"Όσα λέει η σιωπή"

 

Όσα λέει η σιωπή

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου

Η αγάπη λένε δε φωνάζει, αφήνει τα μάτια να μιλήσουν, αφήνει το χάδι ν’ απλωθεί σα λευκό απαλό ντύμα σ’ ολόκληρο το κορμί, αφήνει το νου να διαλέξει τα χρώματα που συμπαθεί, για να ζωγραφίσει το συναίσθημα της ψυχής.

Αν είχα στόμα και φωνή, πόσα τραγούδια θα σου ‘λεγα και πόσα λόγια ταιριασμένα θ’ αράδιαζα στου δειλινού το κάλλος.

«Άνοιξε στόμα μου χρυσό και γλώσσα μ’ ασημένια…»

Ο Βλάσης γεννήθηκε κωφάλαλος, δεν άκουσε ποτέ το τραγούδι της θάλασσας, το κελάηδημα τ’ αηδονιού, το νανούρισμα της μάνας. Πάντα ήταν περιφρονημένος σε μια

γωνιά, στο περιθώριο μιας σκληρής σαν πέτρα κοινωνίας, που πληγώνει, κατακρίνει τον αδύναμο και που δεν αποδέχεται το διαφορετικό.

Σε ηλικία είκοσι χρονών έφυγε απ’ το χωριό του, σα ζώο τρομαγμένο που όλοι το προγκάνε κι ήρθε στην πόλη. Στη σχολή που γράφτηκε γνώρισε τη Φιλιώ, που είχε κι αυτή το ίδιο βάσανο. Ταίριαξαν απ’ την πρώτη στιγμή, απ’ την πρώτη ματιά κι άρχισαν να κάνουν παρέα και στο τέλος αποφάσισαν να ζήσουν μαζί. Όμως τα προβλήματα ήταν πολλά και ξεφύτρωναν στο δρόμο τους, σαν τα κεφάλια Λερναίας Ύδρας.

"Ο παράξενος ταξιδιώτης"

 

Ο παράξενος ταξιδιώτης

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου

Ο Γιωργάκης ήταν ο μικρότερος κι ο χαϊδεμένος της οικογένειας και τέλειωνε φέτος το Δημοτικό σχολείο. Ο παππούς του δεν του χαλούσε ποτέ χατίρι, βλέπεις είχε και τ’ όνομά του, όλο τον παίνευε κι αυτός φούσκωνε από καμάρι. Ζωηρός, αεικίνητος κι όλους τους βομβάρδιζε με απορίες και ερωτήσεις.

Μια μέρα διάβαζε στην Ιστορία για τον Ελληνισμό της Μ. Ασίας, για την χιλιοτραγουδισμένη Σμύρνη, την Έφεσο και την Πόλη. Ο παππούς του κάθονταν παραπέρα σ’ ένα πεζούλι και σκάλιζε με το σουγιά μια γκλίτσα. Τον άκουγε και τον καμάρωνε. Τότε ανέσυρε από τη μνήμη του μια παλιά ιστορία, που πήγαινε να ξεχαστεί. Θέλησε να την διηγηθεί στον εγγονό του, πριν κλείσει τα μάτια του.

Απόγευμα ήταν, ο ήλιος κόντευε να κρυφτεί πίσω απ’ τα βουνά, γεμίζοντας με χρώματα τον ουρανό. Ο μικρός έκατσε δίπλα του και γεμάτος περιέργεια περίμενε να του εξιστορήσει τη βιωματική του περιπέτεια.

Όταν ήμουν φαντάρος, είκοσι χρονών παλληκαράκι πήγα κι εγώ στον πόλεμο της Μ. Ασίας. Εκεί είδα την φρίκη του πολέμου κι από τότε ευχήθηκα να μην δουν πόλεμο ούτε τα παιδιά μου, ούτε τα εγγόνια μου. Δεν θέλω να μιλάω για τον πόλεμο, θα σου πω μόνο ένα γεγονός που με σημάδεψε και το κουβαλάω μέσα μου.

Δαίμονες - Βρυκόλακες

Δαίμονες – Βρυκόλακες & δοξασίες του λαού μας

(του + Ζάχου Ξηροτύρη)

Κυκλοφορούν στην ύπαιθρο πολλοί δαίμονες. Τα μυστηριώδη αυτά φαινόμενα, έχουν σάρκα και οστά κατά την λαϊκή αντίληψη και εισχωρούν παντού και σε χώρους και σε τόπους και σε άτομα μέσα.

  Εισχωρούν στον άνθρωπο και του αλλάζουν την συνείδηση και τις πεποι­θήσεις και τον οδηγούν σε κάθε πονηρό και κακό. «Μπήκε ο δαίμονας μέσα του», είναι συνηθισμένη φράση των χωριανών μας σε τέτοιες περι­πτώσεις ή «εκεί τον έσπρωξε ο δαίμονας», που έβαλε την ουρά του γιατί τον διάβολο τον δέχονται με μακριά ουρά, που όπου εισχωρήσει φέρνει κακία και διχόνοια.

Όλοι πιστεύουν ότι οι κακές πράξεις είναι των δαιμόνων και θέλουν να απαλλαγούν. Άλλοι προσφεύγουν τότε στον παπά και αντιπρόσωπο του Θεού, για να διώξει τους δαίμονες με αγιασμούς και ευχολόγια, άλλοι πάλι πιστεύουν ότι προληπτικά ή κατασταλτικά μπορούν να εμποδίσουν ή καταστείλουν τις δαιμονικές ενέργειες με αντίδοτα και σαν τέτοια μετα­χειρίζονται τα ξόρκια. Όλα αυτά είναι έργα του διαβόλου του πρίγκηπα αυτού του σκότους, με την αστείρευτη διαβολική σκέψη στα βάθη της ψυχής και την εφευρετικότητα του, σε πράξεις αντίθετες προς το θείο έργο, με τις οποίες ωθεί τον άνθρωπο και τον καθιστά υπόδουλο της εσωτερικής κακίας του με μολυσμένο τον νου και την καρδιά.

"Το μαύλισμα"

«Το μαύλισμα». Όχι μόνο της κατσίκας!

Λαογραφικά σημειώματα του Χρήστου Τούμπουρου

Τ

ο μαύλισμα είναι μια εύηχη λέξη που χρησιμοποιείται και κυριολεκτικά αλλά και μεταφορικά. Μαυλάω και μαυλίζω σημαίνει καλώ κοντά μου ένα ζώο, «σαλαγάω» τα ζώα και τα καλώ να έρθουν μαζί μου. Αυτό γίνεται μιμούμενος τη δική τους φωνή ή προφέροντας κάποιες κατάλληλες για την περίπτωση συλλαβές. Οι συλλαβές αυτές ποικίλουν, από περιοχή σε περιοχή και συνήθως εξαρτώνται και από την ευρεσιτεχνία του καθενός. «Για το σκύλο το μαύλισμα “άκουγε” στο “κουτ-κουτ-κουτ”, για τη γάτα “πις-πις-πις”, για την κότα “προύι-προύι”, για την κατσίκα, “προυτς-προυτς”». «Σας έφαγε η κουβέντα στη στράτα και χάσατε τα κατσίκια. Μην τα μαυλάς. Δεν έρχονται. Να πας εκεί να τα μαζέψεις. Βρήκαν τριφύλ’ και μπλέτσκωσαν!»

Το μαύλισμα! Η πρόσκληση… Πολλές φορές η πρόκληση γινόταν προς το πρόσωπο». Μαυλίζω σημαίνει τότε προσελκύω, παρασύρω, εξωθώ κάποια σε πορνική πράξη. «Τη μαύλισε ο παλιοκερατάς και την έβγαλε στο κλαρί. Δεν ήθελε και πολύ. Κωλοσσούσα ήταν. Κουνιόταν και λυγιόταν. Την έτρωγε ο πισινός της». Λέγονταν και αυτά. Μάλιστα από το μαύλισμα των ζώων, πτηνών «φτάσαμε» στο μαύλισμα ή μάλλον στη μεταφορική αναλογία ανάμεσα στα πρόβατα και τις πόρνες. Κάλεσμα στα ζώα προς βόσκηση, κάλεσμα στη γυναίκα προς συνεύρεση. (Μαύλις: προαγωγός, πορνοβοσκός). «Μη στέκεσαι εκεί στο κουντρί να μαυλίσεις τη Μαρία. Είναι από σπίτ’ αυτή. Δεν θα γίν’ γυρίστρω. Αλλού να πας».

'Οταν φθίνουν οι οπώρες

 

Όταν φθίνουν οι οπώρες

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου

Πάλι απόψε ο αέρας αχάει ασταμάτητα, ανακατεύει τα σύννεφα και μαλώνει με τα κλαριά. Χινοπώριασε, τα πρώτα κυκλάμινα φύτρωσαν ανάμεσα στα βράχια, τα τσιροπούλια χαμπήλωσαν το πέταγμά τους και το τραγούδι της βροχής στον τσίγκο, έγινε πια μονότονο.

Οι ζωγράφοι μαγεμένοι απ’ τις πολύχρωμες φυλλωσιές, εμπνέονται απ’ τα πεσμένα κίτρινα φύλλα του πλατάνου και πιάνουν παλέτες και πινέλα. Ονειροπόλοι ποιητές, μιλάνε για τη μελαγχολία της εποχής, μιλάνε για πόνο και για δάκρυ κι ας μην έκλαψαν ποτές!

Μελαγχολία δεν έχει το φθινόπωρο, όταν γέρνεις σε μια ζεστή αγκαλιά, όταν σου χαμογελά μια αγάπη.

Τα σχολιαρόπαιδα με την σπιρτάδα στο μάτι και με το αναγνωστικό παραμάσκαλα, ξεκινάνε σαν μελισσόπουλα, να τρυγήσουν τη σοφία, τη γνώση και την ιστορία της πατρίδας. Ήρθε καινούργια δασκάλα φέτος, νέα κι όμορφη και το σπουδαιότερο χωρίς βέργα!

Τα βατευτικά ή μαρκαλίκια

Τα βατευτικά ή μαρκαλίκια

Λαογραφικά σημειώματα του Χρήστου Τούμπουρου

Τράγος: Η αρσενική γίδα με χαρακτηριστικό γένι. Τράγος λέγεται και υβριστικώς ο παπάς, γιατί έχει γένι και θυμίζει τράγο. «Λαθεύουν και οι παπαδιές και τρογκιούνται με τα τραγιά στο τραγότσιαλο». Να πούμε ακόμα πως γίδι είναι το νεογνό της γίδας, το κατσικάκι, ενώ ως ΓΙΔΙΑ ορίζονται το κοπάδι αποτελούμενο από γίδες και τράγους, ανεξαρτήτως ηλικίας. «Μπήκαν, μωρέ, μπήκαν/τα γίδια στο μαντρί,/τα πρόβατα στη στρούγκα».

Οι κάτοχοι της γίδας απευθύνονται στους κατόχους των αρσενικών ζώων, των τραγιών, για το βάτεμα. Ο τραγοκάτοχος παίρνει τα «βατευτικά» ή τα «μαρκαλίκια». Έτσι λένε το αντίτιμο για το ζευγάρωμα των ζώων, και αν δεν «στήσει» δηλαδή δεν γκαστρωθεί το θηλυκό, το επαναζευγαρώνουν χωρίς πληρωμή. Αν πάλι δεν γκαστρωθεί ο κάτοχος του αρσενικού επιστρέφει τα βατευτικά ή μαρκαλίκια. Όσες ημέρες τα θηλυκά ζώα, είναι στο αρσενικό, ο ιδιοκτήτης του αρσενικού, είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση, αλλά και την ασφάλεια του θηλυκού ζώου. Όταν φθάσει εποχή του ζευγαρώματος, ο εκάστοτε ντελάλης φωνάζει: «Χωριανοί… ακούσατε, ακούσατε. Από μεθαύριο τη Δευτέρα αρχίζει ο μάρκαλος. Όποιος έχει μαρτίνες να τις πάει στο τραΐ του τάδε… (όνομα ιδιοκτήτη αρσενικού), για φέτος, είκοσι φράγκα η ταρίφα, άμα δεν στήσει η γίδα δεν πλερώνει. Το τάγισμα, το πότισμα και φύλαγμα ανέξοδο…».

"Αριστούλα", του Γιώργου Ζούγρου

Αριστούλα

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου 

-Έλα Αριστούλα, δώσε μου το χεράκι σου, να πάμε στις κοτούλες, να πάρουμε τ’ αβγουλάκια.

Η Αριστούλα άπλωσε αμέσως το χεράκι της, που χάθηκε μες τη φούχτα του παππού. Δυο χέρια έσμιξαν, το ένα τραχύ, δουλεμένο με ρόζους και τ’ άλλο τρυφερό σαν χάδι, μαλακό σαν ζυμαράκι.

Την περίμενε ανυπόμονα από μέρες, να γεμίσει με γέλια και ξεφωνητά το σπιτικό του, να της αφηγηθεί παλιές ιστορίες και ξεχασμένα παραμύθια, την περίμενε όπως η διψασμένη γη το πρωτοβρόχι!

Στο χωριό κι η μικρή εύρισκε τη χαρά της, μπορούσε να ξαπλώνει στο γρασίδι, να παίζει με τα κατσικάκια, να κυνηγάει πεταλούδες. Κάποιες φορές έκοβε ένα αγριολούλουδο το πέρναγε στο αυτί κι έτρεχε να το δείξει στη μαμά. Η αδυναμία της όμως ήταν οι βόλτες με το γάιδαρο, ως τη βρύση του Μαχαλά. Όταν την ανέβαζε ο παππούς στο γάιδαρο, άνθιζε από χαρά το πρόσωπό της και τα μεταξένια μαλλάκια της έλαμπαν στον ήλιο.

Στα μάτια και στην αθωότητα ενός παιδιού, κρύβεται η ελπίδα του κόσμου!

Το ρόδο στη Μυθολογία

ΤΟ ΡΟΔΙ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Το ρόδι, που «σπάμε» ως έθιμο την Πρωτοχρονιά και σε γάμους, θεωρείται σύμβολο της καλοτυχίας, της αφθονίας και της γονιμότητας, λόγω της εσωτερικής δομής του. Αν ανατρέξουμε πολλούς αιώνες πίσω, θα δούμε πως αναφέρεται σε περιπτώσεις στην μυθολογία μας και από αυτό το γεγονός συμπεραίνει κάποιος πως το έθιμο συνδέεται με την αρχαϊκή παράδοση της χώρας μας.

Ένας φημισμένος μύθος που σχετίζεται με το ρόδι, είναι αυτός της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Άδη. Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο, ο Άδης, αφού άρπαξε την όμορφη Περσεφόνη σε μία στιγμή που μάζευε άνθη, την πήρε μαζί του στον κάτω κόσμο.

"Η επίσκεψη" του Γιώργου Ζούγρου

Η επίσκεψη

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου 

Χτες το απόγευμα επισκέφτηκα τη θεία μου, τη Γιαννούλα, στο νοσοκομείο Λαμίας. Στα παιδικά μου χρόνια, περισσότερες ώρες περνούσα στο σπίτι της και λιγότερες στο δικό μου.

Εκεί έτρωγα, εκεί διάβαζα τα μαθήματά μου, εκεί έπαιζα. Με αγαπούσε πολύ και μου το έδειχνε, αλλά κι εγώ της είχα αδυναμία.

Οι γιατροί της είπαν, πως αύριο το πρωί θα μπει στο χειρουργείο. Την βρήκα ανήσυχη και ταραγμένη. Ο φόβος την είχε ζώσει για τα καλά και η αγωνία της μεγάλωνε ώρα την ώρα.

Προσπάθησα να την καθησυχάσω, πως όλα θα πάνε καλά, αλλά αυτή μου το ξέκοψε, δεν ήθελε παρηγοριές.

Έβγαλε από μια τσαντούλα μια μικρή εικόνα της Παναγίας και την φιλούσε ασταμάτητα.

Ύστερα απ’ την ίδια τσαντούλα έβγαλε μια τσατσάρα κι άρχισε να χτενίζει τα ήδη αραιωμένα μαλλάκια της.