Το δόντι

Το δόντι («Φυλαχτείτε γυναίκες από το τάξιμο»)

Λαογραφικά σημειώματα του Χρήστου Τούμπουρου

Όποιος ή όποια δεν γνώρισε την δοντάγρα (οδοντάγρα) είναι πολύ τυχερός/ή. Δοντάγρα ήταν η ειδική τανάλια για την εξαγωγή των δοντιών. Μαζί με το δόντι ή τα δόντια έφευγε πολλές φορές και το τσιαούλι. Πολλοί ξετσιαουλιάστηκαν! Το μοναδικό εργαλείο, ο μόνιμος σύντροφος των πρακτικών οδοντογιατρών. Χρησιμοποιούνταν μόνο όταν ο πονόδοντος ήταν ανυπόφορος. Δεν είχε γιατρειά, ακόμα και με το τσίπουρο που κρατούσαν στην μπούκα του στόματος ή με το λιβάνι που έβαζαν στην “κουφάλα” του δοντιού. Τέλος ακόμα και με την καυτηρίαση με πυρακτωμένο σύρμα. Ανάγκη να βγει το δόντι «να δει τον ήλιο». Έβγαζε λοιπόν με την οδοντάγρα, χωρίς καμιά προετοιμασία του αρρώστου, το δόντι και του το έδινε στο χέρι. Μερικές φορές το έσπαγε, οπότε ο πόνος μεγάλωνε. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που κατά λάθος έβγαζε το διπλανό δόντι, το γερό! Θεραπευτικά συνιστούσε στον άρρωστο να βάζει αλάτι στην πληγή, μέχρι να ψηθεί.
Πρόλαβα πολλές καταστάσεις «οδοντιατρικής τραγωδίας» κι ακόμη έζησα και την λειτουργία της τανάλιας της Αλέξω. Τανάλια μαραγκού που την είχε προμηθευτεί από τον παππού μου, που ήταν μαραγκός και είχε πάντοτε διπλά εργαλεία. Το οδοντιατρείο το είχε στήσει στην αυλή του σπιτιού της που ήταν ακριβώς κάτω από την εκκλησία. Ήταν Κυριακή που ο παπάς είχε σταματήσει τη Θεία Λειτουργία από τις φωνές του «ασθενούς», τον πόνο δηλαδή που ένιωθε και το ρέκασμα που έκανε λόγω της οδοντιατρικής δράσης της Αλέξω. Αλέξω με το όνομα! Στην πορεία εκσυγχρονίστηκε και άλλαξε εργαλεία. Η τανάλια αντικαταστάθηκε από τη δοντάγρα…

 Τον οδοντιατρικό εξοπλισμό της Αλέξω «τον έφαγα στη μούρη». Η μάνα μου με απειλούσε, όταν της ζητούσα χρήματα για να αγοράσω καραμέλες ότι θα χαλάσω τα δόντια και μετά θα λειτουργήσει η τανάλια της Αλέξω και «θα βελάξεις στο κλάμα». Έτσι μου έλεγε και τα πίστευα ο μούκακας. Τέτοιο φόβο είχαμε πάρει όλοι μας. Κι ήρθε αργότερα και εκείνος ο οδοντοτεχνίτης που λειτουργούσε με τον κανόνα «βγάλε - βάλε» που ξετσιαούλιασε ένα καλοκαίρι όλους. Άντρες και γυναίκες, παιδιά και γερόντους. Ανατριχιάζω ακόμα όταν θυμάμαι που προσπαθούσε να βάλει τη γέφυρα στον Βασίλη και -θαμα, θαμα- και δεν έμπαινε. Η γέφυρα ήταν του Μανόλη. Οι φωνές του Βασίλη «ανασήκωσαν» όλο το Τζουμέρκο. Μιλάμε για μεγάλο μαρτύριο!
Όταν έπρεπε να βγει ένα νεογιλό δόντι (τα πρώτα δόντια που αποκτά ο άνθρωπος στη ζωή του), κάνανε θηλιά με το ράμα που είχε η κουβαρίστρα και μας το έβγαζαν. Ακολούθως το πετούσαμε στη στέγη του σπιτιού και λέγαμε: «Πάρε κ(ου)ρούνα κόκαλο και δος μου σιδερένιο, να ροκανάω τα κουκιά, να τρώω τα ρεβίθια». Πιστεύαμε πως η ενέργεια αυτή αποτελεί προϋπόθεση για την απρόσκοπτη ανατολή του μόνιμου δοντιού που θα το αντικαταστήσει. Πιο ευχάριστη για μας ήταν η διαδικασία που βάζαμε το δοντάκι κάτω από το μαξιλάρι και νομίζαμε πως όταν θα κοιμηθούμε η νεράιδα θα έρθει, θα το πάρει και στη θέση του θα αφήσει ένα δωράκι ή χρήματα.
Κι αν αυτό γινόταν ε, ρε τι χαρές και τι πανηγύρια. Θυμάμαι μια περίπτωση που ο Πέτρος το είχε βάλει δυο φορές κάτω από το μαξιλάρι, αλλά η μητέρα του είχε ξεχάσει να βάλει κάποιο νόμισμα. Το κράταγε σαράντα χρόνια. Όταν πλέον άρχισε να βάζει προσθετικά δόντια ζήτησε ευθύνη από την υπέργηρη μητέρα του ότι του χάλασαν τα δόντια γιατί δεν είχε έρθει η νεράιδα. Και της ζήτησε να του δώσει έστω και τώρα το δώρο της νεράιδας. Και η μάνα του ανέκραξε. «Φυλαχτείτε γυναίκες από το τάξιμο. Ο Πέτρος θα το θυμηθεί και μετά από σαράντα χρόνια». Δίδαγμα!!!

Χρήστος Τούμπουρος

Συγγραφέας-Ερευνητής

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου