"Αναμμένο το πουλί, λαμπαδιασμένο το κεχρί"

«Αναμμένο το πουλί, λαμπαδιασμένο το κεχρί»

(Αυθεντικός διάλογος στο πεζούλι της εκκλησίας)

Λαογραφικά σημειώματα του Χρήστου Τούμπουρου

Η πολύσημη χρήση της λέξης λαμπάδα.

-Εκείν’ η Βασίλω, τρομάρα τ’ς απ’ την μικρότερη το βρήκε.

- Τι βρήκε, τι βρήκε;

-Ακούς βρήκε. Τίποτε δεν βρήκε. Δεν ξέρω εγώ τίποτις. Εγώ κ’τάω τη φαμπλιά μ’ και ντιπ παραπέρα. Τι θα καταντήσω εγώ σαν τις κουτσομπόλες που άμα ανοίξουν το στόμα τους είναι σαν τον κατεβασμένο Άραχθο;

-Καλά, αφού δεν θέλ’ς, μη μ’ λες. Σκασίλα μ’.

-Τι σκασίλα; Σ’κώθηκες αμέσως να φύγ’ς. Κάτσε να μάθ’ς και σύ κατ’.

-Για πες μου, για πες μου.

-Να εκείν’ η μικρή της Βασίλω έφερε έναν μουστερή ντιπ λάμπα το κεφάλ’. Σαν το γυαλί απ’ τη λάμπα πετρελαίου που είχαμε κάποτε.

-Δεν έχ’ μαλλιά στο κεφάλ’;

-Ναι, είναι ντιπ σιούτος στο κεφ΄λ’.

-Και δεν μ’ λες. Σε ποιο κεφάλ’ το κάτω ή το πάνω;

                  Η παλιά μας γειτονιά

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου

Πηγή φωτο: Τάκης Ευθυμίου

Ήταν μια γλυκιά εποχή, παρ’ όλες τις δυσκολίες, τη φτώχεια, την ανέχεια και την πολλή δουλειά. Όλες οι οικογένειες, προπολεμικά, είχαν πολλά παιδιά, χατίρια δεν είχε κανένας, αλλά ούτε και μοναξιά! Οι αυλές, τα σοκάκια και οι αλάνες ήταν γεμάτες παιδιά, μέχρι το σούρουπο, ώσπου ν’ ακουστεί η φωνή της μάνας, που σήμαινε τη λήξη του παιχνιδιού, ως το επόμενο πρωί. Για το μπαλωμένο ρούχο, το τρύπιο παπούτσι δεν σκοτίστηκε ποτέ κανείς, άλλωστε όλοι την ίδια μόδα ακολουθούσαμε! Για το ματωμένο γόνατο, το καρούμπαλο στο κεφάλι δεν μυξόκλαψε κανείς, για να μην τον πουν κιοτή και βουτυρόπαιδο, άλλωστε όλοι ήμασταν σκληραγωγημένοι απ’ τα γεννοφάσκια μας! Οι πληγές στο σώμα γιατρεύονται, οι πληγές στην ψυχή δεν γιατρεύονται!

Οι αυλές ευωδίαζαν από βασιλικό και μαντζουράνες, ντάλιες και τριανταφυλλιές, γαρούφαλλα και αγιόκλημα, φυτά ανθεκτικά, σαν τ’ αφεντικά τους. Αμυγδαλιές, κορομηλιές και συκιές υπήρχαν σε όλες τις αυλές και απαραίτητα δίπλα στο μπαλκονάκι μια κληματαριά!

Ο ξυλόφουρνος και το χαγιάτι συμπλήρωναν το σκηνικό, απλά πράγματα, όπως απλή ήταν κι η ζωή.

Λεφτά δεν υπήρχαν ούτε για δείγμα, με κανένα αυγό αγοράζαμε λίγες καραμέλες ξερολούκουμο! Όνειρό μας ήταν να πετάξουμε μακριά, να γνωρίσουμε τον κόσμο, ν’ αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε. Ότι μας δίδαξαν οι δικοί μας με λόγια, πράξεις και κυρίως με τον τρόπο της ζωής τους, ήταν τα πρώτα εφόδια στο δισάκι μας. Ήμασταν ολιγαρκείς και εκτιμούσαμε αυτά που είχαμε, τη δουλειά δεν τη φοβόμασταν, τα χέρια και η πλάτη μας άντεχαν πολλά! Τη λεβεντιά, την περηφάνια και την ντομπροσύνη μας, φοβόμασταν μη χάσουμε.

«Τον κακομαθημένο μην τον κλαις, τον καλομαθημένο να κλαις!»

Στην κορφή τ' Αϊ-Λια

Στην κορφή τ’ Αϊ-Λιά

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου

Σε μια κορφή που ξεσπούν οι κεραυνοί του Δία, οι βοριάδες και τ’ αγιάζι, εκεί είναι αφημένο στη μοναξιά του, το χαμηλό ξωκκλήσι τ’ Αϊ-Λιά. Ο αέρας εδώ πάνω είναι αψύς, ο χειμώνας ανταριασμένος, τα χαλάζια και τα δρολάπια χτυπούν με λύσσα τις κρύες  κι άφεγγες νύχτες την πόρτα του άγιου. Το σήμαντρο, που κρέμεται στο πλαϊνό κλωνάρι μιας πουρναριάς, έχει σιωπήσει από καιρό και τα κρούσταλλα κρέμονται στο γλωσσίδι του. Ένας χαμηλός περίβολος με ξηρολιθιά, οριοθετεί το βιλαέτι του.

Φταις και συ, καλέ μου άγιε, ήθελες νά ‘χεις καραούλι, ξάγναντο, να καμαρώνεις από ψηλά ούλα τα καμποχώρια!

Όταν όμως, η Περσεφόνη ανεβαίνει στη γη, απ’ το βασίλειο του Πλούτωνα κι η μητέρα της αρχίζει να χαμογελά, όλα αλλάζουν μαγικά! Τα χιόνια λιώνουν, ο ζωοδότης ήλιος αναθερμαίνει τη γη και τα ζωντανά, η φύση ανασαίνει, η καταχνιά σηκώνεται στα καμποχώρια και τα χρώματα επιστρέφουν στα χέρια του ζωγράφου δημιουργού!

Την άνοιξη στρώνεται στη γη ένα χρωματιστό χαλί, με λογής- λογής αγριολούλουδα και τα χρυσοκόκκινα ροϊδάμια λαμποκοπάνε στον ήλιο. Τα βελάσματα, τ’ αλυχτίσματα, τα μαυλίσματα και τα σαλαγητά, σμίγουν με τα κυπροκούδουνα σε μια καλοκουρδισμένη ιδιότυπη ορχήστρα, που δίνει το δικό της τόνο στις λαγκαδιές. Κουμαριές κι ανθισμένες κουτσουπιές βάζουν  τις δικές τους πινελιές στο κακοτράχαλο τοπίο κι ένας αέρας που έρχεται απ’ τον  Έλυμπο ανακατεύει τις μυρουδιές της μέντας, της ρίγανης και του φασκόμηλου. Κάθε λογής ζουζούνια φτεροκοπάνε στ’ αγριολούλουδα και οι σαύρες λιάζονται  στα βράχια. Πέρδικες κι αηδόνια κελαηδούν στα πλάγια, με ερωτικά φωλέματα, καλωσορίζοντας την εαρινή ευδαιμονία!

«Ξύπνα πουλάκι μ’ το πρωί κι ανέβα σε κλαράκι

και τίναξ’ τα φτερούδια σου, να πέσουν οι δροσούλες!»

Ελληνικός Εμφύλιος: Μια πρόταση για ειρήνευση

Ελληνικός Εμφύλιος: Μια ύστερη πρόταση για ειρήνευση

Βίοι Παράλληλοι σε αντίθετες όχθες

[Του Νίκου Παπαδιονυσίου]

Στρατιώτες χορεύουν στο ύψωμα Σκίρτση του Γράμμου μόλις τέλειωσε ο Εμφύλιος

(svouranews. Blogspot)

  

Υπήρξαν προθέσεις αποτροπής του Εμφυλίου και ειρήνευσης από τις δυο μεριές υπό όρους μη αποδεκτούς και από τις δυο μεριές. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο Νικολάι Νικολάεβιτς Νικολάεβ των Ρώσων, «ο σταλινικότερος του Στάλιν και προσωπικός φίλος τού Μπέρια» κατά τον Ροβήρο Μανθούλη, τις απέρριψε όλες, Κυβέρνησης και Αμερικανών. Ζητά να διακηρύξουν ότι οι δεξιοί αντίπαλοί τους διέπραξαν εγκλήματα, πράγμα φυσικά σωστό, παραβλέποντας τα δικά τους, αδύνατο για τους τελευταίους να το αποδεχτούν. Αυτό μέχρι στις 08/09/1947 που η κυβέρνηση Τσαλδάρη υπόσχεται αμνήστευση σε όσους καταθέσουν τα όπλα εντός μηνός. Στις 24/09/1947 το ΚΚΕ απορρίπτει την αμνηστία…

Ο Ζαχαριάδης ενημερώνει τον υψηλά ιστάμενο Σοβιετικό Ζντάνοφ ότι τον Γενάρη του 1947 ίδιου χρόνου ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης έστειλε κρυφά με άνθρωπό του στο βουνό (μάλλον εννοεί τον δημοσιογράφο και πολιτικό του φίλο Γεώργιο Δρόσο στον Μάρκο Βαφειάδη, με τη βοήθεια του Τίτο) πρόταση ειρήνευσης και σταδιακής αμνηστίας και του εγγυήθηκε 100 βουλευτές για το ΕΑΜ-ΚΚΕ στις επόμενες εκλογές, που θα γίνονταν σύντομα, Φυσικά την απορρίψαμε».

Οι συνομιλίες διασώθηκαν στο αρχείο Ζντάνοφ το οποίο αγόρασε στη Μόσχα το ’90, ο Νίκος Κέντρος για λογαριασμό των ΑΣΚΙ. (Κώστας Σπυρόπουλος 1 Αυγούστου 2013,  Πηγή: Protagon.gr)

Ο έρωτας στα μαθητικά μας χρόνια

Ο έρωτας στα μαθητικά μας χρόνια

Για γέλια και για κλάματα...

Λαογραφικά σημειώματα του Χρήστου Τούμπουρου

 

Είχα γράψει κάποτε, μαθητής ων, σε τετράδιο πως «έρωτας είναι η πρόσαψις δύο επιδερμίδων». Δε θυμάμαι πού το είχα διαβάσει και μού έκανε τέτοια εντύπωση, ώστε να το αντιγράψω στο τετράδιο των αρχαίων ελληνικών. Αυτό ήταν μέγα λάθος. Το διάβασε ο καθηγητής μου και μού απάντησε μειδιώντας… «Ποια επιδερμίδα. Η δική σου είναι από καλώδιο και δεν επηρεάζεται στο συναίσθημα. Κακός, κάκιστος αγωγός». Παράλληλα μού άστραψε κάτι χαστούκια που μού «ήρθε ο ουρανός σφοντύλ’». Παραλίγο να ξεκολλήσ’ το κεφάλ’.

Έρωτας! Απαγορευμένη λέξη στην κοινωνία των Τζουμέρκων. Ειδικότερα οι μαθητές και περισσότερο οι μαθήτριες. Απαγορεύονταν. Κι αν τυχόν ζευγαρώνονταν, εκεί να δεις σκουσμός, κατάρες, αναθέματα και ουρλιάσματα. «Μωρή παλιοσουλτούκου. Δεν έχω μούτρα να βγω στην κοινωνία». Και επακολουθούσαν χίλια δυο ανείπωτα. Πέρα από το μπερντάκι είχε και αναγκαστικό εγκλεισμό κατ’ οίκον η διάρκεια του οποίου ποίκιλε ανάλογα με το «ύψος του αμαρτήματος» και «την ηθική της οικογένειας». Να πούμε ακόμη πως οι τιμωρίες αφορούσαν το γυναικείο φύλο. Σκληρές, πολύ σκληρές, αδιανόητες για τη σημερινή κοινωνία.

Αλφαβητάριο "Τα παιδάκια"

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ «ΤΑ ΠΑΙΔΑΚΙΑ»

Διαβάζοντας το αλφαβητάριο "Τα Παιδάκια" το 1947, τα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου, μια δύσκολη για την Ελλάδα εποχή

Πηγή: https://www.facebook.com/ioannis.elatosmakkas

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου

 

Τα τέμπλεα του Στέλιου Υφαντή και ο Παύλος Μαρίνος

"Τα τέμπλεα του λεπτουργού Στέλιου Υφαντή" κι ο αγαπημένος

φίλος και συνάδελφος Παύλος Μαρίνος που μας λείπει…

 

Για να φωτογραφίσω ένα από τα 34 τέμπλα που κατασκεύασε στη Ρούμελη ο παππούς μου, πατέρας της μητέρας μου, Αγραφιώτης Στέλιος Υφαντής είχα προγραμματίσει εκδρομή για την Μυρίκη Ευρυτανίας. Στις 25 Απρίλη ΄15, αφού επισκεφτήκαμε τον γενέθλιο τόπο μου, την Μεγάλη Κάψη, ανηφορίσαμε για Καρπενήσι και Μυρίκη, περίπου 7 km απ΄ αυτό. Η Μυρίκη, στα 1.100m, υπάγεται σήμερα στο Δήμο Καρπενησίου. Είχε ονομασία Μικρό Καστράκι. Αργότερα ονομάστηκε Μυρίση, επειδή η περιοχή ευωδίαζε από τις πολλές μηλιές. Έτσι την αποκαλεί και ο Στέλιος Υφαντής στη χειρόγραφη κατάσταση έργων του που μου έχει παραδώσει. Την ονομασία Μυρίκη της έδωσαν το 1927, αργότερα από την χρονολογία που κατασκεύασε το τέμπλο της, το 1900. «Ενδιαφέρουσα είναι η εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου του 1898 με το θαυμάσιο τέμπλο από ολοσκάλιστο ξύλο καρυδιάς, έργο του λαϊκού ξυλογλύπτη και λεπτουργού Στέλιου Υφαντή (1900), σύμφωνα με παλιά παραπομπή στο διαδίκτυο». Αύγουστο του 1823 το χωριό πυρπολήθηκε από τον Μουσταή πασά. Αύγουστο ΄44, οι Γερμανοί σκότωσαν τρεις κατοίκους. Στο χωριό δεν βρήκα κατοίκους λόγω εποχής, οι περισσότεροι έχουν από χρόνια εγκατασταθεί στον Προφήτη Ηλία (Ξηριά) και σε περιοχή του Αγρινίου. Έτσι δεν βρήκα και ...κλειδοκράτορα της εκκλησιάς. 

Το Βελούχι από την είσοδο στη Μυρίση και το Καρπενήσι από ψηλά!...

Αστραπόπ'τσα

Αστραπόπ’τσα

Λαογραφικά σημειώματα του Χρήστου Τούμπουρου

Tο ρήμα αστράφτω έχει πολλαπλή σημασία. Καταρχάς σημαίνει ρίχνω αστραπές. «Άστραψε και κριτσιάνισε ο τόπος. Φωτιά που μας έκαψε». Αστράφτω σημαίνει και λαμποκοπώ. Μορφή και περιεχόμενο. «Στα πλέον απλά πράγματα μοσχοβολάει κι αστράφτει η προκοπή η ατίμητη». Κωστής Παλαμάς. Ακόμη και ως μεταβατικό χρησιμοποιείται σε φράσεις που περιγράφουν δυνατό και απότομο χτύπημα στο πρόσωπο με ανοιχτή την παλάμη. «Θα σου αστράψω ένα χαστούκι, σκαμπίλι, φούσκο, μπάτσο, μια ξέστροφη που να τη θυμάσαι σε όλη σου τη ζωή».

«Αστραποκαμένος» λέγεται ο κεραυνόπληκτος, αυτός δηλαδή που κάηκε από κεραυνό. Συνήθως πρόκειται για κατάρα ή για εκδήλωση οίκτου σε ταλαιπωρημένους και δυστυχισμένους ανθρώπους. «Καλός ήταν ο αστραποκαμένος. Τώρα φωτιά που τον έκαψε…»

Τέλος, επί έντονης καψούρας και ιδιαίτερα επί ερωτικής απογοήτευσης χρησιμοποιείται η φράση «τον χτύπησε κακιά αστραπόπ’τσα». Όχι, όχι δεν αναφέρεται σε «ευχή» σε πολιτικά πρόσωπα.

Χρήστος Τούμπουρος

Λογοτέχνης-Λαογράφος

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου