ΚΟΜΠΟΤΑΔΕΣ-ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΑ

“ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΣΥΝΑΞΑΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ”

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Κ. ΣΙΟΥΤΑΣ

_

ΚΟΜΠΟΤΑΔΕΣ

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΛΑΜΙΑ 2022

γράφει ο Περικλής Κ. Φύκας 

“Φοιτώσιν γαρ συνεχώς ημίν νέοι πολλοί, αλλ’ ου των ευπόρων ουδέ πλούτω κομώντων, πένητες δε ως ημείς αυτοί, απολαύουσιν ουν των μαθημάτων των κατά την ημετέραν δύναμιν ούμενον επιστημονικών”.

Ευγένιος Γιαννούλης 

Υπήρξε κάποια εποχή, πολύ πρόσφατα και από παλιότερα, που κανένας δεν πίστευε, αστοί, ορεινοί και πεδινοί, πως αυτός εδώ ο δικός μας τόπος έχει την δικιά του Ιστορία, πως τίποτε δεν έρχεται από το πουθενά και πως τίποτε δεν είναι τυχαίο. Λιγοστά τα τεκμήρια της της νεότερης Τοπικής Ιστορίας, των τελευταίων διακοσίων χρόνων, και πολύ φτωχή η συγκομιδή και αναιτιολόγητη, αποσπασματικών ειδήσεων, μυθοπλασιών ενίοτε και μεμονωμένων και υπερβατικών ηρωισμών, αλλά και προφορικών και ευκαιριακών διηγήσεων, που η επανάληψή τους και η περιφορά τους από γενιά σε γενιά, αλλά και το βάθος χρόνου, αλλοιώνουν και παραμορφώνουν τον αρχικό πυρήνα της αληθινής είδησης.

Και επειδή Ιστορία αποτελεί ό,τι επιβεβαιώνεται μέσα από γραπτά κείμενα και μαρτυρίες, και δεν αποτελεί πλεονασμό να το επαναλάβουμε, και επειδή ήτανε καιρός, πλέον, να βάλουμε κανόνες και να αποδεχθούμε και να συμφωνήσουμε πάνω σε κοινά αποδεκτές πλατφόρμες, όταν η παλιά μέθοδος της ξερής απαρίθμησης και της παράθεσης των γεγονότων είχε χρεοκοπήσει, όταν, άκριτα και ασχολίαστα και ακάκτως ερριμμένα, παρατίθενται τα γεγονότα, όταν αυτό έπαψε να ικανοποιεί και να αποτελεί Ιστορία, όταν το πνευματικό ερευνητικό δυναμικό αυτής της περιοχής άρχισε να προβληματίζεται και να αναζητεί τρόπους επιστημονικής έκφρασης και τα εργαλεία της επεξεργασίας αυτού του υλικού, αλλά και το ίδιο το υλικό, τότε είναι που συνειδητοποιήσαμε όλοι, πως υπάρχει πλούσια Τοπική Ιστορία.

Αυτό δεν έγινε βέβαια από την μία στιγμή στην άλλη και δεν προέκυψε ως διά μαγείας. Αποτελεί το προϊόν και το απαύγασμα πολυετούς - πεντηκονταετούς - εντρύφησης, αναδίφησης, συλλογικής προσπάθειας και εργασίας, που επέφεραν, όλα αυτά, την κωδικοποίηση, την συστηματικοποίηση και την μεθοδική έρευνα της ανάδειξης και της διαφύλαξης της πλούσιας Τοπικής Ιστορίας. Πρωτίστως οφείλεται αυτό και επηρεάζεται άμεσα και συναρτάται με την ίδρυση του Τοπικού Ιστορικού Αρχείου Λαμίας, στα 1973, και την παρουσία του πρώτου Διευθυντή και δημιουργού του ταυτόχρονα, εκ του μηδενός, του Φιλολόγου κ. Δημητρίου Νάτσιου. Ο ακάματος αυτός πνευματικός εργάτης, πέρα από την διεύθυνση και τον εμπλουτισμό του Αρχείου, με την παράλληλη έκδοση του περιοδικού “Φθιωτικά Χρονικά”, αλλά και την δικιά του γραφή, για σαράντα χρόνια τώρα, εδημιούργησε μία Σχολή και με συνεχή ροή ειδήσεων, περιστατικών και ευκαιριών.

Είναι μεγάλος ο αριθμός εκείνων που εθήτευσαν κοντά του, είτε ως απλοί θαμώνες στην αρχή, είτε ως μεθοδικοί ερευνητές στη συνέχεια, είτε ως ξεσκολισμένοι εραστές της τέχνης και της μαγείας της αναδίφησης και της τεκμηριωμένης και πρωτότυπης συγγραφής στο τέλος. Ένας από αυτούς είναι και ο Θανάσης Σιούτας. Σεμνός, αθόρυβος, ακούραστος, συστηματικός και υπομονετικός, χρόνια τώρα, συλλέγει το υλικό του, όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο, το επεξεργάζεται, το ταξινομεί και το αξιολογεί και ζητά πάντα το κάτι παραπάνω. Είναι παροιμιώδης ο τρόπος που εργάζεται και απίστευτη η ικανότητά του να συγκεντρώνει το υλικό του, να το αποθηκεύει και ταυτόχρονα να το έχει επίκαιρο στο πίσω μέρος του μυαλού του και σε πρώτη ζήτηση. Είναι όλη αυτή η συγκομιδή των πληροφοριών, που αφορούν και σχετίζονται με το χωριό του, τις Κομποτάδες. Ένα έργο ζωής και ένας αληθινός άθλος, αφού το αρχειακό του υλικό, οι γραπτές μαρτυρίες, τα δικαιοπρακτικά έγγραφα, οι παλιές εφημερίδες, η, σε καθημερινή βάση, επίσκεψή του στα ΓΑΚ Φθιώτιδας, οι, σε τακτικά διαστήματα, επισκέψεις του στα ΓΑΚ Αθήνας, στην Εθν. Βιβλιοθήκη και το Τμήμα Χειρογράφων και Αγωνιστών, είναι όλα αυτά που του επέφεραν πλούσια σοδειά, που το εύρος της, σύμφωνα με μέτριους και αντικειμενικούς υπολογισμούς, και ο γράφων έχει προσωπική γνώμη επ’ αυτού, ανέρχεται σε αρκετές χιλιάδες σελίδες.

Είναι όλος αυτός ο όγκος, όλη αυτή η πανδαισία των σκονισμένων και των κιτρινισμένων χαρτιών, είναι η ικανοποίηση, η πληρότητα και το μέσα πλούτος, που επέτρεψαν στον Θανάση να δαμάσει το υλικό του, να το επεξεργασθεί, να το κωδικοποιήσει, να ανατρέξει στο αίτιον και το αιτιατόν και να το μετουσιώσει, εν τέλει, στις εξακόσιες υπέροχες σελίδες του βιβλίου του “ΚΟΜΠΟΤΑΔΕΣ”. Είναι το μεγάλο του κατόρθωμα, βαδίζοντας στα χνάρια της Σχολής εις την οποία εθήτευσε, να αποδείξει στην πράξη, πέρα από βερμπαλισμούς, τις γενικεύσεις, ενίοτε τις μυθοπλασίες,αλλά και τις αοριστολογίες, πως υφίσταται Τοπική Ιστορία, αποτυπωμένη, καταγεγραμμένη και τεκμηριωμένη.  Είναι όμως δυσπρόσιτη και απαιτητική η αναζήτησή της και απευθύνεται στους επαΐοντες και τους εκλεκτούς.

Είναι, επίσης, ο άγνωστος, ιστορικά, ιστοριοδιφικά και ανθρωπογεωγραφικά, 19ος αιώνας, ο άγνωστος και μυστηριώδης 19ος αιώνας, τότε που το Νεοελληνικό Κράτος αναδυόταν μέσα από τις ομίχλες της Ιστορίας, τις ατραπούς της διεθνούς διπλωματικής ιντελιγκέντσιας, τους ανταγωνισμούς των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά και μέσα σε όλα αυτά την αγωνία ενός μικρού Λαού, μέχρι και την τελευταία στιγμή, να εδραιώσει τους Αγώνες του, να τους μετουσιώσει σε ευταξία, ισονομία, ίσες ευκαιρίες και την Ελευθερία και Ανεξαρτησία. Είναι η περιοχή της Φθιώτιδας αλλά και ειδικότερα τα παραποτάμια χωριά του Σπερχειού και γενικότερα της φθιωτικής κοιλάδας, που ενσαρκώνουν αυτό το ρόλο, που εισπράτουν τα αρνητικά που εδημιούργησε το καινούργιο Δίκαιο της Επανάστασης, και κύρια η διατηρήση, μετεπανασταστικά, των μεγάλων ιδιοκτησιών (τα τσιφλίκια). Είναι ο ακριτικός χαρακτήρας της περιοχής, αρχικά και για πενήντα χρόνια περίπου, που μετατρέπει τη φθιωτική κοιλάδα σε χώρο υποδοχής των προσφύγων, των αλύτρωτων πολεμισταράδων της Κεντροδυτικής Μακεδονίας, αλλά και τους Ασπροποταμίτες, τους εμπορευομένους, τους επιστήμονες και τους διανοητές της διασποράς.

Και είναι όλα αυτά γνωρίσματα και ιδιότητες μιας καινούργιας κοινωνίας, της μετεπανασταστικής, που ο απόηχός τους, κάποια στιγμή και με δεδομένη την ευμάρεια που απήλαυσαν κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, που σβήστηκαν από τη μνήμη τους και με τις ευλογίες του κατεστημένου απωθήθηκαν και καταχωνιάστηκαν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας και έμεινε, μέχρι και το 1970 περίπου, η ανάμνηση των ανάλγητων τσιφλικάδων, αλλά και ενίοτε η μεγαλοψυχία των ελάχιστων του είδους. Δεν είναι όμως συμβατή και δεν γράφεται με κανόνες φιλανθρωπίας η αδέκαστη Ιστορία, αλλά εκ των πραγμάτων λειτουργεί με τους όρους και τα αξιώματα της Φιλοσοφίας της Ιστορίας, γι’ αυτό πολύ γρήγορα αποχωρίζονται αυτά τα δύο και ακολουθούν αποκλίνουσες πορείες και διαδρομές.

Μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί και το μεγάλο χωριό του κάμπου, οι Κομποτάδες, πλουραλιστική κοινωνία και γνήσιο δείγμα των παραμέτρων και των δέλτων της Τοπικής Ιστορίας των χρόνων εκείνων, πέρασε στην άγνοια, εξαφανίστηκε και χάθηκε κάτω από τις αλλεπάλληλες επιστρώσεις της αδιαφορίας και της Λήθης. Ένα ιδιαίτερο παλίμψηστο, που περίμενε διακόσια χρόνια τώρα τους πνευματικούς εργάτες και τους τεχνίτες για να το επικαιροποιήσουν. Και τόλμησε ο Θανάσης Σιούτας, γέννημα θρέμμα του χωριού, να πραγματοποιήσει έναν άθλο, να αποκαλύψει αυτό το εκτεταμένο παλίμψηστο, να διασώσει τις Μνήμες του χωριού του και να δικαιωθεί και ο ίδιος.

Αλλά και να παραδώσει, ταυτόχρονα και παράλληλα, στην τοπική ιστοριογραφία και την περιοχή, ένα πολυσέλιδο ΣΥΝΑΞΑΡΙ. Μια αστείρευτη πηγή βιβλιογραφικών ειδήσεων και προσώπων, ένα εργαλείο εις το οποίο θα ανατρέχουν, για πολλές δεκαετίες, οι επιγενόμενοι και μια καινούργια γενιά, που θα αναζητάει διαρκώς τις ρίζες της και την θαμμένη και χαμένη Ιστορία της. Κι εδώ βρίσκεται η μεγάλη προσφορά και συνεισφορά του Συγγραφέα στους συμπολίτες και τους συμπατριώτες του.

Άξιος ο μισθός σου Θανάση!

Επιμέλεια-ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου