Τα ριζικάρια

Τα    ρ ι ζ ι κ ά ρ ι α 

(της Στέλλας Κ. Πολίτου)

Τα παλιά χρόνια ο κόσμος δε διασκέδαζε όπως σήμερα. Οι άντρες πήγαιναν στο καφενείο για χαρτάκι ή για καφέ. Έβρισκαν και κανέναν άλλο άνθρωπο για να κουβεντιάσουν. Αλλά οι γυναίκες δεν έβγαιναν καθόλου. Οι γιορτές ήταν η μόνη ευκαιρία για κάπως πιο ανοιχτή κοινωνική ζωή.

Στις 24 Ιουνίου γιορτάζει ο Αϊ-Γιάννης, τον οποίο ονόμαζαν Ριγανά. Τα κορίτσια του Νεχωριού Υπάτης τηρούσαν με τον τρόπο τους το έθιμο με τον κλήδονα ¹. Μέσα σ' ένα μεγάλο πιθάρι έριχναν τα ριζικάρια ². Από την προηγούμενη μέρα, μαζεύονταν τα κορίτσια, γει­τονοπούλες, ξαδερφάδες, και διάλεγαν τον τόπο που το βράδυ θα άφηναν 

τον κλήδονα. Αν δεν είχαν πιθάρι, βάζανε μια μεγάλη κατσαρόλα που την ονόμαζαν κλήδονα ³.

Δυο κοπέλες έπρεπε να φέρουν νερό από τρεις βρύσες του Χωριού. Στο δρόμο δεν έπρεπε να μιλήσουν σε κανέναν. Αυτό, όμως, το γνώριζαν τα αγόρια και έτρεχαν από κοντά τους προσπαθώντας να τις κάνουν να μιλήσουν. Γι' αυτό και σήμερα αν κάποιος δε μιλάει λέμε: «το αμίλητο νερό ήπιες;»

Στη συνέχεια το άκριτο νερό το ρίχνανε μέσα στον κλήδονα και κάθε ανύπαντρη κοπέλα έριχνε μέσα ένα προσωπικό της αντικείμενο: έναν σταυρό, ένα σκουλαρίκι, ένα δαχτυλίδι. Το δένανε μ' ένα κλωνί βασιλικό και το ρίχνανε στον κλήδονα. Ύστερα, το σκέπαζαν μ' ένα κόκκινο πανί και το άφηναν έξω το βράδυ, ώστε να το βλέπουνε τ' αστέρια.

Την άλλη μέρα το πρωί, συγκεντρώνονταν τα κορίτσια και άρχιζε η διαδικασία. Ένα κορίτσι έβγαζε ένα - ένα τα ριζικάρια. Για κάθε αντικείμενο τραγουδούσαν από ένα στιχάκι ⁴. Άλλοτε λυπητερό, άλλοτε χαρούμενο. Κι η κοπέλα που γνώριζε το δικό της αν­τικείμενο, περίμενε να ονειρευτεί τον καλό της, που θα την παντρευόταν.

                                                      Σήμερα σου ορκίζομαι

                                                      στον κλήδονα απάνω,

                                                      του χρόνου τούτον τον καιρό

                                                      θα σ' έχω αγκαλιά μου.

                                                      Βάλε το χέρι κοπελιά,

                                                       βγάλε το ριζικό μου,

                                                      με την καλή την τύχη μου

                                                     να έρθει ο καλός μου.

   

                                                      Καρδιά μου ήσουν ελεύθερη,

                                                    ποιος σου 'πε ν' αγαπήσεις,

                                                    να σκλαβωθείς και να πονάς

                                                     και ύπνο να μην έχεις;

                                                   Μην υπερηφανεύεσαι

                                                    πως είσαι εσύ ωραίος,

                                                    είναι και ωραιότεροι

                                                     και είσαι ο τελευταίος.

Τελειώνοντας, αρχίζανε τα αλληλοπειράγματα, γιατί ανάμεσα στα στιχάκια ήταν κάποια δυσάρεστα. Όποιας το ριζικάρι έβγαινε σε λυπητερό τραγούδι αυτή βασάνιζα γιατί η τύχη της δεν θα ήταν καλή. Δεν θα παντρευόταν ή δεν θα έπαιρνε κάποιον ωραίο.

Έτσι, με την ευχή να είναι καλότυχες όλες, δίνανε ραντεβού, όσες θα ήταν ανύπαντρες του χρόνου στις 24 Ιουνίου του Αϊ-Γιάννη του Ριγανά: «Άιντε, και του χρόνου στα σπίτια μας». Δηλαδή παντρεμένες.

Κάπως έτσι θυμάται και περιγράφει το έθιμο η γιαγιά μου.

Υποσημειώσεις

1. Λαϊκό έθιμο που είναι και πανελλήνιο. «Ν.»

2. Που θα δηλώσουν το ριζικό τους... «Ν.»

3. «Τα έριχναν σ' ένα τσουκάλι που το έβαζαν σε μια τριανταφυλλιά και το άφηναν όλη νύχτα» (Αντιγόνη Κουκουβάου, «Ν.»).

4. Έτσι τα έλεγαν αλλά ήταν τετράστιχα, στροφές, ποιηματάκια. «Ν.»

Πηγή: «ΝΕΧΩΡΙΤΙΚΑ», τ. 39  2011

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου