Παρουσίαση του βιβλίου "Αναζητώντας ίχνη του ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού"

Παρουσίαση του βιβλίου «Αναζητώντας ίχνη του ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού

των Αδάμη Ευθύμη- Ευθυμίου Τάκη- Κανέλλου Βασίλη

Συνολικά πραγματοποιήθηκαν  τέσσερις (4) αυτοτελείς παρουσιάσεις του βιβλίου και μερικά θέματά  του στο 4^ο Συνέδριο Φθιωτικής  Ιστορίας. Οι παρουσιάσεις έχουν ως εξής, κατά χρονολογική σειρά: Σπερχειάδα, Αθήνα, Λαμία & Πάππα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΗ ΣΠΕΡΧΕΙΑΔΑ

(Δεκέμβριος 2006)

Τάκης Ευθυμίου, συγγραφέας, Βολφ Σιούρμαν, αρχαιολόγος,
Κοντογιάννης Νίκος, εκπρόσωπος χορηγού

Η ΠΡΟΛΟΓΙΣΗ  του κ.ΒΑΪΟΥ ΖΑΜΠΕΘΑΝΗ

(Περιφερειακός Δντής Εκπαίδεσης Στερεάς Ελλάδας)

Αιδεσιμολογιότατοι - εκλεκτοί προσκεκλημένοι!

Θέλω να συγχαρώ εκ βάθους καρδίας τους τρεις συγγραφείς οι οποίοι υπηρετούν στην εκπαίδευση Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια με συνέπεια. Τι έργο ανέλαβαν; Ανέλαβαν ένα σημαντικό έργο και με βάση αυτή τη συνειδητοποίηση θα μου επιτρέψετε να κάνω τέσσερις αναφορές και παράλληλα στο τέλος να κάνω και μια έκκληση.

Πρώτη αναφορά: Όταν έχουμε να συγγράψουμε ένα σύγγραμμα το οποίο αναφέρεται σε πρόσωπα τα οποία έζησαν πολύ πριν από εμάς ή τα οποία εντάσσονται στο χώρο της μυθολογίας, θα πρέπει γι' αυτά τα πρόσωπα να βρούμε μαρτυρίες και αποσπάσματα. Οι τρεις συνάδελφοι ο κ. Αδάμης, ο κ. Ευθυμίου και ο κ. Κανέλλος προσπάθησαν να βρουν τι μαρτυρίες υπήρχαν και αυτές τις μαρτυρίες να τις ενσωματώσουν σ' ένα ενιαίο κείμενο.

Αλήθεια υπήρχαν αποσπάσματα; Μα η μόνη πηγή η οποία υπάρχει και η οποία αποτέλεσε τη βάση για όλους τους συγγραφείς και μελετητές ήταν ο Όμηρος.

Αλήθεια περιοριζόμαστε μόνον εκεί; Εδώ είναι η δεύτερη σκέψη που θέλω να κάνω. Πράγματι για όλο το ιστορικό και το προϊστορικό μυθολογικό υλικό, τα μόνα έργα τα οποία υπάρχουν είναι τα μνημεία των προγόνων μας και αναφέρομαι στις επιτύμβιες στήλες, αναφέρομαι στους ανδριάντες, στα αγάλματα και στα τοπωνύμια. Οι συνάδελφοι, λοιπόν, εκτός από το ότι συγκέντρωσαν ότι μαρτυρίες υπάρχουν σε γραπτά κείμενα, προσπάθησαν να βρουν ότι άλλο είναι πρόσφορο και το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει ο ιστορικός, ο μελετητής, ο λαογράφος με συνέπεια και κύρος.

Η τρίτη σκέψη είναι πως αυτά τα έργα γίνονται όχι από ανθρώπους οι οποίοι διεκδικούν δάφνες, διεκδικούν αναγνώριση, διεκδικούν αξιοσύνη. Γίνονται από εκείνους τους σμιλευτές εκπαιδευτικούς που διεκδικούν μόνο ένα πράγμα: να γνωρίσουν τον τόπο μας, ν' αναζητήσουν, να συγκροτήσουν, να καταγράψουν, να επισημάνουν και να προβάλλουν κάθε τι που είναι σημαντικό και το οποίο είναι κρίμα να χαθεί με το πέρασμα του χρόνου.

Και η τέταρτη και τελευταία σκέψη, γιατί δεν πρέπει να μονοπωλήσω το βήμα. Το έργο τους είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ήμουν άτυχος γιατί το πήρα χθες το μεσημέρι και διάβασα τις πρώτες 143 σελίδες. Μέσα στις πρώτες 143 σελίδες, απλώς τις άλλες τις φυλλομέτρησα, μπόρεσα να δω σημαντικά πράγματα. Έχουν συγκεντρώσει όλο εκείνο το υλικό που ένας μελετητής του μέλλοντος θα έχει όλο το πλαίσιο που θα του επιτρέψει να συγκροτήσει το μορφοείδωλο του ήρωα και του προσώπου που βρίσκεται ανάμεσα στο μύθο και στην ιστορία: τον Αχιλλέα, μ' έναν καταπληκτικό τρόπο.

Και θα 'θελα να κάνω και μια έκκληση. Η έκκληση μου είναι πως το επόμενο συνέδριο της τοπικής Φθιωτικής ιστορίας έχει προκηρυχθεί. Απομένει λοιπόν όλοι όσοι νιώθουν ότι στον τόπο τους υπάρχουν πράγματα, τα οποία μπορούν να τα ανασύρουν από τη λήθη της μνήμης, ας συμβάλλουν γιατί αυτό το συνέδριο της Φθιωτικής ιστορίας θα τους επιτρέψει όχι μόνο να προβάλουν αλλά και ν' ακούσουν.

Με τις σκέψεις αυτές θα μου επιτρέψετε να συγχαρώ τους τρεις συγγραφείς, να συγχαρώ και όλους εκείνους που ανέλαβαν να παρουσιάσουν αυτό το έργο, αναλαμβάνοντας την έκδοση, όπως επίσης και τη σημερινή δημοτική αρχή Σπερχειάδας και όλους εκείνους που συνέβαλαν για την επιτυχία αυτής της γιορτής. Γιατί για γιορτή πρόκειται, όταν μιλάμε για ανθρώπους οι οποίοι υπηρέτησαν αυτόν τον τόπο. Ίσως και στα όρια της μυθολογίας, ανέδειξαν αυτόν τον τόπο και σήμερα εμείς ευχόμαστε να τους ακολουθούμε!

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

(21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2007)

Μουσείο Μπενάκη: Αρβανίτης Γιώργος, Κανέλλος Βασίλης,
Ευθυμίου Τάκης & Αδάμης Ευθύμης 

 Το Σάββατο 21-4-2007 στις 7 μ.μ. στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε η 2^η παρουσίαση του βιβλίου. Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλάμβανε: Προλόγιση από τον επίτιμο Αρχηγό της Αστυνομίας Πόλεων κ. Κώστα Λεμονή (από Πτελέα). Αναφορά στο περιεχόμενο του βιβλίου από τον επίκουρο καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου  Αθηνών και Δημοτικό Σύμβουλο Σπερχειάδας κ. Κώστα Αρβανίτη (από  Δίλοφο).  Αντιφώνιση από τους συγγραφείς του βιβλίου και τον εκπρόσωπο του χορηγού κ. Νίκο  Κοντογιάννη. Το συντονισμό και την προβολή των διαφανειών επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος κ. Ηλίας Προβόπουλος (από  Μεγάλη Κάψη).

Στην  εκδήλωση παρευρέθηκε πλήθος κόσμου που αποτελούσε ένα ποιοτικό ακροατήριο και αρκετοί επίσημοι όπως: Ο κ. Η. Παπαευθυμίου, πρόεδρος της Ομοσπονδίας, ο κ. Ι. Καραντζίκος, πρόεδρος Φθιωτών, η κ. Ε. Τσιγάρα, πρόεδρος του Συλλόγου Σπερχειάδας, ο κ. Ν. Ανδρεούλας, Πρόεδρος Συλλόγου   Μαρμάρων, ο κ. Ν. Γεωργόπουλος, πρόεδρος Συλλόγου Καμπιών, ο κ. Ν. Κουμαντάνος, πρόεδρος του Συλλόγου Αγίου Γεωργίου, ο κ. Κοντολάτης, πρόεδρος του Συλλόγου Γραμμένης Οξυάς, εκπρόσωποι διαφόρων άλλων Συλλόγων, η κ. Μαίρη Ακρίδα καθώς και οι δημιουργοί της έκδοσης του βιβλίου, Γιάννης Κ. Καρπούζης, Αριστέα Καρπούζη και οι γιοι τους  Άρης και Κώστας (Εκδόσεις Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε.). Από την εκδήλωση έλαμψαν δια της απουσίας τους οι πολιτικού εκπρόσωποι της ιδιαίτερης πατρίδας μας, αν και προσκλήθηκαν ιδιαιτέρως.

 Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ  ΚΩΣΤΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ

(Καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών)

               

Σεβαστοί πατέρες, εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Αποτελεί για εμένα εξαιρετική τιμή και χαρά η αποψινή παρουσία μου σε αυτό το βήμα με σκοπό την παρουσίαση ενός νεοεκδιδόμενου σημαντικού βιβλίου. Διότι, οι εκπαιδευτικοί κκ. Εύθυμης Αδάμης, Τάκης Ευθυμίου και Βασίλης Κανέλλος συνέγραψαν και παρουσιάζουν σήμερα στο ευρύ κοινό ένα πράγματι εξαιρετικά ενδιαφέρον και αληθινά σπάνιο, για την ιστορία του ιδιαίτερου τόπου μας, βιβλίο, με τον αξιοσημείωτο τίτλο: «Αναζητώντας ίχνη του ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού». Πρόκειται για μία μυθολογική, ιστορική, φιλολογική, λαογραφική και συνάμα τοπογραφική προσέγγιση του ομηρικού ήρωα Αχιλλέα, που χαρακτηρίζεται από τόλμη, ευγενή φιλοδοξία, επιστημονική αρτιότητα και λογική συμπερασματολογία.

Στο βιβλίο αυτό, οι συγγραφείς, ακολουθώντας τα ίχνη μίας εκτεταμένης, προσεκτικής και αναλυτικής διερευνητικής περιήγησης και στηριζόμενοι πάντοτε σε πλουσιότατη βιβλιογραφία, ξεκινούν από τη μυθολογική παράδοση, περνούν κατόπιν στο χώρο της αρχαιοελληνικής γραμματείας, παρουσιάζουν και διερμηνεύουν τα ορατά αρχαιολογικά τεκμήρια, και συνολικά επιχειρούν να αποκαλύψουν τη στενή σχέση της κοιλάδας του ποταμού Σπερχειού με το πρόσωπο ενός από τους δύο βασικούς ομηρικούς ήρωες, του ανδρείου, ατρόμητου, αντιπαλεύοντας διαρκώς και μέχρις εσχάτων την ειμαρμένη Αχιλλέα.

Με την παρούσα συλλογική τους μελέτη, οι συγγραφείς καταδεικνύουν ότι ο Αχιλλέας, αυτή η επιφανής μορφή της ελληνικής μυθολογίας, η οποία επηρέασε έντονα και ενέπνευσε δημιουργικά τους επικούς ποιητές, τους τραγωδούς, τους ιστορικούς αλλά και τους στρατηλάτες, συνδέεται αναπόσπαστα με την κοιλάδα του Σπερχειού, αφού δεν αποτελεί πλέον μία σκοτεινή μορφή της ελληνικής Προϊστορίας, χαμένη στο πυκνό σκοτάδι των θρύλων της, αλλά εντοπίζεται στο λαμπερό φως της Πρωτοϊστορίας του γένους των Ελλήνων, αυτού του ολιγάριθμου, του παράδοξου, του ριζοσπαστικού έθνους, που κολυμπά αιώνες τώρα γύρω από τα νερά της Μεσογειακής λίμνης του με την πολυκύμαντη ιστορία.

Η διαμόρφωση μίας τέτοιας θεώρησης από τους συγγραφείς, της ιστορικής δηλαδή προσέγγι­σης ενός μυθολογικού για το ευρύ κοινό ήρωα, δεν είναι χωρίς έρεισμα. Η θεώρηση τους αυτή στη­ρίζεται, όπως άλλωστε αναφέρουν, στον ίδιο το Όμηρο, ο οποίος αν και έζησε αιώνες μετά την μυ­κηναϊκή εποχή, στο έργο του υπερασπίζεται σθεναρά τη ρεαλιστική υπόσταση των ηρώων, τα κα­τορθώματα των οποίων υμνεί. Ο ποιητής της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, αυτών των αξεπέραστων δημιουργημάτων της παγκόσμιας φιλολογίας, διατείνεται ότι όχι μόνο οι ήρωες του, αλλά και τα γε­γονότα τα οποία αφηγείται, υπάρχουν και εξελίσσονται σε έναν ρεαλιστικό χωρόχρονο, τοποθετη­μένο, χωρίς ταλαντεύσεις και υπαναχωρήσεις, χωρίς αμφιβολίες, στην εποχή του Χαλκού, κατά συνέπεια σε εποχή προγενέστερη του 1100 π.Χ., πρωϊμότερη της Εποχής του Σιδήρου και της λεγό­μενης «Καθόδου των Δωριέων». Σε αυτή την εποχή ισχυρίζεται, ο κορυφαίος επικός ποιητής του δυτικού κόσμου, ότι έζησαν και έδρασαν τα πρόσωπα που ύμνησε. Και υπήρξαν ισχυροί βασιλείς, αφού αυτό ήταν το καθολικά αποδεκτό πολίτευμα της εποχής εκείνης και η κεντρική και νότια Ελλά­δα ήταν διαιρεμένη σε βασίλεια με συγκεκριμένα όρια, ηγεμόνευσαν επί γνωστών ελληνικών φύλων που κατοικούσαν στον ιστορικό-γεωγραφικό αυτό χώρο, και είχαν την έδρα τους σε πολιτείες που μας είναι γνωστές με το όνομα τους, και οι οποίες έχουν ταυτοποιηθεί με ασφάλεια από την αρχαιο­λογική σκαπάνη. Δεν είναι άλλωστε χωρίς προηγούμενο, η εν λόγω θεώρηση των συγγραφέων, αφού αυτή η ρεαλιστική αντιμετώπιση της αφήγησης των ομηρικών επών είναι που αποδεδειγμένα επέτρεψε σε μία μακρά σειρά διακεκριμένων αρχαιολόγων και επιστημονικών ερμηνευτών των αρ­χαιολογικών ευρημάτων να αποδώσουν στην ανθρωπότητα την πραγματική εικόνα και τα ακριβή όρια ενός υπέροχου και σεβαστού πολιτισμού, ο οποίος δεν παρέμεινε εντοπισμένος στον στενό ελλαδικό γεωγραφικό χώρο, αλλά επεκτάθηκε δραστήρια, αφήνοντας ανεξίτηλες επιρροές κατά μή­κος των εμπορικών οδών της εποχής του Χαλκού, μέχρι τις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου.

Ένα από τα ισχυρά αυτά βασίλεια, που αποτέλεσαν του ακρογωνιαίους λίθους του μυκηναϊκού κόσμου, ήταν και το βασίλειο του Αιακίδη Πηλέα, το οποίο είχε ως κύριο γεωγραφικό άξονα τον πο­ταμό Σπερχειό, και ως σημαντικότερα κέντρα του τις πολιτείες Φθία, Ελλάδα, Άργος Πελασγικό, Αλόπη, Άλο, και Τραχίνη, ενώ κατοικήθηκε από τους Δόλοπες, του Μυρμιδόνες και τους Έλληνες. Το βασίλειο της Φθίας, συμμετείχε ενεργά στο σημαντικότερο γεγονός της εποχής εκείνης, τον Τρω­ικό Πόλεμο, με σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία το γιου και διαδόχου του Πηλέα, του Αχιλλέα, ο οποίος συνέδραμε αποφασιστικά τους επιφανέστερους Έλληνες βασιλείς, στην εκ­στρατεία τους στην Μικρά Ασία και στην κατάλυση μετά από δεκαετή επίμονο αγώνα, μίας εξίσου σημαντικής προς την μυκηναϊκή ομοσπονδία και ισχυρής δύναμης, με πλήθος συμμάχων στη Μι­κρά Ασία και τη Θράκη, της Τροίας του Πριάμου, του Έκτορα, του Πάρη και του Αινεία.

Το γεγονός του Τρωικού πολέμου και τα πρόσωπα που συμμετείχαν σε αυτό, αποτελούν, τόσο κατά τον ίδιο τον Όμηρο, όσο και κατά τους μεταγενέστερους ιστορικούς Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Α­πολλόδωρο, Απολλώνιο το Ρόδιο, Εύφορο, Ευήμερο, κλπ., τμήμα της παλαιότερης ιστορίας των Ελλήνων και ως τέτοιο προσδιορίζεται απόλυτα χωρο-χρονικά. Οι βασιλείς που μνημονεύονται στα ομηρικά έπη, κατοικούσαν σε συγκεκριμένες περιοχές, οργανωμένες κοινωνικο-οικονομικά, με πλούτο και στρατιωτική ισχύ. Στον Όμηρο καταγράφονται τα σπουδαιότερα κέντρα του μυκηναϊκού κόσμου, οι Μυκήνες, η Σπάρτη, η Πύλος, το Άργος, κλπ. Και η αρχαιολογική σκαπάνη, πράγματι, απέδειξε ότι οι συγκεκριμένες θέσεις υπήρξαν οι έδρες σημαντικών μυκηναϊκών βασιλείων. Αλλά, ενώ οι πρωτεύουσες του Αγαμέμνονα, του Νέστορα, του Μενελάου και του Πριάμου έχουν αναδυ­θεί από την λήθη χάρη στις άοκνες προσπάθειες εμπνευσμένων αρχαιολόγων που είχαν ως οδηγό τους τον Όμηρο, οι έδρες των δύο σημαντικότερων ομηρικών ηρώων του Αχιλλέα και του Οδυσσέ­α, μένουν απροσδιόριστες από γεωγραφική και τοπογραφική άποψη. Και αυτό, παρότι ο Όμηρος, ειδικά για τον Αχιλλέα, που αποτελεί και το αντικείμενο της παρούσας μελέτης, υποδεικνύει, αντλώντας τις πληροφορίες του από αναφορές σε προγενέστερα έπη, μύθους, γενεαλογίες και καταλό­γους, ως έδρα του τις πόλεις της Φθίας και της Ελλάδας. Και αυτό το γεγονός, αποτελεί αναμφίβολα ένα πολύ σημαντικό έλλειμμα σε ότι αφορά τη γνώση μας για τον μυκηναϊκό κόσμο. Είναι, κατά συνέπεια, όχι μόνο απόλυτα λογική αλλά και άκρως επιβεβλημένη κάθε προσπάθεια ταυτοποίησης της Ομηρικής γεωγραφίας και τοπογραφίας, η οποία αφορά τον ήρωα της Ιλιάδας, με τη σύγχρονη γεωγραφία και τοπογραφία.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η έρευνα των συγγραφέων της σήμερα παρουσιαζόμενης μελέτης, μας υποδεικνύει με βεβαιότητα πως η κοιλάδα του Σπερχειού αποτελεί ιδανικό χώρο για τη δη­μιουργία μόνιμων εγκαταστάσεων κατά την Εποχή του Χαλκού. Κατά την άποψη των συγγραφέων, το βασίλειο του Πηλέα άκμασε πιθανότατα σε αυτόν τον γεωγραφικό χώρο, και πολλές είναι οι το­ποθεσίες σε όλο το μήκος και το εύρος της κοιλάδας του Σπερχειού, που θα διεκδικήσουν τις δύο πολυσυζητημένες πολιτείες του Αχιλλέα, την Φθία και την Ελλάδα.

Η ερευνητική λοιπόν διαδρομή των συγγραφέων καταδεικνύει πως αυτές πρέπει να αναζητη­θούν στο δυτικό τμήμα της κοιλάδας του Σπερχειού, σε περίοπτες θέσεις εκατέρωθεν της ροής του ποταμού και μάλιστα κοντά στις πηγές του, όπου, κατά τα φαινόμενα, υπήρχε θυσιαστήριος βωμός προς την τιμήν του θεοποιημένου ποταμού. Το Πλατύστομο, το Αρχάνι, η Καστρόρραχη, η Τραπεζόρραχη, τα Ελληνικά, η Διασέργιανη είναι τοποθεσίες, οι οποίες, πιθανόν, να φωτίσουν το μεγάλο αίνιγμα μίας πολύ σημαντικής αναζήτησης, η οποία αφορά την έδρα του ανακτόρου και των βασιλι­κών τάφων των Αιακιδών βασιλέων. Οι συγγραφείς πιστεύουν ακράδαντα ότι σε αυτή την περιοχή κρύβεται μία μεγάλη άγνωστη μέχρις στιγμής ιστορία, σε θέσεις, οι οποίες κατοικήθηκαν επανει­λημμένα επί σειρά αιώνων, αφήνοντας σε εμάς σήμερα συσσωρευμένα ίχνη πολλών διαφορετικών εποχών και πολιτισμών.

Την πίστη τους αυτή, οι συγγραφείς, τη μεταδίδουν σταδιακά στον αναγνώστη της μελέτης τους, παρουσιάζοντας του ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό από επιστημονική άποψη ιστορικό, γεωγραφικό και αρχαιολογικό υλικό το οποίο κατανέμεται σε δώδεκα κεφάλαια.

Το πρώτο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Η μορφή του Αχιλλέα στην αχλύ του μύθου και της ι­στορίας», αναφέρεται στην έρευνα των μυθικών μορφών μέσα στο πλαίσιο της ελληνικής Προϊ­στορίας, διερευνά την εξέλιξη των ελληνικών μύθων, εξετάζει την αξιοπιστία του Ομήρου ως ιστορι­κής πηγής, παρουσιάζει τα δεδομένα της αρχαιολογικής επιστήμης αναφορικά με τον μυκηναϊκό κόσμο, την Τροία και τον Τρωικό Πόλεμο, αναλύει τις όποιες αμφισβητήσεις υπάρχουν αναφορικά με τη σχέση του Ομήρου με τον μυκηναϊκό πολιτισμό, θέτει σημαντικά ερωτήματα που αφορούν την χρονολόγηση γεγονότων και μορφών από τα ομηρικά έπη, και καταλήγει με βάση επιστημονικά και λογικά επιχειρήματα στο συμπέρασμα ότι το κεντρικό πρόσωπο της παρούσας μελέτης, ο Αχιλλέ­ας, πρέπει να προσεγγιστεί ως πρόσωπο ιστορικό και ως κομμάτι μίας ελληνικής-μεσογειακής πραγματικότητας την οποία ύμνησε ο Όμηρος.

Το δεύτερο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Ο Αχιλλέας και η γενιά του μέσα    από τους μύθους», εξιστορεί το σύνολο των μύθων που αναφέρονται στους Αιακίδες, τη γενιά του Αχιλλέα, διερευνά τη σχέση των μύθων αυτών σε σχέση με το ιστορικό υπόβαθρο και καταλήγει στο συμπέρασμα πως η περιοχή της Φθίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους Αιακίδες βασιλείς και συνεπώς με τον επιφανέστερο από αυτούς, τον Αχιλλέα.

Στο τρίτο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Ο Αχιλλέας του Ομήρου και τα πρόσωπα του περιβάλ­λοντος του», λαμβάνει χώρα διερεύνηση του Αχιλλέα ως καθαρά ομηρικού ήρωα, όπως αυτός αποτυπώνεται στα διάφορα σημεία της Ιλιάδας, αναλύεται η ορισμένες φορές αλλόκοτη ψυχοσύν­θεση του, η οποία αποτελεί ένα περίεργο κράμα ανεξάρτητου πνεύματος, ανδρείας, σκληρότητας, πίστης στην τιμή και στη φιλία, απέχθειας προς το δόλο, νοσταλγίας των ειρηνικών ημερών και με­γαλοψυχίας. Επιπλέον, μελετάται η θέση του Αχιλλέα στο σύστημα εξουσίας του μυκηναϊκού στρα­τοπέδου και η σχέση του με τα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος του. Σημαντική για την περαι­τέρω επιχειρηματολογία της παρούσας μελέτης είναι η σχέση Αχιλλέα και Σπερχειού όπως επίσης και το γεγονός ότι ενώ στην Ιλιάδα αναφέρεται ένας σημαντικός αριθμός Φθίων «βασιλέων» (Εύμηλος, Πρωτεσίλαος, Ποδάρκης, Ευρύπυλος, Φιλοκτήτης), αυτοί απουσιάζουν από την ηγετική ομάδα του μυκηναϊκού στρατού και φαίνεται να αντιπροσωπεύονται εν είδει επιχωροδεσπότη τους από τον Αχιλλέα, όπως άλλωστε συμβαίνει και με άλλους «βασιλείς», όπως ο Φοίνικας των Δολόπων.

Στο τέταρτο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Η γεωγραφία της ομηρικής και ιστορικής αρχαιότη­τας» αναλύεται το ακανθώδες ζήτημα της ομηρικής γεωγραφίας και της σκόπιμης παραποίησης της σε μεταγενέστερους ιστορικούς χρόνους, αναφέρονται τα ομηρικά βασίλεια τα οποία συνδέονται με το βασίλειο του Πηλέα και του Αχιλλέα και τα σημαντικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά τους, ενώ τέλος λαμβάνει χώρα αποτύπωση των προελληνικών και ελληνικών φύλων τα οποία στην διαδρο­μή των αιώνων κατοίκησαν την περιοχή του Σπερχειού, και σε περιοχές βορείως και νοτίως αυτού. Σημαντική είναι στα πλαίσια της εν λόγω γεωγραφικής και εθνολογικής αποτύπωσης, η παρατήρη­ση των συγγραφέων ότι «για τον εντοπισμό της πατρίδας του Αχιλλέα οι οποιεσδήποτε απόπειρες ανασύστασης του βασιλείου του έξω και πέρα από την κοιλάδα του Σπερχειού, όπως αυτή ορίζεται από τον Όμηρο,..., είναι εντελώς μάταιες και απέλπιδες».

Στο πέμπτο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Ελλάς-Φθία-Σπερχειός», οι συγγραφείς μελετούν διεξο­δικά την χρήση των ονομάτων «Φθία» και «Ελλάδα» στα πλαίσια του ομηρικού κειμένου και της μεταγενέστερης ελληνικής γραμματείας, και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι αυτά δηλώνουν πό­λεις του βασιλείου των Αιακιδών, παρότι αυτά χρησιμοποιήθηκαν για να δηλώσουν και ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές ίσως όχι καθ' ολοκληρίαν συμπεριλαμβανόμενες στα όρια του εν λόγω βα­σιλείου. Σημαντική για την παρούσα μελέτη είναι η ανάλυση τους που αφορά τη θέση του βασιλεί­ου, το οποίο ταυτοποιείται με βάση το μοναδικό σταθερό στοιχείο του, τον ποταμό Σπερχειό. Ιδιαί­τερης σημασίας είναι επίσης η διερεύνηση της συσχέτισης των δύο ονομάτων του Σπερχειού, Σπερχειός και Ελλάδα, η οποία επιτρέπει στους συγγραφείς την εξαγωγή της λογικής συμπερασματολογίας, η οποία καταδεικνύει ότι «η πατρίδα του Αχιλλέα βρίσκεται κοντά στον ποταμέ Σπερχειό και την κοιλάδα του, και είναι αυτή η περιοχή, που πολλοί αποκαλούν «Βασική Φθία», που συνδέεται πολιτικά με ένα είδος χαλαρής ομοσπονδίας με τα γύρω βασίλειο <της Μείζονος Φθίας>».

Στο έκτο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Ο Αχιλλέας και η ονομασία «Ελλάς»-«Έλληνες»», οι συγγραφείς παραθέτουν ένα πλήθος στοιχείων από την ελληνική μυθολογία και από την μεταγενέστερη ελληνική γραμματεία σχετικά με τα ονόματα «Ελλάς» και «Έλληνες» και καταλήγουν μετά από συστηματική και διεξοδική μελέτη και ανάλυση στο αξιοσημείωτο συμπέρασμα πως, όπως άλλω­στε αναφέρεται και στον Όμηρο, «ο μόνος βασιλιάς που σχετίζεται άμεσα από καταγωγή με περιοχή που αποδεδειγμένα ονομάζεται «Ελλάς» και λαό που αποδεδειγμένα ονομάζεται «Έλληνες» είναι ο Αχιλλέας που εκπροσωπεί το συγκεκριμένο φύλο πολιτικά, στρατιωτικά και γεωγραφικά».

Το έβδομο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Οικιστικοί-στρατηγικοί κανόνες της μυκηναϊκής επο­χής», αναφέρεται στα τοπογραφικά κριτήρια και τις προϋποθέσεις επιλογής των θέσεων εγκατά­στασης των μυκηναϊκών κέντρων, τα οποία αποτελούν τον οδηγό τον συγγραφέων στην κατεύ­θυνση του τοπογραφικού προσδιορισμού των θέσεων των δύο σημαντικότερων πόλεων των Αιακιδών βασιλέων, της Φθίας και της Ελλάδας.

Στο όγδοο κεφάλαιο, οι συγγραφείς παρουσιάζουν ένα πλήθος από αξιοσημείωτα αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία αντλούν από τα κείμενα των ομηρικών επών, από τα κείμενα αρχαίων ιστορικών και γεωγράφων (Οβίδιος, Απολλόδωρος, Στράβων), από επιστημονικές εργασίες νεώτερων Ελλή­νων και ξένων ιστορικών και αρχαιολόγων (Παπαρρηγόπουλος, Στέλιν, Πανταζής, Χοπ-Σίμπσον και Λαζένπη, Βορτσέλας, Σιούρμαν, Δακορώνια, κλπ), από την εντόπια παράδοση, τη λαογραφία και την ετυμολόγηση ονομάτων όπως Πηλεύς, Αχιλλεύς, κλπ., με βάση τα οποία κα­ταλήγουν στα ακόλουθα θεμελιώδη συμπεράσματα: (α) το μυκηναϊκό βασίλειο του Αχιλλέα ταυτιζό­ταν με τη σημερινή κοιλάδα του Σπερχειού, (β) το βασικό κέντρο του υπήρξε η πόλη Φθία στο εσω­τερικό της κοιλάδας, (γ) σε θέση πολύ κοντινή προς τη Φθία, υπήρξε ένα δεύτερο κοινωνικο­οικονομικό κέντρο του βασιλείου, η πόλη της Ελλάδας, (δ) οι πηγές του Σπερχειού έπαιζαν ιδιαίτερο ρόλο στη θρησκευτική ζωή του βασιλείου των Αιακιδών και συνεπώς βρίσκονταν κοντά στα κέντρα του βασιλείου, και (ε) το βασίλειο των Αιακιδών είχε περιορισμένη έκταση. Με βάση αυτή την απο­δεικτική πορεία, οι συγγραφείς υποδεικνύουν ως πιθανή περιοχή αναζήτησης της Φθίας και της Ελ­λάδας, το βάθος της κοιλάδας του Σπερχειού και συνεπώς τις περιοχές περί την Μακρακώμη και τη Σπερχειάδα.

Στο ένατο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Αρχαιολογικά λείψανα της Δυτικής Φθιώτιδας», οι συγ­γραφείς πριν προχωρήσουν σε επόμενα κεφάλαια στην απόπειρα τοπογραφικού προσδιορισμού των ενδεχόμενων θέσεων της Φθίας και της Ελλάδας, προβαίνουν σε διεξοδική παρουσίαση των θέσεων του δυτικού τμήματος της κοιλάδας του Σπερχειού, που παρουσιάζουν αρχαιολογικό εν­διαφέρον και εμφανίζουν χαρακτηριστικά συνεχούς κατοίκησης ήδη από τους μυκηναϊκούς χρό­νους. Η παρουσίαση τους περιλαμβάνει τη Μακρακώμη, τη Μαρμαρίτσα Μάκρης, τη νεκρόπολη Πλατυστόμου, τα Ελληνικά-Σπέρχειες, την Τραπεζόρραχη, την Καστρόρραχη, τη Διασέργιαννη, το Περιβόλι, τα Μάρμαρα, το Κεραμίδι, τα Διπόταμα Αγίου Γεωργίου, το Κεφαλόβρυσο Μαυρίλου, και τα κάστρα του Γαρδικίου, του Μαυρίλου, του Παλαιόκαστρου και του Δίκαστρου.

Στο δέκατο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Η ενδεχόμενη Φθία», οι συγγραφείς εκθέτουν συγκεντρω­τικά πλέον όλα εκείνα τα στοιχεία, τα οποία τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Ομηρική Φθία, η έδρα του Αχιλλέα, βρίσκεται θαμμένη στην περιοχή της κοιλάδας του Πλατυστόμου, στην κορυφή είτε του λόφου «Αστέρια» είτε του λόφου «Προφήτης Ηλίας», χωρίς όμως να αποκλείουν και την εξίσου πιθανή περίπτωση τοποθέτησης της στο Αρχάνι.

Στο ενδέκατο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Η ενδεχόμενη Ελλάδα», οι συγγραφείς προχωρούν με βάση ένα πλήθος στοιχείων στον τοπογραφικό προσδιορισμό της μυκηναϊκής πόλης Ελλάδα, στην θέση «Ελληνικά Φτέρης», αφήνοντας μία σημαντική, είναι η αλήθεια, υποψία και για τις ανατολικές πλευρές της θέσης «Διασέργιαννη».

Στο δωδέκατο και τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, οι συγγραφείς παρουσιάζουν με επιστημονική αντικειμενικότητα όλες τις αντίθετες θεωρίες και απόψεις για τον εντοπισμό της Φθίας και της Ελλά­δας σε άλλες περιοχές (Φάρσαλα, Λακωνία, Ναρθάκι Λιμογαρδίου, Εχίνος, Μελιταία) και εκθέτουν το σύνολο των βάσιμων επιστημονικά, τεκμηριωμένων και λογικών επιχειρημάτων τους, που οδη­γούν αναγκαστικά στην απόρριψη των θεωριών αυτών.

Συνολικά ιδωμένο, το έργο των συγγραφέων αποτελεί μια άριστα δομημένη και τεκμηριωμένη μελέτη που έχει συγκεκριμένους στόχους, οι οποίοι άλλωστε αποδίδονται ξεκάθαρα από τους ί­διους τους συγγραφείς, οι οποίοι διευκρινίζουν ότι: «Η ενασχόληση μας με το ακανθώδες πρό­βλημα της ομηρικής Φθίας και Ελλάδας οφείλεται καθαρά στην αγάπη που τρέφουμε για τον τόπο μας και στο χρέος που έχουμε, ως εκπαιδευτικοί, να ερευνούμε και να καταγρά­φουμε κάθε πτυχή της τοπικής μας ιστορίας... Η διευκρίνιση αυτή είναι αναγκαία, για να μην περάσει από το μυαλό κανενός η υποψία ότι επιχειρούμε να παρεισφρήσουμε σε «ξέ­να χωράφια» και να υποκαταστήσουμε εξειδικευμένους επιστήμονες. Ίσα-ίσα, συμμάχους επιζητούμε», ενώ σε άλλο σημείο τονίζουν ότι «Σημασία ιδιαίτερη για εμάς δεν έχει να ορίσου­με επακριβώς το σημείο, που αναπαύονται θαμμένες οι ένδοξες πόλεις του Αχιλλέα Φθία και Ελλάδα, αλλά τουλάχιστον την κοντινότερη περιοχή. Η λεπτομερής αναζήτηση είναι έρ­γο των ειδικών επιστημόνων, την συνδρομή των οποίων αναμένουμε...». Στόχος λοιπόν του βιβλίου είναι πέρα από την πληροφόρηση, να κλονίσει την στερεότυπη αντίληψη που διατηρούμε για το ιστορικό παρελθόν μας, να καταδείξει τα κενά και τις αντιφάσεις, να προκαλέσει πρόσθετο ενδιαφέρον και προβληματισμό, και να επισφραγίσει την άποψη, ότι το ιστορικό παρελθόν παραμέ­νει πάντα ζωντανό, προκαλώντας και προσκαλώντας μας να το ανακαλύψουμε, περισσότερο ίσως από ότι το μέλλον. Στόχος του είναι εξάλλου να αποτελέσει το έναυσμα για μία συστηματικά οργα­νωμένη έρευνα, για ένα αρχαιολογικό ταξίδι αναζήτησης στα σπλάχνα της φθιωτικής γης, το οποίο αναμφίβολα θα ρίξει άπλετο φως στο αινιγματικό, άγνωστο μέχρι σήμερα βασίλειο του ηρωικού Αχιλλέα.

Πετυχαίνουν στους στόχους τους οι συγγραφείς της συγκεκριμένης μελέτης; Αναμφίβολα, ναι! Διότι, με την προσεκτική και συστηματική προσέγγιση του δύσκολου θέματος με το οποίο καταπιά­νονται, με την βαθιά γνώση της αρχαιοελληνικής γραμματείας την οποία διαθέτουν, με την αναλυτι­κή παρουσίαση πλήθους στοιχείων και δεδομένων ιστορικής, γεωγραφικής, αρχαιολογικής, λαο­γραφικής και ετυμολογικής φύσης, με την εφαρμογή ανιχνευτικών τακτικών βασισμένων στην συ­γκριτική ανάλυση και σύνθεση, με την εμπεριστατωμένη επιστημονική και λογική επιχειρηματολογία τους, αποφεύγουν ευφυώς και επιμελώς την μετάπτωση στη σφαίρα της καλπάζουσας φαντασίας και παρουσιάζουν ανάγλυφα μία ρεαλιστική θεώρηση της μυκηναϊκής Φθίας και της Ελλάδας του Αχιλλέα στα πλαίσια που οριοθετεί η κοιλάδα του Σπερχειού. Η τακτική τους αυτή σε συνδυασμό με μία ρέουσα γλώσσα και έναν καθαρό ελληνικό λόγο προσιτό στον μέσο αναγνώστη, κεντρίζουν την προσοχή του αμύητου αναγνώστη, διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον του υποψιασμένου αναγνώ­στη, από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα αυτού του βιβλίου, και προκαλούν την ευμενή συ­μπάθεια του ειδικευμένου επιστήμονα. Ο χρόνος θα δείξει κατά πόσον η, σε ορισμένα σημεία, τολ­μηρή και ανατρεπτική θεώρηση των συγγραφέων θα εγείρει το ενδιαφέρον του επιστημονικού κό­σμου, ο οποίος ευχής έργον είναι να επιχειρήσει έμπρακτα πλέον να κόψει τον Γόρδιο δεσμό που αφορά τις ακριβείς θέσεις των μητροπόλεων του βασιλείου του Αχιλλέα, με βάση τα συμπεράσματα της παρούσας μελέτης.

Θα ήθελα να τονίσω ότι η προγενέστερη συγγραφική δραστηριότητα των εν λόγω ερευνητών και η ιδιότητα τους ως εκπαιδευτικών, εγγυάται τη σοβαρότητα και την επιστημονικότητα του νεοεκδι­δόμενου βιβλίου, το οποίο αποτελεί ασφαλώς σημαντικό απόκτημα για κάθε βιβλιοθήκη. Η πολυτε­λής έκδοση πραγματοποιήθηκε χάρη στην ευγενική χορηγία του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Πτελέας, υπό την αιγίδα των εκδόσεων της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδας και το βιβλίο διατίθεται από τους συγγραφείς και το χορηγό.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την προσοχή και το ενδιαφέρον σας, και να ευχηθώ στους μεν συγγραφείς κάθε επιτυχία στο νέο τους βιβλίο, στον δε πνευματικό κόσμο της περιοχής μας να αποδίδει πάντοτε ανάλογης αξίας έργα, γιατί ο τόπος τα χρειάζεται απεγνωσμένα.

Η ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΗ  ΤΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΤΑΚΗ

Αγαπητοί μου!

Ο υπέρτατος ήρωας,  ομηρικός Αχιλλέας, το μυθολογικό πρότυπο κάλλους και ρώμης, ακτινοβολεί ακατάπαυστη αίγλη και εξακολουθεί να συναρπάζει ακόμη και σήμερα κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που εκτιμά τα πανανθρώπινα ιδεώδη.

Ο υποφαινόμενος και οι αγαπητοί μου συνεργάτες Αδάμης Ευθύμης και Κανέλλος Βασίλης, με την ιδιότητα του εκπαιδευτικού, από μεράκι και αγάπη προς την τοπική μας ιστορία, ακολουθώντας την πορεία μιας εκτεταμένης διερευνητικής περιήγησης, ξεκινώντας από τη μυθολογία, περνώντας ύστερα στο χώρο της ελληνικής Γραμματείας και παρουσιάζοντας στη συνέχεια τα ορατά αρχαιολογικά τεκμήρια, επιχειρήσαμε ν’ αποκαλύψουμε τη στενή σχέση της κοιλάδας του Σπερχειού ποταμού με το πρόσωπο του Αχιλλέα.

Με την παρούσα συλλογική μας μελέτη καταδείξαμε ότι η επιφανέστερη μορφή της ελληνικής Μυθολογίας, ο Αχιλλέας, συνδέεται αναπόσπαστα με την κοιλάδα του Σπερχειού, αφού δεν αποτελεί πια μια σκοτεινή μορφή της ελληνικής Προϊστορίας, χαμένη στο πυκνό σκοτάδι της, αλλά ανήκει στο λαμπερό φως της Πρωτοϊστορίας των Ελλήνων. Και αυτό επειδή Σπερχειός υπάρχει ένας και μοναδικός, αυτός που ήταν ανέκαθεν ριζωμένος μέσα στην ομώνυμη κοιλάδα του και που θεοποιήθηκε από τους Μυρμιδόνες του Αχιλλέα. Αυτόν το Σπερχειό ουδείς μέχρι σήμερα διανοήθηκε να τον μετακινήσει αλλού, για να οικειοποιηθεί τη δόξα του ήρωα, όπως συνέβη με τις πόλεις Φθία και Ελλάς.

Τα στοιχεία που συλλέξαμε, σ’ αυτό μας το ερευνητικό ταξίδι, συμπεριλαμβάνονται στις σελίδες του βιβλίου «Αναζητώντας ίχνη του ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού», που έχουμε την τιμή να σας παρουσιάζουμε απόψε, εδώ σ’ αυτόν τον καταπληκτικό χώρο του Μουσείου Μπενάκη ανάμεσα στ’ αγάλματα, δημιουργώντας μια μυστηριακή ατμόσφαιρα που συνταιριάζει απόλυτα με το θέμα του βιβλίου.

Στόχος αυτού του βιβλίου είναι πέραν από την πληροφόρηση  να ταρακουνήσει τη στερεότυπη αντίληψη που διατηρούμε για το ιστορικό μας παρελθόν, να καταδείξει τα κενά και τις αντιφάσεις, να προκαλέσει πρόσθετο ενδιαφέρον και προβληματισμό και τέλος να επισφραγίσει την άποψη, ότι το ιστορικό παρελθόν παραμένει πάντα «ζωντανό», προκαλώντας και προσκαλώντας μας να το ανακαλύψουμε, περισσότερο ίσως από ό, τι το μέλλον.

Αγαπητοί μου! Είναι πραγματικά κρίμα ο φυσικός χώρος του βασιλείου του Αχιλλέα, η κοιλάδα του Σπερχειού, να  βρίσκεται στοπ απόλυτο σκοτάδι από αδυναμία της πολιτείας για συστηματική ανασκαφική έρευνα και από το φόβο μήπως θιγούν οι θεωρίες και οι εγωισμοί κάποιων ειδικών.

Αυτή τη φορά ευελπιστούμε ότι οι παρατηρήσεις μας αυτές ίσως αποτελέσουν το έναυσμα για μια συστηματική έρευνα, για ένα αρχαιολογικό αναζητητικό ταξίδι στα έγκατα της φθιωτικής γης που θα ρίξει άπλετο φως στο αινιγματικό, άγνωστο βασίλειο του ηρωικού Αχιλλέα.

Μέχρι τότε ο νους μας θα  περιπλανιέται σαν πλάνος αναζητητής σε κάθε γωνιά και σε κάθε σημείο της ένδοξης Φθίας, πασχίζοντας να  «αφουγκραστεί» τους χτύπους και τους ψιθύρους που αποπνέει, δίκην «κοσμικού ανέμου», η κοιμωμένη αθάνατη ψυχή του ένδοξου προγονικού μας Αχιλλέα!

Σας ευχαριστώ πολύ που είχατε την καλοσύνη ν’ ακούσετε την άποψή μου!

Η ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΗ  ΤΟΥ ΚΑΝΕΛΛΟΥ ΒΑΣΙΛΗ

Στοχάζομαι Ελληνικά σημαίνει σκύβω στις ρίζες  μου, σκάβω τα θεμέλια μου, κι όσο πιο βαθιά φτάσω, τόσο στο ανέβασμα θα με λούσει το φως της αυτογνωσίας και της επιτακτικής ανάγκης να διατηρήσω την εθνική μου φυσιογνωμία, την ιστορική και πολιτιστική μου κληρονομιά.

Αυτή η κληρονομιά στάθηκε για το έθνος μας ο σωστικός μίτος της Αριάδνης αλλά και η ψυχική του περιουσία και δύναμη ώστε να κρατήσει την ταυτότητα του και να μεγαλουργήσει στο πέρα­σμα των αιώνων.

Ο τόπος μας, αυτή η μικρή λουρίδα της φθιωτικής γης, που τη διασχίζει το ποτάμι των μύθων και των θρύλων, των ηρώων και των θεών, ο Νιογέννητος Σπερχειός, έχει τόσα προσφέρει στο «ιστο­ρικό γίγνεσθαι» της πατρίδας.

Είναι η γης των πολεμάρχων, που έδωσε το πα­ρόν σε όλες τις εποχές και σε όλα τα προσκλητή­ρια με το κοντάρι και το τόξο, με το σπαθί και το γιαταγάνι, με το καριοφίλι και το ντουφέκι.

Αίμα καθαρό, ρωμέικο, τρέχει στην κοίτη του ποτάμιου, που πότισε τον κάμπο και βλάστησε και θέριεψε το δέντρο της θυσίας, του ηρωισμού και της λευτεριάς. Έτσι που κατηφορίζει ορμητικά, συντροφιά με τη ρουμελιώτικη περηφάνια κι αντρειοσύνη του, θαρρείς πως τραγουδά, δοξαστικά και ατέλειωτα τραγουδά, τα πάθη του Ηρα­κλή, το «ΟΧΙ» του Λεωνίδα, την εκδίκηση του Νι­κηφόρου Ουρανού, το μαρτύριο του Διάκου. Ανι­στορεί εποποιϊκές εθνικές που σημάδεψαν τη μοίρα του Γένους.

Αυτή την όμορφη και ιστορική περιοχή, την κοι­λάδα του Σπερχειού, που κατοικήθηκε από τα πα­νάρχαια ακόμα χρόνια, ο Όμηρος τη συνδέει με την επιφανέστερη μορφή της ελληνικής Μυθολο­γίας και της ελληνικής Προϊστορίας, τον Αχιλλέα.

Εκεί εστιάζει την ιδιαίτερη πατρίδα του, το βασί­λειο του, το λαό του. Εκεί πρέπει ν' αναζητηθούν η Φθία και η Ελλάς, οι οποίες έδωσαν το όνομα τους στην επαρχία και στο νομό Φθιώτιδας, στην πατρίδα και το έθνος μας αντίστοιχα. Εκεί ίσως πρέπει να αναζητηθεί και η αφετηρία της φυλής μας.

Η έρευνα μας, στην οποία εμπεριστατωμένα αναφέρθηκαν οι αξιόλογοι προλαλήσαντες, είναι καρπός μιας πολύμοχθης και μακρόχρονης συλλογικής προσπάθειας. Μελετώντας τον Όμηρο και τη μεταγενέστερη ελληνική γραμματεία και παρατηρώντας τα ορατά λείψανα του μακρινού παρελθόντος, διαμορφώσαμε και αποτυπώσαμε την άποψη μας.

Γνωρίζουμε καλά ότι δεν κουβαλάμε στους ώμους μας μεγάλους τίτλους και περγαμηνές. Η τσάντα που κρατάμε στα χέρια μας φέρει μονόγραμμη ετικέτα «Δάσκαλοι», Είμαστε και οι τρεις μας μάχιμοι και μαχόμενοι εκπαιδευτικοί με απέραντη αγάπη για τον τόπο μας και με πολύχρονη ενασχόληση στην τοπική ιστορία και λαογραφία.

Ο ομιλών αυτοδιοικητικός για κάμποσα χρόνια, αισθάνεται την ανάγκη να επισημάνει επιπλέον τη φτωχή έως ανύπαρκτη ανασκαφική, αρχαιο­λογική έρευνα, καθώς και τις δυνατότητες και προοπτικές που ανοίγονται για πολιτιστική ανάδειξη και τουριστική ανάπτυξη, που τόσο έχει ανάγκη η παραμελημένη και υποβαθμισμένη ευρύτερη περιοχή της κοιλάδας του Σπερχειού.

Είμαστε ακράδαντα πεπεισμένοι και υποστηρίζουμε δυναμικά την άποψη ότι μια συστηματική ανασκαφή από την Αρχαιολογική Υπηρεσία Λαμίας, το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με τις Αρχαιολογικές Σχολές, θα φωτίσει ένα αινιγματικό και ακανθώδες πρόβλημα, που φαντάζει σαν ένα άπιαστο όνειρο, τον εντοπισμό της ομηρικής Φθίας και Ελλάδας.

Τα μέσα και οι δυνατότητες που διαθέτουν οι σημερινοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι βέβαιο ότι δεν επαρκούν για ένα τέτοιο εγχείρημα. Μέσα από μια διαδημοτική συνεργασία και με τη συνδρομή της Πολιτείας πιστεύουμε ότι ένα αναζητητικό ταξίδι στα έγκατα της φθιωτικής γης θ' αποκαλύψει πολλά από τα θαμμένα μυστικά του Ομήρου.

Ας το ξεκινήσουμε λοιπόν. Και θα είναι πραγματικά δικαίωση για μας, μια συστηματική και τεκμηριωμένη επιστημονική και αρχαιολογική μελέτη και έρευνα, η οποία θα δώσει την οντότητα που αρμόζει στο ελληνικό πρότυπο ρώμης, κάλλους και αρετής, τον Αχιλλέα. Αυτόν τον Αχιλλέα, που με περηφάνια διδάσκουμε στα σχολεία μας και αυτόν που αιώνες τώρα εξυμνεί η παγκόσμια     ιστορική λογοτεχνία.

                                Σας ευχαριστώ.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΛΑΜΙΑΣ

(4 Ιουνίου 2007)

Οι συγγραφείς, ο εκπρόσωπος του χορηγού κ. Ν. Κοντογιάννης, ο πρόεδρος του Ομίλου Φθιωτών Λογοτεχνών & συγγραφέων κ. Παπαναγιώτου Γιάννης, η κ. Τσαμπάκαλου Βιβή, δημοσιογράφος-φιλόλογος και ο κ. Καλοδήμος Θωμάς, φιλόλογος-επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος.

Η παρουσίαση του βιβλίου στο Δημοτικό Θέατρο Λαμίας πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Ομίλου Φθιωτών Λογοτεχνών και Συγγραφέων. Την εκδήλωση συντόνισε ο κ. Παπαμίχος Κώστας, ταμίας του Ομίλου. Προλόγισε ο κ. Παπαναγιώτου Γιάννης, πρόεδρος του Ομίλου.  Επίσης προλόγισε, ως εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Φθιώτιδας, ο πρωτοσύγκελος πατέρας Νεόφυτος. Το βιβλίο παρουσίασε η κ. Τσαμπάκαλου Βιβή φιλόλογος-δημοσιογράφος και ο Θωμάς Καλοδήμος, φιλόλογος και επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης έγινε προβολή σχετικών διαφανειών από τον κ. Μαρκαντώνη Χρίστο, δάσκαλο. Την εκδήλωση παρακολούθησε ένα πυκνό και ποιοτικό ακροατήριο, παρ’ όλο που  την ημέρα εκείνη επικρατούσε καύσωνας στην πόλη της Λαμίας.

Η ΠΡΟΛΟΓΙΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

(Προέδρου του Ομίλου Φθιωτών Λογοτεχνών & Συγγραφέων)

Κυρίες   και κύριοι...

Ιστορία, λέει ο Θερβάντες, είναι ο θεματοφύλα­κας των ενδόξων πράξεων, μάρτυρας του παρελ­θόντος, παράδειγμα και δάσκαλος για το παρόν και εξαίρετος σύμβουλος για το μέλλον. Επιβάλλεται συνεπώς η ανασκόπηση, η σπουδή και γνώση του ιστορικού παρελθόντος για να μπορέσουμε και σαν άτομα και σαν λαός να τοποθετούμε σωστά στη ζωή μας και να ρυθμίζουμε την πορεία μας και στο παρόν και στο μέλλον.

Η παράδοση έχει ιδιαίτερη σημασία για τους λαούς με μακραίωνη εθνική ιστορία, όπως είναι ο ελληνικός, που η παρά­δοση του (ηρωική, ιστορική, πνευματική, θρησκευτική και λαϊκή) επηρέασε την παγκόσμια σκέψη και συμπεριφορά.

Έτσι κάθε ευγενής προσπάθεια που αποσκοπεί στη στερέ­ωση της ιστορικής αλήθειας του τόπου μας και στην προβο­λή της προσλαμβάνει σήμερα σπουδαιότητα ιδιαίτερη και γίνε­ται μια βάση σωστικής εξόρμησης για το ξεπέρασμα της νόθας υποκουλτούρας που κυριαρχεί τελευταία στο ιστορικό μας γίγνεσθαι και παρασύρει τους ανέμελους και αγνοούντες την ιστορική αλήθεια του μαρτυρικού και αιματόβρεχτου τόπου μας.

Σ' αυτήν την προσπάθεια εντάσσεται και το βιβλίο «Ανα­ζητώντας ίχνη τον Ομηρικού Αχιλλέα...», που έγραψαν οι εκλε­κτοί συνάδελφοι: Αδάμης Εύθυμης - Ευθυμίου Τάκης και Κανέλλος Βασίλης.

Διάβασα με πολλή προσοχή το βιβλίο τους. Πρόκειται, όντως, για ένα έργο αξιόλογο, καλογραμμένο και καλοτυπωμένο, που προδίδει εκτός από την ευαισθησία των συγγραφέων και μια εκφραστική δύναμη, που κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Ένα έργο, το οποίο κάτω από τον ιστορικό του καμβά στε­γάζει παλιές θύμησες, ελπίδες και όνειρα ενός πολύπαθου λαού, σ' ένα μακρύ παρελθόν, που πολλές φορές χάνεται και σβήνει στα τρίστρατα μονοπάτια της λήθης.

Αυτό όμως δεν εμπόδισε τους συγγραφείς να προχωρήσουν στην έρευνα τους με αγάπη και υπευθυνότητα και να ξεθάψουν και να φέρουν στο φως το λησμονημένο χθες, που κρυβόταν βαθιά στα σκονισμένα παλιά βιβλία και αναπαυόταν μακάρια στη μνήμη των αιωνόβιων γερόντων της περιοχής εκατέρωθεν του ποταμού Σπερχειού.

Ο Γερμανός ιστορικός Niebuhr είχε πει σχετικά ότι «ο συγγράφων την ιστορίαν τη εαυτού πατρίδος ιερόν προς αυτήν εκπληρώνει καθήκον».

Οι συγγραφείς έχουν εκπληρώσει με το παραπάνω το καθή­κον τους αυτό με το βιβλίο τους: «Αναζητώντας ίχνη του Ομη­ρικού Αχιλλέα» στις σελίδες του οποίου αποτυπώνονται με πλη­ρότητα και σαφήνεια ιστορικά και λαογραφικά συμβάντα και γεγονότα της περιοχής της Δυτικής Φθιώτιδας.

Κλείνοντας, ωστόσο, το κριτικό μου σημείωμα θα ήθελα να προσθέσω ότι η ιστορική περιοχή της Εριβώλου Φθίας, το κατ' εξοχήν πολεμικό σταυροδρόμι της ενδοχώρας της πατρίδας μας, το οποίο από τον Όμηρο μέχρι σήμερα γνώρισε δόξες, τιμές, νίκες και ήττες, το οποίο πάντα αντιστάθηκε στους βάρβαρους κατακτητές και ήξερε να φυλάσσει Θερμοπύλες, ΕΙΝΑΙ και θα είναι ένα ακόνι στο οποίο πάντα θα ακονίζουν τη σκέψη τους οι διανοούμενοι, οι ερευνητές, οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι, Έλληνες και ξένοι...

Το καθήκον μας μεγάλο και το χρέος μας επιτάσσει, να κάνου­με αυτό που πρέπει!...

Ιδού λοιπόν πεδίον λαμπρόν για όλους μας, για τους Φθιώτες άρχοντες και πολίτες, για τους βουλευτές μας και τις αρμό­διες αρχαιολογικές υπηρεσίες, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για ένα αρχαιολογικό, ερευνητικό ταξίδι στα σπλάχνα της Φθιωτικής γης, που θα φέρει στο φως την αλήθεια, για το άγνωστο βασίλειο του Ομηρικού Αχιλλέα, του μεγαλύτερου ήρωα του Τρωικού πολέμου, βασιλιά των Μυρμιδόνων, καύχημα της Φθίας και αγλάισμα των Ομηρικών Επών, για μια πνευματική χειραψία ανάμεσα στον κόσμο της προϊστορίας με τον κόσμο της ιστορίας, στο χθες με το σήμερα, για ένα ευοίωνο και ελπιδοφόρο για τον τόπο μας αύριο....

Αγαπητοί φίλοι,

Με αυτές τις εύλογες και ευλογητικές σκέψεις χαιρετίζω το βιβλίο σας, «Αναζητώντας ίχνη τον Ομηρικού Αχιλλέα, στην κοιλάδα τον Σπερχειού» σας σφίγγω θερμά το χέρι και σας εύχομαι ό, τι καλύτερο, οι δε κραδασμοί της ψυχής σας να τάμουν καινούριους ορίζοντες και ο πεζός λόγος να βρει πλού­σιο και γόνιμο έδαφος.

Γιάννης Δημ. Παπαναγιώτου                                                  «ΙΩΝ»

ΟΜΙΛΙΑ ΤΣΑΜΠΑΚΑΛΟΥ ΒΙΒΗΣ

(Δημοσιογράφου-Φιλολόγου-Αρχαιολόγου)

Αγαπητοί προσκεκλημένοι,

Μέσα από την αποψινή μας συνάντηση θα πραγματοποιήσουμε ένα ταξίδι στην τοπική ιστορία και θα επιχειρήσουμε την καθάρια αναπαράσταση μιας εποχής που γέννησε το ελληνικό ηρωικό ιδεώδες και εξακολουθεί, ακόμη και σήμερα, να αποτελεί πηγή έμπνευσης για τη λογοτεχνία, την ποίηση, την τέχνη, τον κινηματογράφο.

Η δύναμη της ομηρικής πένας που ζωντανεύει το μυκηναϊκό παρελθόν και η παραμυθένια αίσθηση του κόσμου των θεών, των ηρώων, των υπερφυσικών κατορθωμάτων, των μαχών, των ερώτων, των περιπετειών και των ταξιδιών που υφαίνει ο δημιουργός της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, μαγεύουν τον αναγνώστη εδώ και χιλιάδες γενιές και έχουν ανάγει το ομηρικό έργο σε εκπαιδευτικό εργαλείο αλλά και σ' ένα από τα πιο αγαπητά αναγνώσματα όλων των εποχών και όλων των πολιτισμών.

Και νομίζω πως ο ιστορικός Ulrich Wilken συνέλαβε πολύ εύστοχα τη σημασία της ιδιαίτερης αυτής πνευματικής μας κληρονομιάς, όταν έγραψε στην Αρχαία Ιστορία του: «Τίποτα δεν χαρακτηρίζει καλύτερα τη διαφορά μεταξύ Ελλήνων και Ρωμαίων όσο το ότι για τον νεαρό Έλληνα κέντρο της διδασκαλίας ήταν ο Όμηρος, για τον νεαρό Ρωμαίο η Δωδεκάδελτος. Γι' αυτόν το λόγο οι Έλληνες κέρδισαν τις ψυχές, ενώ οι Ρωμαίοι υπήρξαν μόνο κατακτητές του κόσμου».

Αυτός ο γοητευτικός όσο κι αινιγματικός κόσμος είναι εκείνος που μίλησε κατευθείαν στην ψυχή των κ. Εύθυμη Αδάμη, Τάκη Ευθυμίου και Βασίλη Κανέλλου. Τρεις εκπαιδευτικοί που ένωσαν τις δυνάμεις τους και με οδηγό την επισταμένη βιβλιογραφική έρευνα, τις πολυπληθείς ενδείξεις, την παρατηρητικότητα, το ένστικτο και την αγάπη τους για τη γενέθλια γη, αποφάσισαν να βγάλουν τη μορφή του ξακουστού Αχιλλέα από το χώρο του μύθου και να αναζητήσουν τα ίχνη της πατρίδας του εντός των γεωγραφικών και διοικητικών ορίων της σημερινής Φθιώτιδας.

Αξίζουν μάλιστα θερμά συγχαρητήρια τόσο στον Όμιλο Φθιωτών Λογοτεχνών και Συγγραφέων που αναγνωρίζει τις ποιοτικές δουλειές όσο και στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Πτελέας και την Ιερά Μητρόπολη Φθιώτιδας που αγκαλιάζουν, εκδοτικά, βιβλία με άποψη και γνήσια αγάπη για τον τόπο.

Αν θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής, οφείλω να ομολογήσω πως όταν πρωτοπήρα στα χέρια μου το βιβλίο των κ.κ. Αδάμη, Ευθυμίου και Κανέλλου και διάβασα τον τίτλο του, δεν ήξερα αν έπρεπε να θαυμάσω την τόλμη τους να θεμελιώσουν και να δημοσιεύσουν μια νέα αρχαιολογική - ιστορική προσέγγιση, αψηφώντας τις όποιες αντιδράσεις θα προκαλούσαν, ή να σταθώ με σκεπτικισμό και επιφύλαξη απέναντι σε τρεις ανθρώπους που όπως οι ίδιοι ομολογούν δεν διεκδικούν αρχαιολογικές δάφνες.

Καθώς όμως διάβαζα το βιβλίο, ένιωσα να βρίσκομαι πάλι στο αμφιθέατρο της αρχαιολογικής μου σχολής, στα πρώτα μου βήματα, να παρακολουθώ μια εκπληκτική σε περιεχόμενο και επιχειρήματα διάλεξη, να παίρνω μαθήματα έρευνας και μεθοδολογίας και να ανακαλύπτω από την αρχή τη μαγεία της επιστήμης μου. Κι αυτό δεν έγινε καθόλου τυχαία.

Πριν από αρκετά χρόνια, στην αρχή σχεδόν των αρχαιολογικών μου σπουδών, είχα την τιμή να ανήκω στους φοιτητές του γνωστού καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Δημήτριου Παντερμαλή. Σε μια λοιπόν από τις ακαδημαϊκές του παραδόσεις, σχετικά με τις μεθόδους της ανασκαφής, ο έμπειρος καθηγητής μάς απηύθυνε την εξής ερώτηση: «Ποιο νομίζετε πως είναι ένα από τα πρώτα βήματα που πρέπει να κάνει ο αρχαιολόγος πριν επιλέξει το χώρο και ξεκινήσει μια συστηματική ανασκαφή σε μια περιοχή;».

Κάποιοι από τους συμφοιτητές μου - πρακτικά πνεύματα όντες - απάντησαν ότι το πρώτο βήμα είναι η εξοικονόμηση του απαραίτητου εξοπλισμού και του αναγκαίου αριθμού εργατικών χεριών. Άλλοι επισήμαναν ότι λογικό είναι να διασφαλιστεί η πρέπουσα χρηματοδότηση ενώ κάποιοι αποφάνθηκαν υπέρ της ύπαρξης επιφανειακών ευρημάτων. Εγώ τάχθηκα με το μέρος εκείνων που θεωρούσαν τη σε βάθος μελέτη των πηγών ως το μόνο ασφαλή δρόμο για την επιλογή του κατάλληλου σημείου ανασκαφικής δραστηριότητας και την επιτυχία της έρευνας.

Φαίνεται όμως πως όλα αυτά ήταν η μισή αλήθεια. Χωρίς να απορρίψει τη σημασία όλων των προηγούμενων παραμέτρων, ο καθηγητής μας απαρίθμησε τρεις σημαντικούς παράγοντες: 1) την ιστορία του τόπου και κατά πόσο αυτός πληροί τις προϋποθέσεις να φιλοξενεί στα σπλάχνα του σημαντικά ευρήματα, 2) την επισκόπηση του τοπίου, κάθε φυσικό ή τεχνητό έξαρμα, τις κοιλότητες του εδάφους και 3) τη συνομιλία με τους ντόπιους, τους ανθρώπους που γνωρίζουν την ιστορία, τις παραδόσεις, τους θρύλους και τους μύθους του τόπου τους καλύτερα από έναν αποστειρωμένο ερευνητή κλεισμένο σε μια βιβλιοθήκη ή ένα εργαστήριο.

Αυτό που εμείς δεν μπορέσαμε να απαντήσουμε τότε ολοκληρωμένα, παρά την επαφή μας με το αντικείμενο, είναι φανερό πως γνώριζαν άριστα τα μέλη της συγγραφικής ομάδας πριν καταπιαστούν με το όλο εγχείρημα, γεγονός που προσδίδει επιστημονική, ακαδημαϊκή αξιοπιστία και κύρος στα γραφόμενά τους.

Χωρίς να έχουν εμπειρία ανασκαφικού πεδίου, χωρίς να έχουν εντρυφήσει σε θέματα ανασκαφικής μεθοδολογίας και προανασκαφικών ερευνών, εφάρμοσαν πλήρως τα απαραίτητα στάδια πριν καταλήξουν στην πρόταση τους. Και είναι τόσο λογικά τα συμπεράσματα και οι εκτιμήσεις τους που δύσκολα μπορεί να αντικρούσει κανείς ότι η αγάπη για τον τόπο, το πάθος για έρευνα, η συστηματική μελέτη των πηγών, η παρατηρητικότητα, η συνθετική σκέψη, η άριστη γνώση της τοπικής ιστορίας, γεωγραφίας, μυθολογίας, λαογραφίας και τοπογραφίας, η άντληση πληροφοριών από τα τοπωνύμια και τις λαϊκές αφηγήσεις, είναι ο ιδανικός και ασφαλής συνδυασμός που μπορεί να προσθέσει νέες, λαμπρές σελίδες στην αρχαιολογική ιστορία και καινούρια θαυμαστά ευρήματα στους θησαυρούς της χώρας μας.

Το βιβλίο «Αναζητώντας ίχνη του Ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού», είναι μια συλλογική έρευνα με στόχο αφενός τον εντοπισμό του βασιλείου του ομηρικού ήρωα Αχιλλέα αφετέρου την ευαισθητοποίηση της πολιτείας προκειμένου να ξεκινήσει στην περιοχή μια συστηματική και οργανωμένη ανασκαφική δραστηριότητα.

Πρόκειται για μια νέα ανάγνωση της αρχαίας και νεότερης γραμματείας που φέρει κάθε σχετική πληροφορία με το θέμα και μια υπεύθυνη διαχείριση των φιλολογικών πηγών και των αρχαιολογικών πληροφοριών. Δεν είναι ένα συνονθύλευμα ατάκτως ερριμμένων στοιχείων αλλά μια πλήρης από άποψη δομής, θεματολογίας και μεθοδολογίας μελέτη. Είναι μια επιτυχημένη σύζευξη ιστορίας, μυθολογίας, λαογραφίας. Αρετές που το καθιστούν πηγή γνώσης και αποδεικνύουν την εκτεταμένη και επίμονη έρευνα που προηγήθηκε της δημιουργίας του.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δώδεκα (12) κεφάλαια που το καθένα μάς φέρνει πιο κοντά στον ισχυρισμό που η συγγραφική ομάδα επικαλείται από την αρχή: ότι δηλαδή η κοιλάδα του Σπερχειού κρύβει τα μυστικά της πατρογονικής εστίας του Αχιλλέα και τα ίχνη ενός θαυμαστού πολιτισμού που άκμασε στην περιοχή παράλληλα με τα λαμπρά μυκηναϊκά κέντρα.

Οι κ. Αδάμης, Ευθυμίου και Κανέλλος ακολουθούν βήμα - βήμα μια αποδεικτική πορεία προκειμένου να διευκολύνουν τον αναγνώστη και να αποτυπώσουν τη γεωγραφία, τη μυθολογία, τον πολιτισμό, την κοσμοθεωρία, τις πρακτικές της μυκηναϊκής και ομηρικής αρχαιότητας και να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα.

Κάθε βιβλιογραφική αναφορά στο θέμα σταχυολογείται, αξιολογείται και πολλές φορές έρχεται να συμπληρώσει σαν ένα πολύτιμο κομμάτι το παζλ. Και τελικά παραδίδεται στον αναγνώστη ένα έργο που δεν έχει ανάγκη από βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς αφού ο επιστημονικός του χαρακτήρας, η τεκμηρίωση, η ακρίβεια και ο σαφής, ρέων ελληνικός λόγος αρκούν για να του χαρίσουν μια θέση σε εξειδικευμένες και μη βιβλιοθήκες.

Το πρώτο κεφάλαιο επιγράφεται «Η μορφή του Αχιλλέα στην αχλύ του μύθου και της ιστορίας». Εκεί οι τρεις συγγραφείς συστήνουν στον αναγνώστη τον ξακουστό ήρωα, ως ελληνική προϊστορική μορφή, και εξετάζουν τη θέση του στη μυθολογία και στον Όμηρο.

Παράλληλα γίνεται αναλυτική αναφορά στο τι είναι μύθος, πώς παράγεται, ποια εξελικτική διαδρομή ακολουθεί, ποια είναι η σύνδεση του με την ιστορία και τη λογοτεχνία, ποια είναι η ταυτότητα και το υλικό του ελληνικού μύθου, πόσο αξιόπιστος μάρτυρας είναι ο Όμηρος και μαζί καταγράφονται οι αμφισβητήσεις που έχουν διατυπωθεί για τη σχέση του ποιητή με το μυκηναϊκό πολιτισμό, με βάση τους αναχρονισμούς και τις παραλείψεις του.

Σύμμαχος της συγγραφικής ομάδας είναι η πολυεπίπεδη και σε βάθος μελέτη της Ιλιάδας και το βασικό ερώτημα που προσπαθεί καταρχήν ν' απαντήσει είναι πού σταματά ο μύθος και πού αρχίζει η ιστορική αλήθεια για το πρόσωπο του   Αχιλλέα   ή   τον   τρωικό   πόλεμο,   επικαλούμενη   τα   ευρήματα   της αρχαιολογικής σκαπάνης στα φημισμένα μυκηναϊκά κέντρα και την Τροία αλλά και τα αρχεία ασιατικών λαών.

Η ματιά τους στον Όμηρο είναι διεισδυτική και στην προσπάθεια τους να

ανιχνεύσουν   τον   ιστορικό   πυρήνα   των   επών   και   τις   πηγές   που   τα

τροφοδότησαν, εντυπωσιάζουν με τη γνώση γραπτών πηγών, άγνωστων στους μη μυημένους μελετητές.

«Δικαιούμαστε να υποθέσουμε», γράφουν, «ότι ο Αχιλλέας του Ομήρου είναι σε κάτι αυθεντικός, ότι απηχεί μια ιστορική μορφή, ότι δεν είναι πλαστός, ένα λογοτεχνικό δημιούργημα...»

Και μάς εξηγούν:

«Η ποίηση του Ομήρου τον προσεδαφίζει σ'  ένα πεδίο δράσης (Τροία), δίνοντας του μια πατρίδα και ένα θάνατο, όπως είχαν και οι υπόλοιποι ήρωες.

Η ιδιαιτέρα πατρίδα του, η Φθία, ενώ αποτελεί κομμάτι της ύπαρξης του,

σήμερα μένει ένα αίνιγμα που χρειάζεται να φωτισθεί περισσότερο».

Στο δεύτερο κεφάλαιο, κεντρικό πρόσωπο είναι και πάλι ο Αχιλλέας, αυτή τη φορά όμως παρουσιάζεται η γενιά του μέσα από τους μύθους που εκθέτουν αναλυτικά το γενεαλογικό δέντρο του ήρωα. Ένα δέντρο που ξεκινά από τον ποταμό Ασωπό και τον ανώτατο ελληνικό θεό, το Δία και φτάνει μέχρι το γιο του Νεοπτόλεμο, με τον οποίο συνδέεται από τη μητέρα του και ο Μέγας Αλέξανδρος.

Στο τρίτο κεφάλαιο σειρά έχουν «ο Αχιλλέας του Ομήρου και τα πρόσωπα του περιβάλλοντος του».

Με βάση αποκλειστικά τις περιγραφές του δημιουργού της Ιλιάδας και μέσα από μια πολύπλευρη αντιμετώπιση του ομηρικού κειμένου, σκιαγραφούν πλήρως την προσωπικότητα του Αχιλλέα, την πολεμική του ικανότητα, την εξέχουσα θέση του στον αχαϊκό στρατό, τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του χαρακτήρα του, τη φιλία του με τον Πάτροκλο, τις ανθρώπινες αδυναμίες του αλλά και την ευαίσθητη, τρυφερή πλευρά του ήρωα που κατέχει την ιατρική, τη μουσική και ξέρει να εκτιμά το ωραίο φύλο.

Όπως μας πληροφορεί η συγγραφική ομάδα, «ο Όμηρος κάνει 504 αναφορές στο πρόσωπο του Αχιλλέα και το όνομα του συνοδεύεται από πολλά επίθετα ή επιθετικούς προσδιορισμούς, δηλωτικά της παρουσίας του. Ο Αχιλλέας είναι: δίος, φίλος Διός, διογενής, ποδάρκης, πόδας ωκύς, ποδώκης, θεοείκελος (θεόμορφος), Πηλείων, Πηλείδης, Αιακίδης... Ως ήρωας εκφράζει βασικά μηνύματα του ομηρικού έργου, αφού ενσαρκώνει το ηρωικό ιδεώδες».

Στο τέταρτο κεφάλαιο αφήνουμε τα πρόσωπα και μεταφερόμαστε στο χώρο, στη «γεωγραφία της ομηρικής και ιστορικής αρχαιότητας» που θεωρείται απαραίτητη από τους συγγραφείς καθώς η προσπάθεια να αξιοποιηθούν οι ομηρικές αναφορές και να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα περνάει μέσα από τον εντοπισμό των τοπογραφικών δεδομένων στο γεωγραφικό χάρτη. Σύμφωνα με τους κ. Αδάμη, Ευθυμίου και Κανέλλο, η παρερμηνεία των ομηρικών κειμένων για καθαρά τοπικιστικούς και πολιτικούς λόγους, είχε βαθύτατες αλλοιωτικές συνέπειες στη μεθομηρική πολιτική γεωγραφία. Και προσθέτουν με έμφαση: «Για τον εντοπισμό της πατρίδας του Αχιλλέα οι οποιεσδήποτε απόπειρες ανασύστασης των ορίων του βασιλείου του έξω και πέρα από την κοιλάδα του Σπερχειού, όπως αυτή ορίζεται από τον Όμηρο, σε σχέση με τα βορειότερα απ' αυτή βασίλεια (Δωδώνη, Πηνειός, Πήλιο), είναι εντελώς μάταιες και απέλπιδες».

Επόμενο βήμα στην έρευνα είναι ν' αποτυπωθούν στο χάρτη οι λαοί στην περιοχή που υπήρξε το βασίλειο του Αχιλλέα. Κι αυτό γίνεται με εξαιρετική ακρίβεια και επιστημοσύνη. Ένα προς ένα τα φύλα παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου με τις μετακινήσεις τους, το σύστημα διοίκησης τους, τους μύθους τους, τους ηγεμόνες και τους ήρωες τους.

Φθάνουμε έτσι στο πέμπτο κεφάλαιο και στο ειδικότερο θέμα: «Ελλάς - Φθία - Σπερχειός». Εδώ οι συγγραφείς στοχεύουν στον εντοπισμό των τοπωνυμίων μέσα στο φυσικό χώρο, συγκεντρώνοντας τόσο τις πληροφορίες που παρέχει ο Όμηρος όσο και νεότεροι συγγραφείς όπως ο Θουκυδίδης και ο Στράβων. Μέσα από μια συστηματική έρευνα που περιλαμβάνει ετυμολογήσεις, ιστορικές πληροφορίες, γεωγραφικά και μυθολογικά στοιχεία, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «ο Όμηρος χρησιμοποιεί 17 φορές τους όρους Ελλάς - Φθία και ο τρόπος που αυτοί μνημονεύονται ή συνδυάζονται μαζί, φανερώνει πως το βασίλειο του Αχιλλέα είχε δύο επαρχίες, που η μια αποτελούσε την έδρα του βασιλείου, όπου υπήρχε το ανάκτορο και λεγόταν Φθία και η άλλη ονομαζόταν Ελλάδα».

Επειδή όμως ο τελικός στόχος είναι να οριοθετηθεί το βασίλειο του ήρωα, οι τρεις ερευνητές ακολουθούν το μοναδικό σταθερό του στοιχείο, το οποίο αναφέρεται στην Ιλιάδα, και είναι ο ποταμός Σπερχειός.

Αξιολογώντας την ομηρική πληροφορία όπου ο ίδιος ο Αχιλλέας υπόσχεται να προσφέρει τα μαλλιά του στο Σπερχειό μετά την επιστροφή του από την Τροία και το μύθο της γονιμοποίησης της κόρης του βασιλιά Πηλέα Πολύδωρης από τον ίδιο το θεό - ποταμό, συμπεραίνουν ότι δεν είναι λογικό ν' αποσπασθεί το βασίλειο του Αχιλλέα από την κοιλάδα του Σπερχειού, ούτε και ο Σπερχειός από την παράδοση των Μυρμιδόνων, Ελλήνων.

Το επόμενο έκτο κεφάλαιο καταδεικνύει τη στένη σχέση του Αχιλλέα με την ονομασία «Ελλάς - Έλληνες», που καθιερώθηκε ως κοινή εθνική ονομασία όλων των γηγενών φύλων. Αφού καταθέτουν όλους τους γνωστούς μύθους και με κεντρικό άξονα το ομηρικό κείμενο, η συγγραφική ομάδα επισημαίνει ότι ο ποιητής άμεσα στο

όνομα Έλληνες συνδέει μόνο τους στρατιώτες του Αχιλλέα ενώ αναφέρει τους υπόλοιπους ως «Αχαιούς», «Παναχαιούς», «Δαναούς» και «Αργείους».

Η προσπάθεια να εντοπιστεί το ειδικό νοηματικό φορτίο της λέξης και να διαπιστωθεί μέσα από ποια διαδικασία μεταβιβάστηκε σε ευρύτερα σύνολα, συνεχίζεται μέσα από ετυμολογήσεις και αναζήτηση πληροφοριών σε άλλους συγγραφείς όπως ο Ησίοδος που γνωρίζει τους όρους «Ελλάς» και «Πανέλληνες», εντούτοις αναφέρει τους Μυκηναίους ως Αχαιούς, ο Θουκυδίδης που δέχεται ότι η ονομασία Έλληνες εμφανίζεται στη Φθία και από εκεί κατόπιν εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ελλάδα και ο Αριστοτέλης που διατυπώνει την άποψη ότι πριν από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα οι Έλληνες ονομάζονταν «Γραικοί».

Στη συνέχεια, στο έβδομο κεφάλαιο, η συγγραφική ομάδα μάς δίνει ένα άριστο μάθημα προϊστορικής αρχαιολογίας, αφού εκθέτει τις μυκηναϊκές πρακτικές στην ίδρυση πόλεων, τα κριτήρια επιλογής των θέσεων, τη χωροθέτηση του ανακτόρου και των περιφερειακών πολισμάτων αλλά και την άμεση σύνδεση τους με το φυσικό περιβάλλον (βουνά, θάλασσα, ποτάμια, πηγές).

Όλα αυτά αποτελούν την απαραίτητη γέφυρα για το επόμενο βήμα της έρευνας τους, το όγδοο κεφάλαιο. Εκεί παράδοση και λαογραφία αποκρυπτογραφούνται για να δώσουν ιστορικά συμπεράσματα και παρατίθενται επιπλέον στοιχεία που συνηγορούν στον τοπογραφικό εντοπισμό της Φθίας και της Ελλάδας μέσα στη Μακρακωμίτικη και Σπερχειαδίτικη κοιλάδα.

Όλοι οι δρόμοι φαίνεται να οδηγούν στη φθιωτική γη αφού καμιά άλλη περιοχή δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να συνδέσει αποδεδειγμένα το όνομα της με την πατρίδα του Αχιλλέα και όπως μας πληροφορούν οι τρεις ερευνητές «οι Φθίες των ιστορικών χρόνων είναι πόλεις που απέκτησαν το όνομα τους με άγνωστες διαδικασίες, όμως είναι σίγουρο ότι έχουν ελάχιστη σχέση με την ιστορία του ομηρικού ήρωα».

Στο κεφάλαιο αυτό η συγγραφική ομάδα παραθέτει πληθώρα επιχειρημάτων ότι Φθία και Ελλάς είναι δύο πόλεις - περιοχές που τοπογραφικά εντοπίζονται στις δυτικές παρυφές του Σπερχειού, με οπτική μάλιστα επαφή μεταξύ τους. Πυρήνας της έρευνας τους είναι βέβαια η Ιλιάδα, εντυπωσιάζει ωστόσο η παράθεση μιας πλούσιας βιβλιογραφίας, αρχαίας και νεότερης, ελληνικής και ξένης, γραπτές μαρτυρίες που αφενός τοποθετούνται στο ζήτημα της θέσης των περιοχών - πόλεων Φθίας - Ελλάδας εντός της κοιλάδας του Σπερχειού αφετέρου συνηγορούν στο ότι η κοιλάδα αυτή ήταν ένα κομμάτι του μυκηναϊκού κόσμου, αναπόσπαστα δεμένο με τα γνωστά μυκηναϊκά κέντρα προς βορρά και προς νότο.

Το ένατο κεφάλαιο επιγράφεται «αρχαιολογικά λείψανα δυτικής Φθιώτιδας» και εδώ η συγγραφική τριάδα υπερασπίζεται με στοιχεία την άποψη ότι τα διοικητικά κέντρα της Φθίας και Ελλάδας συγκεντρώνουν σοβαρές πιθανότητες να κείτονται θαμμένα στις δυτικές παρυφές του Σπερχειού. Και μερικά από αυτά τα στοιχεία είναι η εξέταση του σημερινού γεωγραφικού χάρτη της δυτικής Φθιώτιδας, η παρουσίαση θέσεων με αρχαιολογικό ενδιαφέρον και με συνεχή κατοίκηση από τους μυκηναϊκούς χρόνους, η συγκέντρωση και ανάλυση τοπωνυμίων,  οι ετυμολογήσεις, η προσεκτική συγγραφέα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας οι έριδες μεταξύ περιοχών και πόλεων δεσπόζουν στα επιστημονικά εγχειρίδια;

Η απάντηση της συγγραφικής ομάδας είναι πως ναι, η πατρίδα του Αχιλλέα δεν αποτελεί πλέον ένα άπιαστο όνειρο αλλά μπορεί με ισχυρά ερείσματα να αναζητηθεί στη φθιωτική γη.

Το ισχυρότερο, μάλιστα, αναντίρρητο επιχείρημα είναι η υπεύθυνη γραφή των τριών εκπαιδευτικών που δεν προσπαθούν με επιστημονικά «πυροτεχνήματα» και σποραδικά, τυχαία στοιχεία να θεμελιώσουν ιστορικά, αρχαιολογικά και τοπογραφικά μια ρηξικέλευθη πρόταση αλλά να παρουσιάσουν πλούσιο υλικό και να αφουγκραστούν τις προφορικές και γραπτές παραδόσεις.

Και είναι αλήθεια πως όσο προκατειλημμένος, επιφυλακτικός, δύσπιστος κι αν ξεκινήσει κάποιος την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, στο τέλος δύσκολα θα μπορέσει ν' αντικρούσει την πληθώρα των επιχειρημάτων, των βιβλιογραφικών αναφορών, των παρατηρήσιμων στοιχείων, των παλιότερων ανασκαφικών ενδείξεων, των ήδη δημοσιευμένων απόψεων έγκριτων αρχαιολόγων και ιστορικών που συνηγορούν στα ομηρικά μυστικά της Φθιώτιδας.

Κυρίες και κύριοι,

Νιώθω πως στην αποψινή μου παρουσίαση δε θα ταίριαζε επίλογος. Το ίδιο το βιβλίο είναι μια αρχή, μια πρόκληση, μια σπίθα, ένα σκαλοπάτι για κάτι πιο πέρα, πιο πάνω.

Κάθε αρχαιολογικό εύρημα αποτελεί για τον επιστήμονα ένα οριοθετημένο ερμηνευτικό πλαίσιο από το οποίο μόνο με νεότερες ανακαλύψεις μπορεί να αποδεσμευτεί.

Η αρχαιολογική επιστήμη είναι εκείνη που τροφοδοτεί τα μουσεία αλλά είναι μια ζωντανή και όχι μουσειακή επιστήμη. Κάθε θεωρία, κάθε ισχυρισμός, κάθε ερμηνεία είναι αποδεκτή, ισχυρή και βάσιμη μέχρι η σκαπάνη να φέρει στο φως νέα στοιχεία που να αναιρούν τα προηγούμενα και να προωθούν σε νέους ορίζοντες την επιστημονική σκέψη, επανατοποθετώντας σε καινούριες βάσεις την αντίληψη και την εικόνα μας για τον αρχαίο κόσμο. Και πιστεύω πως το παρόν πόνημα αυτή ακριβώς την αρχή θέτει ως θεμέλιο λίθο του.

Η ιστορική γνώση, το ερευνητικό τάλαντο, η εμπειρία, η φαντασία, η διαίσθηση, το ένστικτο, η ικανότητα σύνθεσης και αποτύπωσης, η επικοινωνία με τον τοπικό πληθυσμό συνιστούν τις μεγάλες αρετές της συγγραφικής ομάδας, που αν μη τι άλλο γίνεται ο καλύτερος πρεσβευτής του τοπικού ιστορικού παρελθόντος και της μακραίωνης πορείας μας στο χώρο και στο χρόνο και καταφέρνει να δημιουργήσει μια κιβωτό γνώσης για τις επόμενες γενιές.

Δε θα προσπαθήσω να κατατάξω το βιβλίο με επιστημονικά κριτήρια στα ιστορικά, αρχαιολογικά, ανθρωπολογικά εγχειρίδια. Αυτό μικρή αξία έχει. Για μένα αποτελεί μια τολμηρή δεύτερη ανάγνωση στις πηγές, έναν ζωντανό κρίκο με το παρελθόν, μια ευκαιρία να γνωρίσουμε την ιστορία μας και ν' αποκτήσουμε ιστορική συνείδηση, μια παθιασμένη συγκινητική προσπάθεια να συνθέσουμε την τοπική ιστορική μας ταυτότητα και μέσα από αυτή τη θέση που μας αξίζει στην εθνική ιστορία, στην ελληνική παράδοση, στο ψηφιδωτό της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Είναι λοιπόν χρέος όλων μας να στηρίξουμε και να διαφημίσουμε αυτή την προσπάθεια, είτε έχουμε αντιρρήσεις είτε όχι, είτε διατηρούμε είτε γκρεμίσαμε τα τείχη της αμφιβολίας μας.

Αν στα φθιωτικά κύτταρα κυλάει όντως το αίμα του Αχιλλέα και των Μυρμιδόνων του, αν η φθιωτική γη κρύβει στα σπλάχνα της το ανάκτορο του Αχιλλέα, αν παραμένουν θαμμένα αρχαιολογικά ευρήματα που κουβαλούν για χιλιετηρίδες τα μυστικά της ομηρικής Φθίας, αν οι δυτικές παρυφές του Σπερχειού περιμένουν υπομονετικά ν' αποκαλύψουν τα μυστικά τους στον αυριανό ερευνητή, έχουμε καθήκον να ζητάμε τη συνδρομή της πολιτείας για συστηματική ανασκαφή στην περιοχή που ίσως να φέρει στη Φθιώτιδα την αίγλη των Μυκηνών, της Τροίας, της Τίρυνθας, της Πύλου. Και τότε, τα μυστικά που θα έρθουν στο φως θα συμφιλιώσουν το σήμερα με το χθες και τη μνήμη με την ελπίδα για το αύριο.

Σας ευχαριστώ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΠΠΑ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ

(6 Αυγούστου 2008)

 

Η 4^η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στο χωριό Πάππα Φθιώτιδας, υπό την Αιγίδα του «Λαογραφικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου Πάππας», στα πλαίσια των «Παππιώτικων» αυγουστιάτικων εκδηλώσεων. Τον συντονισμό είχε ο κ. Μπλούκας Σταύρος, πρόεδρος του Συλλόγου. Διεξοδική αναφορά στη σχέση του Αχιλλέα με την κοιλάδα του Σπερχειού έκανε ο Ευθυμίου Τάκης και στη συνέχεια ο Αδάμης Ευθύμης έκανε γενικότερη τοποθέτηση με τεκμηριωμένα στοιχεία, αναφερόμενος και στα Κάστρα της Πάππας που σχετίζονται με τη Μυκηναϊκή εποχή του Αχιλλέα. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης έγινε παρουσίαση σχετικών διαφανειών. Ο εκπρόσωπος του χορηγού Νίκος Κοντογιάννης μίλησε σαν αυτοδιοικητικός και παίνεψε τις δραστηριότητες του Συλλόγου που κατάφερε να διατηρήσει τα παραδοσιακά κτίσματα του χωριού και να τα χρησιμοποιεί για τους σκοπούς του. Ακολούθησε συζήτηση με το ακροατήριο. Ο Σύλλογος βράβευσε με αναμνηστικές πλακέτες τους συγγραφείς του βιβλίου, μια πράξη που συγκίνησε όλους. Παραβρέθηκε και ο Δήμαρχος Μακρακώμης κ. Κρητικός όπου ανήκει αυτοδιοικητικά και η Πάππα. Στο τέλος ο Σύλλογος παρέθεσε γεύμα στους συγγραφείς, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία ν’ απολαύσουν τη γραφικότητα και ομορφιά της Πάππας.