Η λαϊκή σοφία

  Η λαϊκη σοφια

Λαογραφήματα του Γιώργου Ζούγρου, δασκάλου

             

Στα έρημα σοκάκια του χωριού, κυκλοφορούν ακόμα κάποιες δωρικές μορφές με λεβέντικη περπατησιά, ντυμένοι με δίμιτα υφαντά ρούχα και με τη γκλίτσα στο χέρι. Κουβαλάνε στους ώμους πέτρινα χρόνια, αλλά και εμπειρίες μιας ζωής, που έχτισαν τη λαϊκή σοφία τους. Εύκολα ανοίγουν την πόρτα τους, αλλά δύσκολα την ψυχή τους. Είναι φειδωλοί στα λόγια τους και την κουβέντα που θα πουν τη ματσιαλάν λιγάκι στο στόμα τους κι ύστερα την αφήνουν να βγει όξω. Ξέρουν πως, άμα σου φύγει μια κουβέντα, δεν παίρνεται πίσω. Μερικές φορές πάλι είναι πρόθυμοι να μιλήσουν για όλη τους τη ζήση, βιάζονται λες και δεν θα υπάρξει αύριο! Γράμματα πολλά δεν έμαθαν κι όμως σε εκπλήσσουν με την σοφία τους, που πηγάζει μέσα από τις παροιμίες, τα τραγούδια και τη ζωή τους.

Έχει μια παράξενη ησυχία ετούτη η βραδιά, λες και σταμάτησε ο σφυγμός της φύσης. Ο μπαρμπα-Νίκος άναψε το λυχνάρι και μια τρεμουλιαστή φλόγα φώτισε την κάμαρά του. Πάνε αρκετά χρόνια που έμεινε παντέρημος, έχασε τη γυναίκα του, τα παιδιά έφυγαν σε μέρη αλαργινά κι έμεινε με τις αναμνήσεις και τα παράπονά του. Κάποτε αυτό το σπίτι ήταν γεμάτο ζωή, με φωνές και γέλια και τώρα έμεινε αδειανό, μ’ έναν θαλαμοφύλακα! Αύριο είναι Κυριακή, σκέφτηκε, πρέπει να πέσω νωρίς για ύπνο. Έγειρε στο ξύλινο κρεβάτι κι  έκλεισε τα κουρασμένα βλέφαρα. Του φάνηκε τότε, πως έφταναν στ’ αυτιά του απόκοσμες φωνές και τραγούδια από νεράιδες, που τραγουδούσαν στο ποτάμι, μέχρι που τον πήρε ένας γλυκός παρηγορημένος ύπνος.

Όλο το απόγευμα κάθονταν στην αυλή του και κοίταζε το αντικρινό ερημωμένο σπίτι. Η ματιά του ήταν καρφωμένη στο παραθύρι της Λενιώς, που έχασκε σκεβρωμένο κι ηλιοκαμένο. Παλιά πληγή η Λενιώ, που σκεπάστηκε, αλλά δεν έκλεισε! Θυμήθηκε που δεκάχρονος έκοβε βόλτες απ’ έξω, σφυρίζοντας τάχα ανέμελα κι αδιάφορα, μήπως την συναντήσει. Κι όταν όλα απέβαιναν άκαρπα, έβαζε τα πεντόβολα στη τσέπη και τη σφεντόνα στο λαιμό και τραβούσε κατά το δάσος και το ποτάμι. Όταν έγινε παλληκαράκι, πριν φύγει για στρατιώτης την χάλεψε, αλλά δεν του την έδιναν οι γονείς της. Δεν ήταν τυχερό να γίνει, είπε με έναν καημό κι αναστέναξε. Για όλα χρειάζεται να έχεις τύχη, ακόμα κι η μάνα σου να σ’ αγαπάει, τύχη πρέπει να ΄χεις!

Τώρα ανήμπορος δυσκολεύεται να περπατάει τ’ απογεύματα μέχρι την Αρνόβρυση, όπως του συνέστησε ο γιατρός. «Νά ΄μουνα νιός και νά ΄ξερα, γέρος και να μπορούσα…» Κάθε Τρίτη έρχεται στο χωριό ένα γιατρουδάκι με στρογγυλά γυαλάκια και με αραιό γενάκι, αυτός του είπε, πως έχεις χοληστερίνη και πρέπει να περπατάς. Τι είναι αυτή η χοληστερίνη ούτε που ρώτησε, ούτε θέλει να ξέρει!

-Ο άνθρωπος όταν γεράζει, ένα μπούφο αγοράζει, έλεγε γεμάτος αυτοσαρκασμό!

Πώς κύλησαν τα χρόνια, πώς πέρασε η ζωή, ούτε που το κατάλαβε. Κοιτούσαν όλοι να φτιάξουν μεγαλύτερο βιός, χωράφια, πρόβατα και γίδια. Λίγες χαρές και πολλές πίκρες, αλλά δεν μετανιώνουν, δεν παραπονιούνται.

«Νιάτα μου και λεβεντιά μου, δεν σας γλέντησε η καρδιά μου,

γλεντάτε νέοι το ντουνιά, τα νιάτα δε γυρίζουν πια,

όποιος τα νιάτα γλέντησε, αυτό μονάχα κέρδισε!»

Στο καφενείο του μπαρμπα-Μήτσου, μαζεύονται κάτω απ’ τη μουριά κι άλλοι απόμαχοι, κάνουν γεροντοκούβεντο και πειράζουν τον Περακή. Ο Περακής είναι ένα καλοκάγαθο γεροντάκι, που πάντα είναι γελαστός κι ανέμελος. Του κόλλησαν αυτό το παρατσούκλι, γιατί όποιος τον ρωτούσε, μήπως είδες τα άλογά μου ή τα πρόβατα ή οτιδήποτε έψαχναν, αυτός τους έδινε πάντα την ίδια απάντηση, «πέρα κει» κι έδειχνε με το χέρι του! Όταν υπήρχε γάμος στο χωριό, παλιότερα, έλεγε στην γυναίκα του.

-Γυναίκα, φέρε τα ρούχα μου, να πάω στο γάμο.

-Μα δεν μας έχουν καλεσμένους, πού θα πας;

-Ξέρεις τι σκοτούρες έχει ο γάμος, της έλεγε, οι άνθρωποι θα ξέχασαν να μας καλέσουν!

Πήγαινε ακάλεστος και έτρωγε, έπινε, χόρευε και κανείς δεν τον παρεξηγούσε!

Τα βράδια η θύμηση έρχεται και θρονιάζεται παντού, στο τραπέζι, στο ψωμί, στη γκαζόλαμπα, ακάλεστη σαν τον Περακή! Θυμήθηκε που πήγαιναν να θερίσουν με τον παππού στα Ψιμοσίτια  κι έβλεπε μια θάλασσα τα στάχια να βεργολυγάνε στον άνεμο κι έλεγε κιοτεμένος: Αυτό δεν τελειώνει ποτέ, παππού και κείνος τον καθησύχασε με τη σοφία του. «Το μάτι τα βλέπει πολλά, αλλά το χέρι σιγά-σιγά όλα τα τελειώνει!»

-Όποιος φιλάει τον Αύγουστο, τον Μάη θερίζει μόνος, έλεγε χαμογελώντας!

Στη άκρη του χωραφιού υπήρχε ένα πηγάδι και δίπλα του θέριεψε ένα πλατάνι, εκεί πήγαιναν το μεσημέρι να ξαποστάσουν και να φτιάξουν το δροσιστικό σκορδόξιδο! Τον άκουγε να του μιλάει με τόση απλότητα και σοφία, σαν να είχε βγάλει το σχολαρχείο κι ας πήγε μόνο τρεις τάξεις στο δημοτικό!

-Θέλει πόνο για να βγει το δάκρυ, του έλεγε και η γενιά μας από πόνους και βάσανα άλλο τίποτα.

-Δεν ήταν καλή η ζωή σου, παππού;

-Καλή ήταν! Έτσι είναι ο κόσμος με τα πάνω του και τα κάτω, γεμάτος αντιθέσεις. Αν δεν γνωρίσεις τον πόνο, δεν εκτιμάς τη χαρά.  

Πόσες φορές σκόνταψε σε κακοσκάλι, μα πάλι σηκώνονταν γιατί τον περίμενε η αγάπη, όμως  τώρα ποιός τον περιμένει! Τέτοια ερωτήματα δεν έχουν απάντηση, στις ώρες της μοναξιάς. Είναι ανώφελο να κάνει απολογισμούς, τί έδωσε, τί πήρε, τί καζάντισε. Όλα όσα έκανε, τα έκανε γιατί έτσι τον πρόσταζε η καρδιά και η φλόγα της νιότης.

Άπλωσε μακριές καταβολάδες, μα ανθίζουν σε ξένο τόπο, γλυκαίνουν ξένα χείλη κι έμεινε το κούτσουρο μονάχο στο παλιάμπελο, ακλάδευτο, απότιστο, χορταριασμένο!

Κύκλος, ένας κύκλος είναι η ζωή, σαν να χορεύεις τσάμικο στο χοροστάσι του χωριού. Κι όσο κρατούν οι μουσικές, περνάνε από μπροστά σου, χαρές και λύπες και το χέρι που σε κράτησε σε τούτο το χορό, ευλογημένο νά ‘ναι. Οι μικρές χαρές, μαγιά κι αλάτι της ζωής, ζυμώνουν τον άρτο της αιωνιότητας.

Γιώργος Ζούγρος, Λαογράφος

 

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου