1964:Από την πρακτική μου εξάσκηση στην Αγγλία με την I.A.E.S.T.E
Νίκος Δημητρίου Παπαδιονυσίου, Μ.Μ.Μ./ΕΜ.Π..
Κοπή άνθρακα στο μέτωπο long walls με κοπτική μηχανή (Φωτό από διαδίκτυο)
Εισαγωγή με λίγα για την N.C.B και τη χώρα
Το καλοκαίρι του 1964 πήρα μια θέση μέσω του I.A.E.S.T.E. για πρακτική εξάσκηση σε ανθρακωρυχείο της τότε
πασίγνωστης National Coal Board (N.C.B). Μέχρι τα χρόνια της Θάτσερ η δημόσια εταιρία απασχολούσα 10κάδες χιλιάδες ανθρακωρύχους
και λοιπό προσωπικό. Εξόρυσσε τον περίφημο αγγλικό
ανθρακίτη που μετέβαλε την Αγγλία
στη πρώτη βιομηχανική χώρα στο κόσμο με την Βιομηχανική Επανάσταση. Σε όλη την Αγγλία έβλεπες τα ικριώματα των
ανελκυστήρων με τους τροχούς στην κορυφή τους να ανεβοκατεβάζουν στα βαθιά
πηγάδια ανθρώπους, κάρβουνο κι υλικά. Ειδικά στα Midlands, στην Μεσαγγλία, περνώντας με
αυτοκίνητο από κωμοπόλεις και χωριά έβλεπες τα ικριώματα αυτά και σε πλατείες
τους, ένδειξη της παλαιότητας λειτουργίας τους και στην αρχή δημιουργίας του
χωριού γύρο από τα φρέατα.
Με τα χρόνια, την έρευνα για πετρέλαιο, τη κατάργηση των εργοστασίων φωταερίου με τα οποία ήσαν συνδεδεμένα όλα σχεδόν τα εγγλέζικα νοικοκυριά για ήπιες μορφές ενέργειας, τη κατάργηση της ατμοκίνησης και την άνοδο του κόστους εκμετάλλευσης, ελαττώθηκε σταδιακά η παραγωγή, μέχρι που η Θάτσερ έβαλε τέρμα στην εταιρία, ή αν ακόμη κάτι έχει απομείνει σήμερα που αγνοώ, θα είναι σκιά του παρελθόντος της N.C.B, κάτι που να δείχνει μόνο τι ήταν, σύμφωνα με τη προσκόλληση των Άγγλων με το παρελθόν τους.
Δεν θυμάμαι για πόσο καιρό ήταν να μείνω σύμφωνα
με το πρόγραμμα. Ξέρω ότι έμεινα περίπου δυο μήνες και παρ’ ολίγο να μείνω για
πάντα ενθουσιασμένος με τον τρόπο ζωής, την οργάνωσή τους, την σπουδαία, τότε,
οργάνωση της ιατροφαρμακευτικής τους περίθαλψης, της διασκέδασής τους και την
απρόσμενη αγάπη που με περιέβαλλαν οι ντόπιοι, εργάτες, εργοδηγοί, μηχανικοί
κ.λ.π. με τις οικογένειές τους, ακόμη και ο Διευθυντής του ανθρακωρυχείου Silver hill colliery. Όλοι τους έπαιρναν σειρά ποιοι να με βγάλουν έξω το βράδυ, να μου
συστήσουν φίλους τους, να με πάνε σε κάτι πρωτότυπο και ήσαν πολλά, κάτι που
τελικά άρχισε να με ενοχλεί γιατί μου μίκραινε τη δυνατότητα να βγαίνω με
παρέες δικής μου επιλογής.. Ακόμη κι ένας Εργοδηγός σε γειτονικό ανθρακωρυχείο
που επισκέφτηκα, με πλησίασε και μου είπε ότι η κόρη του, όμορφη και
κοκκινομάλλα όπως μου είπε, με γνώριζε και ήθελε να βγούμε!. Πράγμα αδιανόητο
για τα τότε δικά μας ήθη και έθιμά.
Πίσω μ’ έφεραν η σκέψη των δικών μου και το μάθημα που χρώσταγα για τον Σεπτέμβρη,
πράγμα που φρόντισε να μου υπενθυμίσει ο αδελφός μου με ένα κοφτό τηλεγράφημα
καθώς δεν υπήρχαν τότε e mail, κινητά, FAX, ακόμη και τα
TELEX ήσαν ελάχιστα:
Η ERCΗESE MECΗRI THN ERCΗOMENH KYRIAKH H CΗANEIS TH CHRONIA SOΥ.
Το ταξίδι με φίλους και τα μέσα και γεγονότα της εποχής
Φύγαμε για Αγγλία με τον Παύλο Μαρίνο, γιο του Καθηγητή της Γεωλογίας Γιώργου Μαρίνου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών τότε και πολύ γνωστό της θείας μου Αλεξάνδρας Λιώτη, διευθύντριας της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Ο Παύλος, καθηγητής σήμερα και από χρόνια στο Ε.Μ.Π. σε Τεχνικής Γεωλογίας έδρα, συσπουδαστής τότε Μεταλλειολόγος, ένα χρόνο μετά από εμένα, αγαπητός φίλος.
Με τον αγαπημένο συνάδελφο και φίλο +Παύλο Μαρίνο (δεξιά) που μας λείπει σήμερα και συσπουδαστές μας σε εκδήλωσή μας την ίδια χρονιά..
Μας ξεπροβόδησαν στον σιδηροδρομικό σταθμό της
Αθήνας οι γονείς μου, οι θείοι μου Στρατηγός Χρήστος Λιώτης κι η θεια μου
Αλεξάνδρα και οι γονείς του Παύλου. Μεγάλο γεγονός για τα χρόνια εκείνα!.
Συνταξιδέψαμε, με φίλη μου από Νίκαια και
τέσσερις συμμαθήτριές της τελειόφοιτες της Αγγλικής φιλολογίας. Πήγαιναν στο
Λονδίνο για τη γλώσσα.
Ταξιδεύσαμε μέσω της τότε Γιουγκοσλαβίας του ανύπαρκτου υπαρκτού σοσιαλισμού, μέχρι το Μόναχο όπου διανυκτερεύσαμε.
Απόγευμα, έξω από το ταχυδρομείο του Μονάχου μετά κουραστική βόλτα στη
πόλη...
Στη Γιουγκοσλαβία, όπου μετά ένα πολύ πρόσφατο
μεγάλο σεισμό είχε καταστραφεί ολοκληρωτικά σχεδόν το Σεράγεβο ή το Ζάγκρεμπ,
δεν θυμάμαι ακριβώς, μας έκανε φρικτή εντύπωση η προσβλητική συμπεριφορά κάτι
πανύψηλων αστυνομικών που μπήκαν στο τραίνο μας και έκαναν έλεγχο διαβατηρίων
και της βίζας. Ήσαν έτοιμοι, αν τους κοίταζες μόνο λίγο λοξά, να σε κατεβάσουν
από το τραίνο..
Μου θύμισε το γεγονός και το μνημονεύω, η υπέροχη
ταινία του Ροβήρου Μανθούλη «Lilly’s story», γυρισμένη
από κάποια χρόνια με έντονες της μνήμες του από τις έρευνές του για τον Εμφύλιο
και τη Χούντα, που είδα προ ημερών. Γέλασα, μέσα στο όλο δραματικό μέρος της
ταινίας, με τη διήγηση του υποτιθέμενου γνωστού αριστερού συγγραφέα Δημήτρη Χατζή, το ρόλο έπαιζε υπέροχος
ηθοποιός, όταν γυρίζοντας από τη Γαλλία όπου
επισκέφτηκε φίλους του, στη Ουγγαρία, όπου είχε καταφύγει μετά τον
Εμφύλιο, περνώντας από τη σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία τα χρόνια της δικής μας Χούντας,
υπέστη από τους αντίστοιχους πανύψηλους χωροφύλακες- ελεγκτές των χαρτιών του
(είχε πρόχειρα ουγγαρέζικα έγγραφα) πολύ χειρότερη μονολιθική συμπεριφορά, στο
σημείο που τον κατέβασαν από το τραίνο και πήγε με τα πόδια στη άλλη μεριά των
συνόρων να βγάλει βίζα από τις ιταλικές αρχές της Τεργέστης, χάνοντας βέβαια το τραίνο του.
Στη συνέχεια, με το τραίνο στην Οστάνδη και μέσω ferry boat στο Ντόβερ
και στη συνέχεια Λονδίνο, όπου
χωρίσαμε και συνεχίσαμε εγώ με τον Παύλο.
Ο Παύλος θα εργαζόταν σε ανθρακωρυχείο κοντό στο Nottingham, όπου και θα διέμενε. Εγώ θα εργαζόμουν στο
ανθρακωρυχείο Silver hill στα East Midlands, μετά το Νότινγκαμ, κι αυτό στο Nottinghamshire. Η πιο κοντινή κωμόπολη τότε στο
ανθρακωρυχείο όπου η I.A.E.S.T.E μου είχε κλείσει δωμάτιο στη πανσιόν της Marjory ή Marj ήταν το Mansfield.
Το Mansfield, η διαφορετικότητα, τα ήθη, η οργάνωση και τα πολιτισμικά
Το Mansfield των East Midlands Division της εποχής (Φωτό από το διαδίκτυο)
Ήταν μια κωμόπολη άχρωμη, χωρίς να έχει η ίδια να
επιδείξει κάτι το ενδιαφέρον. Πολλοί κάτοικοί της εργάζονταν στο ανθρακωρυχεία,
πολλοί ήσαν καλλιεργητές, άλλοι κατέβαιναν στο Νότινγκαμ όπου εργάζονταν στην
εκεί βιομηχανία ή σαν ιδιωτικοί ή δημόσιοι
υπάλληλοι στις τέλεια οργανωμένες δημόσιες υπηρεσίες.
Στην πανσιόν υπήρχαν ενοικιασμένα 5 ή 6
επιπλωμένα δωμάτια συνολικά, όλα πιασμένα από Εγγλέζους, Σκωτσέζους, Ουαλούς ή
Ιρλανδούς ανθρακωρύχους στα γύρω ανθρακωρυχεία. Όλοι τους καλά παιδιά, παρόλο
μεγαλύτεροί μου. Με θαύμαζαν γιατί γινόμουν Mining Engineer, όταν οι διοικούντες τους ήσαν τριετούς φοίτησης. Συχνά μ΄ έπαιρναν μαζί
τους σε pubs. Εγώ έπινα με
το ζόρι το πολύ λίγη μπύρα ή μια βότκα υπό τα έκπληκτα μάτια όλων που
κατανάλωναν άφθονη ντόπια μπύρα μέχρι μέθης .
Όταν κάποιος φώναζε τον άλλο να του μιλήσει δεν
τον φώναζε με τ’ όνομά του αλλά με το παρατσούκλι που όλοι χρησιμοποιούσαν για
όποιον καταγόταν από τα διάφορα μέρη της Βρετανίας:
- Εεε, Larmy !, π.χ, φώναζαν τον Εγγλέζο, τον Τζακ. Προσπαθώ
να θυμηθώ τα άλλα, πολύ πλακατζίδικα, όπως αποκαλούσαν όλοι οι άλλοι τους
Σκωτσέζους π.χ ή τους Ιρλανδούς ή τους Ουαλούς. Μου είναι αδύνατο. Ήταν κάτι
σαν εμείς να φωνάζαμε σε κάποιον:
- Εεε, βλάχο!!, ή, καραγκούνη, ή, αρβανίτη,
Πόντιε !, αν τολμούσαμε όμως γιατί
εύκολα παρεξηγιόμαστε.
Το απόγευμα γυρνώντας από τη δουλειά τρώγαμε όλοι
μαζί,. Μας σερβίριζε η Μαρτζ. Έφερνε στον καθένα το πιοτό που γνώριζε ότι του
άρεσε να πίνει, αναφωνώντας τα ονόματά μας
- Beer for Jack, beer for John, beer for Tony, orange juice for Eric, and …water for Nick!!, και μου έβαζε μπροστά γουρλώνοντας τα μάτια
της κωμικά μια κανάτα γεμάτη νερό που τη κατέβαζα σύντομα υπό τα έκπληκτα μάτια
όλων, διψασμένος, κάνοντας τη πλάκα μου, γιατί το νερό που έπαιρνα μαζί μου
φεύγοντας το πρωί σ’ ένα μικρό θερμός, οι άλλοι έπαιρναν τσάι, είχε από ώρες
τελειώσει. Τα φαγητά της, παρόλο που προσπαθούσε, μη χειρότερα!. Το μόνο που
τρωγόταν ευχάριστα ήταν ένα χοιρομέρι που μας έκοβε, μια λεπτή αλλά μεγάλη
φέτα, με μια κοφτερή μαχαίρα μπροστά μας. Δικαιολογούσε με δυο λόγια τη θεωρία του
ότι οι Εγγλέζοι τα μόνα που προσέφεραν στη διεθνή κουζίνα είναι τα «cheeps and fiches».
Η διασκέδασή όλων, τα week ends, ήταν για τους μεγάλους αλλά και νέους και εργένηδες ανθρακωρύχους από
άλλα μέρη της Βρετανίας, αντρικές ή γυναικείες παρέες, σπάνια κοινές, στις pubs, Παρασκευή ή και Σάββατο βράδυ, απ’ όπου
σουρωμένοι αποκλειστικά από τη ντόπια
μπύρα γυρνούσαν παλαντζάροντας για ύπνο. Πολλούς τους μετέφεραν στα
σπίτια τους οι φίλοι τους.
Η αργία του σαββατοκύριακου ήταν κάτι το άγνωστο
στην Ελλάδα τότε..
Οι νεώτεροι διασκέδαζαν σε κάποιες καφετέριες
πρωινές- απογευματινές ώρες φλερτάροντας και κάνοντας νέες γνωριμίες, με φιλικά
ζευγάρια στα σπίτια τους ακούγοντας μουσική της εποχής ή παίζοντας διάφορα
παιχνίδια, κάποιες φορές.. επικίνδυνα, καλώντας και νέους φίλους τους. Κάποιοι
έκαναν ιππασία τα απογεύματα ή Σάββατο πρωί, άλλοι πήγαιναν στο κοντινό
Νότινγκαμ για διασκέδαση. Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση εκεί ήταν η
αφθονία αιθουσών με μουσική χορού και πίστες όπου μόνες τους χόρευαν κοπέλες
μικρής ακόμα ηλικίας με πλήρη σχεδόν απουσία αγοριών.
Δυο -τρεις φορές με τον Παύλο που βρεθήκαμε εκεί
ήμασταν μόνοι μας με τουλάχιστον 15 κορίτσια μόνα τους ή έστω κάποια σε παρέες
των δύο το πολύ. Εντύπωση επίσης μου έκανε η ανεξαρτησία και το πολύ έντονο
μακιγιάρισμα εφήβων κοριτσιών των 13, 14, 15 χρόνων που πολύ εύκολα σου
ρίχνονταν κυριολεκτικά, ξέροντας το γράμμα του Νόμου σχετικά με την ηλικία του
πόσο και πάνω επιτρέπεται το σεξ. Το Νόμο αυτόν έσπευδαν να τον υπενθυμίσουν
στον φίλο τους όταν αγνοώντας την ηλικία τους κάποιος σήκωνε το χέρι του περισσότερο..
Κάποια μάλιστα έφηβη με πληροφόρησε ότι μερικοί Εγγλέζοι νεαροί ζητούν
ταυτότητα της κοπελιάς από φόβο της ηλικίας.
Κλείνοντας τα 16 τους όμως, έσπευδαν να κερδίσουν
τον ..χαμένο χρόνο τους.
Θα μπορούσα να διηγηθώ πολλά για την
διαφορετικότητά τους, την ελευθερία από τα σπίτια τους, γονείς και αδέλφια, την
επίδειξη ενδιαφέροντός γι΄ αγόρια. Π.χ, γυρίζοντας κάποιο μεσημέρι στην πανσιόν
μου αφού κατέβηκα απ’ το λεωφορείο σχολνώντας από την εργασία μου στο
ανθρακωρυχείο, βλέπω στο απέναντι πεζοδρόμιο μια ντουζίνα κοριτσόπουλα που
μόλις σχόλασαν από το σχολειό τους. Όλα
ντυμένα ομοιόμορφα, με σκοτσέζικη φουστίτσα, πουλοβεράκι με το σήμα του
σχολείου τους, κάλτσες μέχρι γόνατο, ομοιόμορφο καπελάκι. Περπατούσαν
συνομιλώντας ήρεμα. Βλέποντάς με, θέλοντας να διασταυρωθούν μαζί μου καθώς στη
κωμόπολή τους είχα γίνει γνωστός, αλλάζουν πεζοδρόμιο. Ανταμώνοντας, μου έκαναν
μια βαθειά χορευτική υπόκλιση, ανεβάζοντάς μου το ηθικό.
Όλα και σήμερα, όποτε συναντιόμαστε με τον φίλο
μου σε Συνέδρια ή ημερίδες όπου είναι
συνήθως ο κύριος ομιλητής, πρόεδρος της Ε.Ε.Σ.Υ.Ε
(Ελληνικής Εταιρίας Σηράγγων και Υπογείων Έργων), της International Tunnelling Association, σήμερα τιμητικός Πρόεδρος, τα θυμόμαστε..
Αυτό όμως που ήταν κάτι το υπέροχο, στο οποίο
ακολουθούσα κι εγώ πρόθυμα, ήταν η οργάνωση σε μικρές αίθουσες, σχεδόν μεγάλα
δωμάτια, μουσικών βραδινών με νέους, άγνωστους μουσικούς με δικές τους
συνθέσεις, εποχή γαρ των Beatles και άλλων, των οποίων προσπαθούσαν να μπουν στ’ αχνάρια. Μάζευαν καρέκλες
απ’ όλη τη γειτονιά, το αντίτιμο πολύ μικρό, μόνο για κάποιο ποτό, η απόλαυση
όμως, τις περισσότερες φορές, μεγάλη. Ήταν περίοδος μουσικής άνθησης στην
Αγγλία.
Αξέχαστη για την συναδελφική τους οικογενειακή
ζωή των ανθρακωρύχων ήταν η μάζωξή τους σε τεράστιες αίθουσες της N.C.B. για
κοινή διασκέδαση τα Σαββατοκύριακα, όπου συμμετείχα κι εγώ προσκεκλημένος .
Εκεί επικρατούσε σαν κοινό παιγνίδι νέων- μεγάλων η ..τόμπολα..
Με τον Παύλο ήμασταν αχώριστοι όταν αυτό μου το
επέτρεπαν οι υποχρεώσεις μου.
Πολλές φορές συνοδευόμενος από αγγλική παρέα
ανέβαινε από το Νότινγκαμ και μ’ έπαιρναν για έξοδο. Άλλες φορές πηγαίναμε
σαββατοκύριακο σε εκδρομές, αξέχαστη θα μου μείνει αυτή στο Matlock, ένα πολύ όμορφο μέρος οργανωμένο τουριστικά
γεμάτο νέους. Επίσης μια εκδρομή μας με αγγλική παρέα στο δάσος του Robin Wood, του Ρομπέν των
Δασών, όπου μας έπιασε ένας κατακλυσμός και γίναμε παπί προσπαθώντας να
καλυφτούμε κάτω από τις βελανιδιές.
Δυο – τρία σαββατοκύριακα τα πέρασα παρέα με τον συμμαθητή μου +Γιάννη Τσιμιδάκη που με το ίδιο
πρόγραμμα βρισκόταν μόνος κι έρημος, απομονωμένος στο κατάμαυρο από τη καπνιά
και βρώμικο τότε Manchester. Πήγα και τον
βρήκα. Δεν είχε κουνήσει από τη πανσιόν που έμενε. Από τη πανσιόν στο
ανθρακωρυχείο κι απ’ το ανθρακωρυχείο στη πανσιόν. Τον πήρα και πήγαμε σε μια
τεράστια οργανωμένη μουσική αίθουσα, όλο πολυτέλεια. Μου την υπέδειξε η
σπιτονοικοκυρά του λέγοντάς μου να τον πάρω μαζί μου καθώς δεν είχε βγει ποτέ
όσο ήταν εκεί. Μια τεράστια πίστα για χορό και μπαρ, κορίτσια και νέοι μόνοι
τους, στη πλειονότητα ορχήστρες. κορίτσια, που έψαχναν να ζευγαρώσουν. Και
μπροστά η τεράστια σκηνή απ’ όπου τραγουδιστές τραγουδούσαν με υπέροχες φωνές..
Την ώρα που μπήκαμε τραγουδούσε η Dusty Springfield !. Ναι, όσο κι αν
ακούγεται υπερβολικό. Νέα κοπέλα τότε, στην ηλικία μας, ίσως μεγαλύτερη, όταν
ήλθε στην Ελλάδα πριν δυο μήνες για δεύτερη φορά. Ακόμη και σήμερα, μετά τόσα
χρόνια, σαν ν’ ακούω την απαλή και βραχνή φωνή της:
- I just don t now what
to do with my self..
Τραγούδησε κι άλλα τραγούδια, αλλά ένα, δεν το
ξανάκουσα από τότε, κατέληγε στο τέλος κάθε στίχου με το:
- It’s for you!.
Η έκφραση είχε ξετρελάνει τον Γιάννη, μεγαλύτερο
από εμάς, που νιόπαντρος κι’ ερωτευμένος είχε αφήσει τη Καίτη του για το ταξίδι του. Όποτε ανταμώναμε μετά και ειδικά κατά
τη επιστροφή μας μαζί στην Ελλάδα, όταν ψώνιζε στο Λονδίνο δωράκια για τη
Καίτη, ότι αγόραζε, μου το έδειχνε και μου έλεγε τι θα της πει όταν θα της το
έδινε:
- It’s for you!.
Κάτι που προσθέτω είναι ότι τις ίδιες ημέρες
τραγουδούσαν οι Beatles στο κοντινό Blackpool !!. Δεν μου δόθηκε η ευκαιρία να τους ακούσω.
Προσθέτω ότι ήσαν ημέρες με βαρύ το πένθος των Άγγλων για τον θάνατο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα του Ian Fleming, του συγγραφέα του James Bond, του πράκτορα 007, που συνέβη εκείνες τις ημέρες. Δεν είμαι σίγουρος αλλ΄ άκουσα στο Manchester και την Marianne Faithful, κοπελίτσα τότε.
Η γνώση κι εμπειρία που απέκτησα
Οι γνώσεις που πήρα με την εκεί εξάσκησή μου ήταν
εξαιρετικές για την εποχή.
Με το που πήγα με παρέλαβε ο mr Fitchet, training officer του ανθρακωρυχείου, 55 περίπου χρόνων, Μηχανικός
3ετούς εκπαίδευσης. Τέλειος στο ρόλο του, ευχάριστος στους τρόπους του, με
γνώσεις πολλές, μέχρι και στη συνεννόηση μαζί μου αντιλαμβανόμενος τη δυσκολία
μου να τους καταλάβω με το που πήγα πολλές λέξεις, μιλούσε αργά και
επιτηδευμένα καθαρά για να τον καταλαβαίνω.
Με γνώρισε με τους πάντες. Από τον διευθυντή
μέχρι τον τελευταίο επικεφαλής.
Με ξενάγησε σ’ όλες τις εγκαταστάσεις με πρώτη
αυτή αλλαγής ενδυμασίας, όπου άφηνες τα
καθαρά σου αφού κτύπαγες κάρτα το πρωί και φόραγες, παίρνοντας τα από άλλο
ντουλάπι, τα βρώμικα της δουλειάς, πάντα τα ίδια..
Πολύ κοντό ήταν τα απέραντα μεγάλης δυναμικότητας
λουτρά. Εκατοντάδες εργαζόμενοι στα υπόγεια τελειώνοντας τη βάρδια τους,
κατάμαυροι από τη καρβουνόσκονη, έκαναν ολόγυμνοι το ντους τους με καυτά νερά.
Κάποιες Εγγλέζοι κάνοντας πρώτη- δεύτερη ημέρα το ντους μου ήλθαν γελώντας
να ..θαυμάσουν τα προσόντα μου. Μου
έλεγαν όταν γνωριστήκαμε ότι άκουσαν ότι οι Μεσογειακοί τα έχουμε αυξημένα. Ξαφνιάστηκα, μέχρι να τους
συνηθίσω.
Στα λουτρά, όσο και να πλενόσουν, ήταν αδύνατο να
φύγει η καρβουνόσκονη λεπτών κλασμάτων από τα ματοτσίνορά σου ή τις βλεφαρίδες.
Έτσι φαινόσουν σαν να τα είχες βάψει με μαύρο μολύβι, όπως οι γυναίκες. Τα
βράδια βγαίνοντας ήμασταν σαν μακιγιαρισμένοι, πράγμα που μας έκανε να
αναγνωριζόμαστε σαν ανθρακωρύχοι..
Συμμετείχα σε μια ομάδα με κυρίες, στη λήψη
αεριοδειγμάτων και δειγμάτων πιθανής μικροβιακής μόλυνσης απ’ όλες τις θέσεις
εργασίας, ειδικά τις υπόγειες, πρακτική άγνωστη τότε στην Ελλάδα. Έκανα μαζί
τους και δυο μέρες στο χημείο τους όπου γίνονταν οι αναλύσεις, όπως και στο
τοπογραφικό όπου μελέτησα τις κατόψεις και τα χιλιόμετρα που εκτείνονταν οι
υπόγειες εργασίες του ανθρακωρυχείου που σε κάποια ακραία σημεία ενώνονταν με
αυτές των άμεσα γειτονικών. Ξεναγήθηκα επίσης από τον Fitchet και στο μεγάλο
εργοστάσιο καθαρισμού του κάρβουνου από στείρα υλικά, πέτρες, που αναμείχθηκαν
στη διαδικασία κοπής του στα μέτωπα εξόρυξης, πριν φορτωθεί σε τεράστια βαγόνια
που τους συρμούς τους τραβούσαν πανίσχυρες ατμομηχανές για την κατανάλωση.
Προσθέτω εδώ πως το κάρβουνο που εξορύσσαμε
απέδιδε περίπου 12000 Kcal ανά τόνο έναντι περίπου 1000 των λιγνιτών της Πτολεμαϊδας και της Μεγαλούπολης. Αυτό στο Αλιβέρι που από χρόνια δεν εξορύσσεται,
έχει 4000 περίπου.
Κατέβαινες στις υπόγειες εργασίες από το φρέαρ
προσωπικού και υλικών με ανελκυστήρα μεγάλης ταχύτητας. Τη πρώτη φορά που
κατέβηκα ήταν τόσο μεγάλη η ταχύτητά του, ώστε μόλις ακούμπησε στο τέρμα του
απότομα, 600 yards, τα γόνατά μου
λύγισαν από τη δύναμη αντίδρασης. Υπήρχε και δεύτερο φρέαρ, πολύ κοντά, το
φρέαρ ανέλκυσης κάρβουνου με πολύ αυτοματοποιημένο σύστημα.
Ικριώματα ανελκυστήρων προσωπικού - υλικών και προϊόντος (Φωτό από διαδίκτυο)
Ένα υπόγειο ανθρακωρυχείο, σαν το περιγραφόμενο,
δεν έχει σχέση με μουσειακά, τροποποιημένα κι εξιδανικευμένα ώστε να είναι
επισκέψιμα από τουρίστες, όπως της Αλσατίας ή της Ν. Αφρικής.
Πριν προχωρήσω πιο κάτω πρέπει να γράψω ότι σε
κάποιο σημείο των υπογείων, σχετικά κοντά στα φρέατα, σε κάποιες ειδικές μικρές
γαλαρίες, ζούσαν με τη πλήρη περιποίησή τους, χωρίς να προσφέρουν πια έργο, σαν
κάποιους παλαίμαχους, κάπου 5- 6 αλογάκια pony. Τα χρησιμοποιούσαν παλιά για εργασίες
μεταφοράς. Τραβούσαν μικρά βαγόνια. Τώρα τυφλά, παροπλισμένα από χρόνια αυτά
που επέζησαν, μέσα στο σκοτάδι, περνούσαν συντροφικά τα τελευταία τους χρόνια.
Δεν ήταν δυνατόν να τα βγάλουν έξω στο φως της ημέρας και να ζήσουν ελεύθερα σε
κάποιο αγρό αλλά τυφλά και χωρίς εξοικείωση με το περιβάλλον. Το είχαν
δοκιμάσει όπως μου είπαν. Αν τα έβγαζαν σύντομα θα τέλειωναν. Μια – δυο φορές
τα είδα που περπατούσαν μέσα στις παμπάλαιες στοές, που τις διατήρησαν οι
Άγγλοι, ελεύθερα. Εκπλάγηκα. Μου είπαν ότι όπως οι τυφλοί άνθρωποι, είχαν μάθει
απόλυτα τους εκεί χώρους.
Σε πρώτη φάση, επί δέκα περίπου ημέρες, εργάστηκα σε εργασίες νέων εγκαταστάσεων όπως αυτή ενός τεράστιου σε μήκος και χωρητικότητα bunker στη περιοχή των κεντρικών σηράγγων του ανθρακωρυχείου. Κατόπιν σε εργασίες συντήρησης και επέκτασης εξοπλισμού μεταφοράς κάρβουνου ή στείρων, όπως μεταφορικές ταινίες(χιλιόμετρα) και τα τύμπανά τους, σε εγκαταστάσεις αερισμού, κλπ. Όλα αυτά πιο βαθιά στο ορυχείο, πιο κοντά στα μέτωπα εξόρυξης όπου ήταν η επιθυμία μου να βρεθώ το συντομότερο, πράγμα που είχα εκφράσει στον Fitchet και ο οποίοw ικανοποιώντας την επιθυμία μου προώθησε, παρόλο, σύμφωνα με τους κανονισμούς, οι Άγγλοι νέοι ανθρακωρύχοι έκαναν πάνω από 3μηνο. Έτσι σε 10 ημέρες βρέθηκα στα μέτωπα εξόρυξης με τη μέθοδο long walls excavation.
Για την οργάνωση της Α&Υ Εργασίας και την μέθοδο εξόρυξης με long walls
Πριν περιγράψω κάποια σημεία της δουλειάς, τα
πλέον αξιομνημόνευτα, δεν κάνω άλλωστε μάθημα Μεθόδων Εκμετάλλευσης, θα
περιγράψω τον εξοπλισμό μου με Μέσα Ατομικής Προστασίας (Μ.Α.Π) που χρησιμοποίησα, όπως και τα Συστήματα Ασφάλειας του
ανθρακωρυχείου, με πολύ λίγα λόγια.
Μ.Α.Π : - Κράνος πλαστικό ενισχυμένο με
υποδοχή ατομικού ηλεκτρικού προβολέα και υποδοχές(κλιπς) στερέωσης του
καλωδίου.
- Μάσκα σκόνης ισχυρής κατασκευής. Τις
αλλάζαμε πολύ συχνά. Θα έπρεπε να τις αλλάζουμε κάθε ημέρα. Στη χώρα μας το
είδος ήταν άγνωστο στα υπόγεια ορυχεία. Σε ώρα που δούλευαν τα χειροπίστολα,
χωρίς καν εγκατάσταση παροχέτευσης νερού για την συγκράτηση σκόνης, ανέπνεε κανείς
μέσα στο σύννεφο σκόνης. Οι θάνατοι μεταλλωρύχων από σιλίκωση από την αναπνοή σκόνης Si02 στα 40 τους χρόνια από έλλειψη
προστασίας της αναπνοής ήταν σύνηθες στις 10ετίες πριν του 1980.
- Ωτοβύσματα που δεν τα
χρησιμοποιούσαμε.
- Επιγονατίδες δερμάτινες, ενισχυμένες, για χρήση στα μέτωπα εξόρυξης
με ύψος στρώματος κοιτάσματος που αναγκαστικά προχωρούσες με τα γόνατα.
- Υποδήματα Ασφάλειας,
αρβύλες, με μεταλλική ενίσχυση στα
δάκτυλα.
- Φόρμα Εργασίας, μπλε χρώματος, σακάκι- πανταλόνι. Σπάνια σε
χρήση το σακάκι λόγω της ζέστης. Το
πανταλόνι συγκρατούσαμε με πλατιά ζώνη
στην οποία κρεμόταν βαριά επαναφορτιζόμενη
μπαταρία Cd- Ni που με καλώδιο συνδεόταν με τον ατομικό προβολέα. Την μπαταρία παραδίναμε
για επαναφόρτιση και έλεγχο κάθε ημέρα βγαίνοντας από τα υπόγεια, τοποθετώντας
την σε συγκεκριμένη θέση. Την παραλαμβάναμε κατά τη σταδιακή μας πορεία εισόδου
στον ανελκυστήρα. Στη χώρα μας, σε όσα υπόγεια είχα επισκεφτεί την εποχή αυτή
αλλά και αργότερα, ακόμη και σ’ αυτά που είχα την ευθύνη της κατασκευής τους, χρησιμοποιούσαμε λάμπα ασετιλίνης
ή το πολύ ισχυρούς φακούς. Ηλεκτροφωτισμός μόνο σε κεντρικές γαλαρίες. Παρόμοιο
σύστημα ατομικού φωτισμού με ανάλογο φορτιστή προνοήσαμε και προμηθευτήκαμε σαν
Τμήμα Ασφάλειας στην Κατασκευή του Μετρό της Αθήνας το 1992 με την O. A. M. C. W. J/V., σε μια προσπάθεια οργάνωσης Ομάδας
Διάσωσης από Τ.Α., για
επικίνδυνες καταστάσεις διάσωσης. Τα χρησιμοποιήσαμε μόνο σε μεγάλη άσκηση επέμβασης των Αρχών που
οργανώσαμε μετά συνεννόηση με Αρχές, Πυροσβεστική, όταν το Τ.Β.Μ βρισκόταν μεταξύ του Σταθμού ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ και ΜΕΓΑΡΟ
ΜΟΥΣΙΚΗΣ στη φάση της εξόρυξης της σήραγγας.
- Ένα Μ.Α.Π που έλειπε, ήταν τα γυαλιά εργασίας (goggles) για την προστασία των ματιών. Πιστεύω είχαν τους
λόγους τους. Έλειπε επίσης η οργάνωση συστήματος πλύσης φόρμας εργασίας
ή καθημερινής αντικατάστασης όσων χρησιμοποιήθηκαν με απλές από τον Εργοδότη. Φορούσα την ίδια φόρμα σχεδόν
όλο το διάστημα εργασίας της παραμονής μου. Βέβαια έλλειπαν και άλλα, όπως το
πλήρες και οργανωμένο σύστημα σήμανσης Ασφάλειας, φορεία κατά διαστήματα, κλπ.
Κάτι πάρα πολύ βασικό, όσο εργάστηκα εκεί, δεν έγινε Άσκηση Διάσωσης- Εκκένωσης- Διαφυγής από τις υπόγειες εργασίες.
Βέβαια αυτά τα
γράφω με την σημερινή μου εμπειρία οργάνωσης του Συστήματος Διαχείρισης της Ασφάλειας, του Μετρό της Αθήνας, 42
χρόνια μετά, καθαρά από εμάς του Έλληνες Μηχανικούς Ασφαλείας .. Το ΄64 η
οργάνωση της Α&Υ Εργασίας στη χώρα μας ήταν σχεδόν άγνωστη. Η πρώτη σχεδόν
πλήρης οργάνωση έγινε σταδιακά από μελέτες
των Μηχανικών Ασφαλείας της O. Α M. C. W. J/ της Athens
Metro που αντιγράφηκαν σε πλείστα μεγάλα τεχνικά έργα.
Από το Σύστημα Ασφάλειας, 1964του
ανθρακωρυχείου με εντυπωσίασε:
- Σένσορες σε πάρα πολλά μέρη, τόσο στη πορεία επιστροφής του μη καθαρού αέρα, όσο και στου εισερχόμενου καθαρού που ανίχνευαν την περιεκτικότητα σε μεθάνιο
και ανθρακόσκονη, δίνοντας εντολές στο Σύστημα
Αερισμού, ψηλά και μακριά έξω από το φρέαρ
αερισμού, να επιταχύνει σε περίπτωση ανόδου και προσέγγισης στην 1η βαθμίδα επιφυλακής. Κάποιοι Εργοδηγοί κάλυπταν
τα μικροκενά, όπως σε περιπτώσεις μικρών «τυφλών» γαλαριών ή καμπύλων μερών,
όπου παρουσιάζονται στροβιλισμοί του κυκλοφορούντα αέρα, με λυχνίες DAVY, που τις είχαν πάντοτε μαζί τους.
Από το 1964 δηλαδή
οι Εγγλέζοι, και πιο ενωρίς, διέθεταν τα
συστήματα Ασφάλειας αυτά που σήμερα, το 2007,
λείπουν από χώρες που η ανθρώπινη ζωή εξακολουθεί να μη μετράει για λόγους
κόστους και κέρδους, όπως Κίνα, Τουρκία,
Ινδίες, Ουκρανία, ακόμη και Ρωσία,
όπου και σήμερα διαβάζουμε εκατόμβες από θύματα από εκρήξεις σε ανθρακωρυχεία
που οφείλονται σ’ αυτές τις ελλείψεις. Χώρες που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν
το πολύ τις λυχνίες DAVY και τα κλουβάκια με τα καναρίνια,
ευαίσθητα στη περιεκτικότητα σε οξυγόνο στον αέρα, που ψοφάνε με την αύξηση του
μεθανίου, προειδοποιώντας τους ανθρακωρύχους να διαφύγουν, αν βέβαια προλάβουν.
Το μόνο που θα αναφέρω για τη μέθοδο εξόρυξης του προϊόντος είναι η κοπή του από περιστροφικές κοπτικές ηλεκτροκίνητες μηχανές. Tο έριχναν σε μεταλλική πλακοταινία που τροφοδοτούσε με τη σειρά της σύστημα μεταφορικών ταινιών. Το έριχναν σε μεγάλο bunker, απ’ όπου φορτωνόταν τελικά σε βαγόνια που μέσω του φρέατος ανέλκυσης μεταφερόταν στο εργοστάσιο καθαρισμού στην επιφάνεια.
Από το σύστημα μεταφοράς με μεταφορικές ταινίες (Φωτό από το διαδίκτυο)
Η υποστύλωση της οροφής γινόταν με τετραπλές
υδραυλικές υποστυλώσεις με προβόλους στο πάνω μέρος τους, η μια δίπλα στην άλλη
σε συνεργασία ώστε ν΄ αντέχουν το τεράστιο φορτίο από τις πιέσεις της οροφής,
συνδεδεμένες με υδραυλικό έμβολο με τη πλακοταινία. Όταν το κάρβουνο κοβόταν
και δημιουργούταν κενό οι υδραυλικές υποστυλώσεις με χειρισμό ειδικού έσπρωχναν
σταδιακά την πλακοταινία να καταλάβει τη νέα της θέση. Όταν η πλακοταινία
έπαιρνε τη νέα θέση, μία – μία άρχιζε η προχώρηση των υποστυλώσεων με αντίστροφη
χρήση του εμβόλου.
Τρομερή εμπειρία το άκουσμα της θραύσης και
κατακρήμνισης των πετρωμάτων της οροφής καθώς με την πιο πάνω προχώρηση έμεναν
χωρίς αντιστήριξη:
- Κράκακ, κρακ, μέχρι που σωριαζόταν σαν ερείπια
σε απόσταση από τους εργαζόμενους 1- 1,5 περίπου μέτρου.
Ενώ το σύστημα υποστήριζε με μεγάλη επιτυχία όλο
το μέτωπο των περίπου 200 μέτρων μήκους, όσον αφορά την σχιστολιθική οροφή,
φαίνεται ότι στη περιοχή ακριβώς του μετώπου από κάρβουνο οι πιέσεις δεν
αντιμετωπίζονταν ικανοποιητικά. Αποτέλεσμα ήταν η ύπαρξη κατά διαστήματα
ατυχημάτων, άλλοτε τραυματισμών
απλών, κάποτε θανατηφόρων, λόγω αιφνιδιαστικών πλαϊνών μετακινήσεων μεγάλων
όγκων κάρβουνου. Αυτό το διαπίστωσα μετά θανατηφόρο ατύχημα που συνέβη την
απογευματινή βάρδια σε νεαρό τοπογράφο που είχα γνωρίσει στο τοπογραφικό, ένα
αξιαγάπητο παιδί 25- 26 χρόνων. Την ώρα που εργαζόταν σε αποτύπωση του μετώπου
ένας όγκος από κάρβουνο αποκολλήθηκε και σχεδόν εκτοξεύτηκε πάνω του, με
αποτέλεσμα τον θάνατό του.
Την άλλη ημέρα δεν κατέβηκα στα υπόγεια και
ζήτησα ενημέρωση για εργατικά ατυχήματα στα υπόγεια από τον Fitchet. Αυτός με έστειλε στο τοπογραφικό, όπου τηρούσαν πλήρες αρχείο ατυχημάτων.
Εκεί από υπάρχουσες περιγραφές και διερευνήσεις πολλών ετών διαπίστωσα ότι η
μεγαλύτερη συχνότητα ήταν αυτή στο μέτωπο, όπως ανέμενα, από κάρβουνο. Για τον
λόγο αυτό υποθέτω αλλά και για τη σκληρότητα της εργασίας οι αμοιβές αυτών που
δούλευαν στο μέτωπο, κι η δική μου, ήσαν
πολύ μεγαλύτερες των λοιπών εργαζόμενων στα υπόγεια.
Φεύγοντας από το ανθρακωρυχείο, ο διευθυντής
υπόγειων εργασιών, 3ετούς κι αυτός σπουδών, μου χάρισε δυο τόμους της PRACTICAL COAL MINING, υπέροχα βιβλία, που τα έχω και σήμερα στη
βιβλιοθήκη μου.
Τελειώνοντας το 5ο έτος σπουδών κι αφού παραδώσαμε τις διπλωματικές μας εργασίες και γράψαμε και το τελευταίο 8ωρο διαγώνισμα των περίφημων τότε 8ώρων, το απόγευμα της 22/10/ 1965, όσοι ήμασταν να παρουσιαστούμε στη Κόρινθο για να υπηρετήσουμε την θητεία μας λήγοντας η αναβολή μας λόγω σπουδών, πήραμε ένα ταξί από το Πολυτεχνείο, καθώς είχαμε ήδη έτοιμα τα μπαγκάζια μας, και αφιχθήκαμε στο Στρατόπεδο πριν τη δύση του ήλιου σύμφωνα με τους κανονισμούς..
Νίκος Δημητρίου Παπαδιονυσίου, Μ.Μ.Μ. Ε.Μ.Π. Ομότιμο μέλος Τ.Ε.Ε./ 1η έκδοση 2007/. Σχετικές οι σημειώσεις μου από έκθεση που παρέδωσα στον τότε καθηγητή μου Εκμετάλλευσης Μεταλλείων του Ε.Μ.Π. το 1964…
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ –
ΑΝΑΡΤΗΣΗ: Τάκης Ευθυμίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου