Ο Λίθος της Κανά και η Ελάτεια

Ο Ναός της Παναγίας Γοργοεπήκοου,
ο Λίθος της Κανά και η Ελάτεια

Γράφει ο Παναγιώτης Δημάκης,

υπεύθυνος ιστορικού αρχείου Αμφικλείας-Ελατείας

 

Η Εκκλησία του Αγ. Ελευθερίου, ή, η παλαιά Μητρόπολις όπως την περιγράφει ο D. Hogarth το 1890 ...η μικρότερη από τις ελληνικές Εκκλησίες είναι κατά περίεργο τρόπο η παλαιά Μητρόπολη, έδρα τού μητροπολίτη, μέχρι πριν λίγα χρόνια, μετά την απελευθέρωση, αλλά τώρα παραγκωνισμένη από την νέα Βασιλική στο Βόρειο κλίτος της. Στενά πολιορκημένη από το παζάρι, αυτό το καμάρι της Βυζαντινής αρχιτεκτονικής στέκεται σήμερα ελεύθερη προς θαυμασμό όλων, όσων έρχονται προς τα εδώ. Οι τοίχοι της αποτελούνται από αρχαίες πλάκες με επιγραφές και ανάγλυφες παραστάσεις ...το όλον οικοδόμημα με μικρογραφικές αναλογίες και μαλακούς τόνους ...Πράγματι, η οξεία ματιά του Hogarth, ορθά αποδοκιμάζει, το άχαρο βαρύ οικοδόμημα, της νέας Μητρόπολης, που σκιάζει με τον όγκο του, το χαριέστατο βυζαντινό κτίσμα. Έχει για την Ελάτεια όμως, ιδιαίτερη σημασία, ότι εδώ μετεφέρθη, τα ίδια χρόνια, κατ εντολήν της Βασ. Όλγας, ο περιώνυμος Λίθος τής Κανά, που ευρέθη στην εν Ελατεία ανασκαφή, του Γάλλου P.Paris και εμελετήθη από τον κορυφαίο βυζαντινολόγο Ch.Diehl, απόκειτο δε στον χώρο τού Ιερού Ναού Αγ. Δημητρίου Ελατείας. Η μεταφορά του Λίθου, στην Αθήνα, έγινε ...ουχί άνευ των ενστάσεων... των θεοσεβών κατοίκων Ελατείας και των περιχώρων, που ευλαβούντο, το ιερό πατρογονικό κειμήλιο, κατά τις εφημερίδες της εποχής. Ο Λίθος της Κανά, παρέμεινε στην Παναγία Γοργοεπήκοο και χρησιμοποιήθη ως Αγία Τράπεζα, στους γάμους του Κωνσταντίνου και της Σοφίας, επί τής οποίας ευλογήθησαν τα στέφανα του γάμου, ενώ σήμερα ο Λίθος, έχει μεταφερθεί στο Β.Μ.Χ. Αθηνών, όπου φυλάσσεται, αόρατο στην αποθήκη, μετά την τελευταία επαναδιάταξη, επανέκθεση ...

Φωτο: Mary Hogarth Υδατογραφία, ιδιωτική συλλογή, Αθήνα. Η Mary Hogarth, αδελφή του David Hogarth, διευθυντή της Βρετ. Αρχ. Σχολής, ήταν στην Αθήνα γύρω στα 1890, δημοσίευσαν δε μαζί, το λεύκωμα Scenes in Athens.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου