Λάκκες Ελατείας

ΛΑΚΚΕΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ - ΕΝΑ ΛΙΜΝΙΟ ΣΤΟ ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ

Του Παναγιώτης Δημάκη, υπεύθυνου ιστορικού αρχείου

Δήμου Αμφικλείας-Ελατείας

Το ροδάμι*, τα τρυφερά νεαρά πουρναρόφυλλα, στα σκληρά χαμέρποντα κοντοπούρνια, αυτή τήν εποχή, τήν Άνοιξη, είναι η αγαπημένη βοσκή, τών ποιμνίων. Όπως επιγραμματικά, απεφήνατο ο σοφός, στις μακρές μας συνομιλίες, μακαρίτης, κυρ Βασίλης Σακκάς, παλαιόθεν βοσκός αιγοπροβάτων και γνώστης, κάθε λεπτομέρειας, γιά τα γύρωθεν όρη, τις πηγές, τα ζώα, τα βοσκοτόπια...ού τσιουπαν'ις άμα βαρεσ' η μαραβίτσα * κι τού ρουδάμ'** αναπαύητι η ψ'χή τ'... 
* Μαραβίτσες είδος χλόης και τοπωνύμιο. 

** Ροδάμι το άνθος τού πρίνου. Γ. Ρίτσος στήν Ρωμιοσύνη..κοχλάζει το ροδάμι στον καμένο πρίνο...

Το μαγικό Καλλίδρομον Όρος, ορίζει και χωρίζει, τήν νότια και τήν βόρεια Ελλάδα, σάν μία συνεχής οχυρωματική γραμμή, μεταξύ τής Οίτης και τών απολήξεων τής Κνημίδας, πού βυθίζονται στον Ευβοϊκό κόλπο, ενισχυμένης, με πυκνά, αδιαπέραστα δάση, βαθιές χαραδρώσεις, κρημνώδη εξάρματα, πού δημιουργούσαν, έναν προστατευτικό οχυρωματικό πλαίσιο, πού κατόρθωσαν βέβαια, πολλές φορές, να διασπάσουν οι επιδρομείς, όπως είναι γνωστό από τήν αρχαία και νεώτερη ιστορία. Ο βράχος- απολιθωμένος λύκος, πού αναφέρει ο Αντώνιος Λιβεράλης, στα σύνορα Φωκίδας- Επικνημίδιας Λοκρίδος, σχετικά με τα κοπάδια τού Πηλέα, πού κατασπάραξε, σταλμένος από τήν Ψαμάθη ( μυθ. Νηρηίδα, μητέρα τού Φώκου Γενάρχη τών Φωκέων ) είναι ένας διδακτικός μύθος, πού διαπερνά τις χρονικές περιόδους και τα πολεμικά χρονικά και μεταφέρει, στήν αλληλουχία τών γενεών, τήν μακρινή βοή ιστορικών γεγονότων. Όμως το Καλλίδρομον όρος, υπήρξε και η τροφοδοτική αρτηρία, εμπορίου και ανταλλαγής ιδεών και πολιτιστικών δεδομένων, Βορρά- Νότου, κυρίως με τήν μεγάλη βασιλική οδό, πού το έτεμνε, Λαρίσης- Φαλάρων -Θερμοπυλών- Ελατείας- Θηβών-Αθηνών. Χωρίς να παραλείπονται οι μικρότερες δίοδοι και μονοπάτια, περάσματα και Κλεισούρες, πού αυλακώνουν και κατακερματίζουν τις ραδινές καμπύλες, τού μυθικού βουνού. Όμως αυτά και άλλα, συνδέουν το μαγικό βουνό, με τούς τοπικούς μύθους και αφηγήματα τών Φωκέων, πού αποζούσαν, με " σκανδαλώδη πλούτο ", χάρις στήν υδροφορία, τήν πλούσια νομή και τα δάση, αλλά και το κλίμα, πού ήταν ευνοϊκό και δοτικό, στις πεδινές, αλλά και στις ημιορεινές παρειές, στις καλλιέργειες δημητριακών καί οσπρίων, πού συνεχίζονται αδιακόπως και αδιαλείπτως, μέχρι σήμερα. Όπως και η σκιά, τόσων σημαντικών ιστορικών γεγονότων, πού δίνουν υλικό σε ατελείωτες έρευνες και μελέτες, αφού επηρέασαν βαθιά τήν εξέλιξη και τήν ζωή, τού αρχαίου, αλλά και νεώτερου κόσμου, μέχρι σήμερα. Η Έλάτεια ορίζει, βόρεια-ανατολικά, από το Καλλίδρομον όρος, τον Σβαρνιά, μέχρι τήν Τσούκα και τα υψώματα τού Κασίδη, για να αναφερθούμε ενδεικτικά μόνο, φωτο στον χάρτη 1.

Φωτο 1 

Οι οριζόντιες, στήν πλευρά τής κοιλάδας τού Κηφισού, δίοδοι, σε χρήση και σήμερα, πού περιγράφονται, από πολλούς περιηγητές, οι δρόμοι τού Αλατιού και τών ανταλλαγών, Βιτρινίτζας ή Ιτέας-Σαλώνων- Γραβιάς-Πόλογου- Τουρκοχωρίου- Σουλέμπεη, αφού στριφογυρίσουν, στούς καμπύλους και χαμηλούς λόφους, Αραπ'-Χασάνη, Β'δίσματα ( βυθίσματα ), Λίθο, Ρουπακιές, οδηγούν στο Δραχμάνι κι από εκεί ανατολικά, στα Λεύτα και στήν Βαρβαρόστρατα- Τουρκορεμα -Σταυρό...για να θυμηθούμε, επί τή ευκαιρία, τα κληροδοτημένα προγονικά τοπωνύμια και τοπόσημα, πού ήδη θολώνουν και ξεχνιούνται... Άν η θεωρία τού Όρους είναι αυτή, ορατή και αξιοθαύμαστη, ώς υδαταποθήκη, πού υποστηρίζει τήν βιοποικιλότητα, μίας μοναδικής βλάστησης, υπάρχει και η αόρατη πλευρά, τών διεργασιών, πού συντελούνται στα έγκατα τού βουνού, πού οι Φωκείς γνώριζαν και απέδιδαν στον Ποσειδώνα ( φωτό 2 ), Θεό τών υπογείων υδάτων, τών σεισμών και συναφών δραστηριοτήτων, μάλιστα η Ελάτεια έκοψε σχετικό νόμισμα, αφού η ενέργεια πού διέφευγε, είτε με μορφή θερμοπηγών ανατολικά, αλλά και κατακρημνίσεων, καταβυθίσεων, δημιουργία δολινών και λιμνίων, σεισμών, σπηλαίων και επιφανειακών, εδαφικών αναταράξεων, ανησυχούσαν διαχρονικά και προβλημάτιζαν τούς κατοίκους.

Φωτό 2 Νόμισμα Ελατείας Ρωμαϊκών χρόνων. Ο οπισθότυπος με την προτομή του Ποσειδώνα και την Τρίαινα, με επίσημα ΕΛΑΤΕΩΝ παρουσιάζει εκπληκτικές ομοιότητες με τον ευσταλή φουστανελλά των νεοτέρων χρόνων που κρατά το δικράνι με τον ίδιο βασιλικό τρόπο, και μας υπενθυμίζει με σαφήνεια την συνέχεια των Ελλήνων. Ο Ποσειδών ελατρεύετο από τους Φωκείς ως θεός των σεισμών και των υδάτων. Ενίοτε και ως δαμαστής των αλόγων, Ιππομέδων. 166. 5.89. La,mbros, 1903. Unpublished type.

Φωτό 2 Από δεξιά, δυτικά το λιμνίο με τήν Ιτιά και τήν πυκνή παραλίμνια βλάστηση. Εναλλασσόμενες χρωματικές πινελιές, με το λιμνίο κατασκέπαστο, από επιπλέουσα ανθισμένη βλάστηση, διάστικτη από μικροσκοπικές κεφαλές και σφύζουσα κίνηση, βατράχων, γυρίνων, εντόμων, συνωστισμός ενέργειας και ζωής. Πολύχρωμο χαλί οι καλλιέργειες, στις μαλακές καμπύλες τού βουνού και αργυρόφυλλος ο μανδύας, τού Ελαιώνα, πού σκαρφαλώνει και καλύπτει τις χαραδρώσεις...μαγεία.

 Όταν η φετινή Άνοιξη, κατέφθασε φωτεινή, χλωρή και κάλυψε τις ευλογημένες πλαγιές, είπα και γω, να δώ αυτό, το αναγεννώμενο θαύμα και τον χαμένο καιρό, τών παιδικών μου χρόνων...με τήν ευγενική αρωγή φίλου, πού διέθετε όχημα, κατάλληλο για διαδρομές εκτός δρόμου, μάλιστα σε ανακατασκευασμένα μονοπάτια, αρμακάδες, ομογενοποιήσεις τής αρόσιμης γής, μέσα σε μία θάλασσα σταριών, θρασεμένων από τα λιπάσματα, με το όχημα λικνιζόμενο στις βαθιές αυλακώσεις, πήραμε τον αρχαίο βόρειο δρόμο, πρός τις Λάκκες- Καστράκι-Μακριά Ράχη. Στα ριζά τού βράχου, είχαμε τότε κάποια χωραφάκια, προίκα τής μητέρας μου, πολύτιμα κάποτε, στήν Κατοχή, μάς κράτησαν στήν ζωή και αυτό κράτησα και στήν μνήμη μου, καθώς και τούς θεριστάδες, σε μία κυματιστή γραμμή, να κόβουν τα χερόβολα, από το "Μανολόι"1, και τα κυρτά, αστραφτερά δραπάνια, στόν πόλεμο τού άρτου, να δένουν με τήν βρούλη² γονατίζοντας, τα δεμάτια, να τα φορτώνουν στα ζά και εγώ να τα οδηγώ στα Κατ' Αλώνια Δραχμανίου, περνώντας από το στένωμα, τής Παλιοκατούνας, και τα τρία Σκίσματα με τον τάφο τής Πριγκίπισσας. Μέχρι τότε έμενε και λίγος χρόνος, για έρευνα, γιά φωλιές πουλιών, για παρατηρήσεις στα δρομολόγια τών μυρμηγκιών, από τον κορμό τής Αγκορτσιάς στο κρεμασμένο τράστο, με το λιτό προσφαΐ και το λαχάνιασμα, τής γκουστέρας, κοντά στήν φ'τσέλα³ με το νερό. Μερικές φορές κατέβαινα χαμηλότερα, στήν Λούτσα, Luẑa, έτσι ονομαζόταν το λιμνίο ( φωτό 2 ), τού θέματος μας, αγνώστου βάθους, μικρής περιμέτρου, πού κρατούσε πάντα νερό, από μία μικρή πηγή Β.Α. ίσως και από τα βάθη της. Νερόφιδα ξετύλιγαν τις σπείρες των, βατράχια, νεροχελώνες και άλλα πλάσματα, πού ζούσαν βαθύτερα αόρατα, ήταν η ορατή πανίδα και πυκνά υδρόχαρα φυτά στον περίγυρο, εμπόδιζαν τήν προσέγγιση και παρατήρηση, όπως και σήμερα. Νομίζω ό,τι το λιμνίο αυτό, προϊόν τής εσωτερικής διεργασίας, τών εγκάτων τού Όρους και τών προβούνων του, δεν έχει καταγραφεί και λόγω θέσεως, αλλά και δυσκολιών πρόσβασης. Η ερημοποίηση τού τοπίου, λόγω τής εγκατάλειψης, τής κτηνοτροφικής δραστηριότητος, όπως και τής μηχανοκαλλιέργειας πού απαιτεί λιγότερο χρόνο, μάς απομακρύνει ταχύτερα, από τήν γή αυτή και οι υπάρχουσες, έστω ατελείς πληροφορίες πρέπει να καταγραφούν. Αργότερα δε να συμπληρωθούν με τήν υποτείνουσα τού αινιγματικου τριγώνου....

1. Μανολόι ποικιλία σταριού
2. Βρούλη. Δεματικό πλεξούδα από στελέχη βρίζας ή σίκαλης
3. Φ’ τσέλα (Βουτσέλα) ξύλινο δοχείο νερού

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου