών εμπορευμάτων, καθώς και σταθμού και διελεύσεως, αγγελιοφόρων, εμπόρων και στρατιωτικών σωμάτων, ταξιδιωτών, τήν συνακόλουθη, διακίνηση και ανταλλαγή τεχνικών και ιδεών, πού εξελίσσουν τον πολιτισμό, όλα αυτά μέσα από ένα πυκνό πλέγμα, σκυρόστρωτων καρόδρομων και μονοπατιών. Αυτό μάς υπενθυμίζει, η φωτογραφία αυτή, τού ΧΑΝΙΟΥ τών ΘΗΒΩΝ, με την εμβληματική, μνημειακή, τοξωτή είσοδο, μεσαιωνικού τύπου σιδηροδεμένη εξώπορτα, ενισχυμένη με χειροποίητα καρφιά. Μία κρεμάμενη αλυσίδα, φαίνεται να χρησιμεύει ώς σήμαντρο, για τούς καθυστερημένους μεταμεσονύκτιους ταξιδιώτες.

Το περίπτερο & η ιστορία του

ΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

Μια νότα νοσταλγίας και αναπόλησης

[Επιμέλεια: Γιώργος Καλλιώρας]

Το περίπτερο του Πάνου Παπακώστα στον Άγιο Γεώργιο Φθιώτιδας, δεκαετία ‘60

Η λέξη «περίπτερο» είναι σε χρήση από την αρχαιότητα, ως επιθετικός προσδιορισμός. Συγκεκριμένα, ο ναός που περιβαλλόταν από κίονες σε όλες του τις πλευρές ονομαζόταν «περίπτερος ναός». 

Στην αρχή λοιπόν, ήταν μικρά καπνοπωλεία, τα οποία εμφανίστηκαν αμέσως μετά την πρώτη ίδρυση του Ελληνικού κράτους στο Ναύπλιο και λίγο μετά ήλθαν και στην Αθήνα. 

Σιγά-σιγά τα προϊόντα που πωλούσαν πλήθαιναν και έτσι έφτασε στις προθήκες τους το πρώτο φιλολογικό περιοδικό, το «Ίρις» το οποίο πωλούνταν προς 25 λεπτά. 

Από το 1889 ξεκίνησε η χορήγηση αδειών σε τραυματίες πολέμου και έτσι ξαφνικά ο αριθμός τους μεγάλωσε κατά πολύ. Την εποχή εκείνη, ο μόνος τρόπος ενημέρωσης ήταν οι εφημερίδες, οι οποίες πολύ γρήγορα έγιναν μέρος της γκάμας των περιπτέρων, βοηθώντας στην ανάπτυξή τους.

Πιο συγκεκριμένα, τα πρώτα περίπτερα εμφανίστηκαν, μετά την ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο  του 1897 με την Τουρκία, σε αστικά κέντρα της περιφέρειας.  

Οι περιστεριώνες

               ΟΙ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΝΕΣ              

[Αρχιτεκτονικά λαϊκά έργα τέχνης]

Οι περιστεριώνιες είναι ιδιόμορφες κατασκευές που συναντώνται  στις Κυκλάδες, κυρίως στην Τήνο. Περίτεχνα διακοσμημένοι εξωτερικά, είναι κτισμένοι σε μέρη προστατευμένα από τον άνεμο και με ανοιχτό χώρο μπροστά για να ξανοίγονται τα περιστέρια, στις ρεματιές, στις πλαγιές, αλλά πάντα κοντά σε τρεχούμενα νερά και πηγές.

Η κύρια όψη τους είναι στραμμένη προς τη ρεματιά. Καθόσον οι περιστεριώνες δεν είναι ποτέ στραμμένοι στο βορρά, όταν η θέση τους δεν προσφέρει καλή προστασία από τους ανέμους, υπάρχουν ένας ή δύο πλευρικοί τοίχοι πέρα από τις γωνίες του κτιρίου με μήκος από 0,75 έως 2.50 μέτρα και έτσι δημιουργείται αντιανεμικό φράγμα. Πολλοί περιστεριώνες έχουν δύο ή τρεις ορόφους ύψος και όταν συμβαίνει αυτό το ισόγειο είναι μεγαλύτερων διαστάσεων, ώστε να αφήνει αύλιο χώρο στο πάνω πάτωμα.

Ο περιστεριώνας είναι σύνθετο κτίριο, καθώς χρησιμοποιείται από τον ιδιοκτήτη ως εξοχική κατοικία, σταύλος, αχυρώνας κλπ. Η πόρτα εισόδου είναι ξύλινη χωρίς ρωγμές ή σπασίματα για να μην μπαίνουν μέσα οι εχθροί των περιστεριών, όπως τα φίδια, τα ποντίκια και άλλα ζώα αρπακτικά. Ο ιδιοκτήτης κρατά τα κλειδιά για να μπαίνει μέσα και να συντηρεί το χώρο. Το εσωτερικό είναι ασοβάντιστο σε αντίθεση με το εξωτερικό που είναι πάντα σοβαντισμένο. Το πάνω μέρος των τοίχων είναι χωρισμένο σε μικρά ανοίγματα μικρού μεγέθους για να μπαινοβγαίνουν στο κτίριο τα περιστέρια, τόσο όμως μικρό για να περνάει αποκλειστικά το περιστέρι και όχι άλλα πουλιά, όπως οι κουρούνες.

Τα χάνια

Τα χάνια & ο αγωγιάτης

(του Ζάχου Ξηροτύρη)

Ποιος από τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας ξέρει ή θα πι­στέψει τί ήταν τα χάνια; Ακούν καμιά φορά χάνια και χάνει ο νους τους, θέλουν διερμηνέα να τους εξηγήσει τί ήταν αυτά τα χάνια.

Ήταν απομονωμένα. κατοικητήρια, κάτι μακρόστενα κτίρια που ξεφύτρωναν στα σταυροδρόμια και στις πιο ειδυλλιακές τοποθεσίες με μαγικές της φύσης ομορφιές, έργα μαστόρων τεχνιτών, που η δόμη­ση τους γινόταν με μεράκι. Ήταν τα λεγόμενα Πανδοχεία, που δια­νυκτέρευαν περαστικοί κι αλαργινοί και ολόκληρα καραβάνια, σαν αυτά του Ρόβο. Ειδυλλιακές οι τοποθεσίες των χανιών στην ύπαιθρο, τόσο που όλοι ζήλευαν τη ζωή του χατζή. «Ήθελα, να ‘μουνα χατζής να κάθομαι στη στράτα, και να νταραβερίζομαι τον κόσμο π' αραδιά­ζει».

Και δεν ήταν χάνια μόνο στην ερημιά, γιατί ερημιά ήταν όλος ο τόπος, αφού δρόμοι και συγκοινωνία δεν υπήρχε τότε, αλλά και στις πόλεις και τις κωμοπόλεις, γιατί εκεί θα πήγαιναν οι χωρικοί όλοι με τα ζώα τους, για τις υποθέσεις τους, να ψωνίσουν ή να πουλήσουν προϊόντα κι έπρεπε να στεγασθούν και τα ζώα τους να ξεκουραστούν και να τροφισθούν, για να πάρουν το δρόμο της επιστροφής την ίδια ή την άλλη μέρα  βαρυφορτωμένοι.

Η κρήνη του Άη Γιώργη

Η Πέτρινη Κρήνη του Άη Γιώργη

[Εξαίρετο δείγμα λαϊκής τεχνοτροπίας]

 

Η παραπάνω πέτρινη κρήνη δεσπόζει αρμονικά στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου. Τη μετώπη της αρχικά κοσμούσε όμορφη εικόνα του καβαλάρη Άη Γιώργη, πολιούχου του χωριού μας.

Είναι έργο του αείμνηστου λιθοξόου-πετρά μπαρμπα - Βασίλη Γόνη.

Την πέτρινη αυτή βρυσούλα πλαισιώνουν κοπέλες με τις παραδοσιακές ενδυμασίες και με στάμνες νερού καθώς και νεαρός με τη φουστανέλα, λαλώντας την ποιμενική φλογέρα, κάπου στη δεκαετία του 1980.

Η φωτογραφία προέρχεται από παλιό ημερολόγιο του Συλλόγου Αγιωργιτών Αθήνας που επιμελήθηκε ο   Σωκράτης Κίτσος.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου

Δικαστικό Μέγαρο Λαμίας

Δικαστικό Μέγαρο Λαμίας

( Εύα Νοτοπούλου, αρχιτέκτων μηχανικός)

 

Παρότι φιλοξενεί δημόσια Λειτουργία, σήμερα επιβιώνει υπό καθεστώς αδρανείας ως προς τη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό του, όπως τα περισσότερα διατηρητέα της πόλης. Το κτίριο των Δικαστηρίων συγκαταλέγεται στην περιορισμένη Λίστα των διατηρητέων κτισμά­των της πόλης. Ανέκαθεν αποτελούσε τοπόσημο τόσο με την επιβλητική του κλίμακα, όσο και Λόγω της χρήσης του, η οποία δεν έχει αλλάξει από την ανέγερση του μέχρι και σήμερα.

Το πέτρινο Γυμνάσιο Λαμίας

Το Πέτρινο Γυμνάσιο Λαμίας

& η Ιστορία του

Το 6° Γυμνάσιο έχει τις ρίζες του βαθιά στην ιστορία της Λαμίας. Είναι ένα επιβλητικό και μεγα λόπρεπο πετρόκτιστο κτίριο, που βρίσκεται στη γωνία των οδών Υψηλάντου και Τσιριμώκου.

                                                                                  

   Στη θέση αυτή το 1816 είχε χτιστεί τουρκικό τέ­μενος που ήταν μεγαλοπρεπές και το ονόμαζαν «κουρσούμ τζαμί». Το τζαμί εξυπηρετούσε τις θρησκευτικές ανάγκες του μουσουλμανικού πλη­θυσμού μέχρι το 1833, που έφυγαν οι Τούρκοι από την πόλη μας. Το 1911 το τουρκικό τέμενος κατεδαφίζεται και στη θέση του χτίζεται το σημερινό λιθόκτιστο διδακτήριο.

Το Γιοφύρι του Μανώλη

Το Γιοφύρι του Μανώλη

του Γιάννη Σαντάρμη

(Το γεφύρι του Μανώλη - σήμερα βυθισμένο στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών - βρίσκεται χαμηλά στον Αγραφιώτη πο­ταμό στην Ευρυτανία. Εντοιχισμένη στον κορμό του επιγραφή αναφέρει: «Εκτίσθη το 1659. Οι κτίτορες: Δημήτριος και Μανό­λης». Το γεφύρι είναι μονότοξο, με μια καμάρα δηλαδή, ύψους 22 μέτρων και ανοίγματος 30 μέτρων. Κατασκευαστής του γε­φυριού είναι, κατά την παράδοση, ο πρωτομάστορας Μανώλης και κατ’ άλλους το ίδιο πάλι πρόσωπο, το οποίο «... άρπαξε μια χούφτα φλουριά», που τα βρήκε, «και τα σκόρπισε» στα θεμέλιά του «κι έτσι χτίστηκε το γεφύρι και πήρε το όνομά του». Ώ­σπου να τελειώσει το χτίσιμο του, οι χτίστες έφαγαν, λένε, χί­λιες γίδες σιούτες κι άλλες τόσες με κέρατα! Στο γεφύρι του Μανώλη τον Ιούλιο του 1807 συνεπλάκησαν ο Κίτσος Μπότσα­ρης κι ο Κατσαντώνης με τους Αρβανίτες.)

          Στ’ Αγραφιώτη το ποτάμι, στ’ Άγραφα ψηλά

          μήτε πέρασμα δεν είναι, μήτε φαίνεται,

          όμως πέτρινο γιοφύρι -χρόνια πάν πολλά-

          θεμελιώνεται μια μέρα, καλοσταίνεται.

          -Ποιος, γιοφύρι, να σε χτίζει, ποιου να ‘ναι βουλή;

          -Μένα χτίζει με ο Μανώλης, να ‘χει ξάκουσμα.

           Πρωτομάστορα ο Μανώλης φέρνει και καλεί,

           μαστοράδες φέρνει ακόμα που  ‘χουν άκουσμα.

Το γεφύρι της Ρούζιας

ΤΟ ΘΟΛΩΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΡΟΥΖΙΑΣ

του Νίκου Σωτηρόπουλου από το βιβλίο του:

«Λαογραφικά για το χωριό μου τον Ασβέστη»



 Το γεφύρι της Ρούζιας σήμερα

Στη συμβολή των ρεμάτων Ασβεστιώτη και Σκιορέματος, εκεί που παλιότερα ήταν ο μύλος, σώζεται μέχρι σήμερα το θολωτό πέτρινο γεφύρι για να θυμίζει στους διερχόμενους από το παράπλευρα σύγχρονο τσιμεντένιο τη δική του ιστορία. Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε για πολλά χρόνια το πέρασμα των κτηνοτρόφων (Βλάχων και Σαρακατσαναίων), αλλά και των αγωγιατών, οι οποίοι διακινούσαν τα εμπορεύματα από και προς τις παραλίες των Ράχεων και Φτελιού. Παραλίες στις οποίες άραζαν τα καΐκια με τα εμπορεύματα της Πόλης και της Αιγύπτου. Μετά την εκφόρτωση τους τα παραλάμβαναν οι αγωγιάτες και τα μετέφεραν στις εσχατιές τις ορεινής Πίνδου και μέχρι τα Γιάννενα.

Πετρόχτιστα Διδακτήρια

ΠΕΤΡΟΧΤΙΣΤΑ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΑ

[Αδάμης Θύμιος - Ευθυμίου Τάκης]

Το Δημοτικό Σχολείο Νεοχωρακίου

Τα σχολικά κτήρια ήταν μεγαλόπρεπες μονώροφες πέτρινες κατασκευές, ορθογωνίου σχήματος με μεγάλο ύψος και τετρακλινείς κεραμοσκεπές. Έφερναν μεγάλα παράθυρα για να φωτίζεται το εσωτερικό τους με άπλετο φως. Αποτελούντα από μία ή δύο αίθουσες διδασκαλίας και το γραφείο του δασκάλου.