Στάγια

ΣΤΑΓΙΑ

[Τοπωνύμιο – Αγιωνύμιο]

του Τάκη Ευθυμίου

Ο χώρος αυτός ονομάστηκε έτσι επειδή εκεί υπήρχαν λείψανα αγίων,  βυζαντινές  εικόνες  και  άλλα  ιερά κειμήλια, θεωρώντας λοιπόν το χώρο αυτό ιερό και άγιο, μετέβαιναν να προσκυνήσουν λέγοντας ότι πηγαί­νουν «εις τα άγια», «στα άγια» και έτσι προέκυψε η αγιωνυμία - τοπωνυμία «Στάγια».

Χτίστηκε σιγά σιγά ένας μικρός οικισμός, που κάποια χρονική στιγμή μαζί με τη Μονή καταστράφηκαν και ερημώθηκαν. Αργότερα, οι παλιοί κάτοικοι που είχαν καταφύγει στη γειτονική Δωρίδα και στην Αχαΐα, επέστρεψαν και έχτισαν ξανά το χωριό από την αρχή, σε χώρο-μετόχι της Μονής, στη θέση «Παλιοχώρι», με το όνομα Στάγια. Ανακαι­νίστηκε και ο ναός, αλλά φαίνεται ότι από τότε δεν λειτούργησε πια σαν μοναστήρι. Η κτηματική του περιουσία περιλάμβανε και τη δασωμένη περιοχή του Γαύρου, αγγίζο­ντας σχεδόν τον κάμπο του Σπερχειού. Την περιοχή όμως αυτή την κατέλαβαν κάτοι­κοι κοντινών χωριών, ισχυριζόμενοι ότι πουλήθηκε σ' αυτούς νόμιμα από προεστό του χωριού.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το χωριό ξεκληρίστηκε και ξαναχτίστηκε εκεί που βρίσκεται σήμερα, μέσα στην ιδιοκτησία της Μονής, η οποία από το 1906 λειτουργεί ως κοιμητήριο του χωριού. Το χωριό και η ακατοίκητη Μονή έγιναν καταφύγιο και τόπος συγκέντρωσης κλεφτών και επώνυμων οπλαρχηγών της περιοχής όπως του Τσαμ Καλόγερου, του Σιαφάκα και των Κοντογιανναίων. Κοντά στη Μονή, στη θέση «Μαγαζί», υπήρχε και πυριτιδαποθήκη. Εκεί κοντά επίσης, σε μια πλαγιά της Οξυάς, λέγεται ότι ξεψύχησε ο δοξασμένος αρχικλέφτης Τσαμ Καλόγερος, όπου μεταφέρθηκε πληγωμέ­νος ύστερα από τη μάχη της Ζελίστας, υποδεικνύοντας ως διάδοχο του το νεαρό τότε κλέφτη Θανάση Διάκο.

Το καθολικό της Μονής ανακαινίσθηκε στα 1844, όπως μαρτυρεί σκαλιστή πέτρα στα θεμέλια του ναού και σώζεται έτσι μέχρι σήμερα, νότια του χωριού, πάνω σ' ένα λόφο, χωμένο μέσα σε πανύψηλα αιωνόβια δέντρα.

Η λαξεμένη επιγραφή  φέρνει στο κέντρο και άνω χαραγμένο σταυρό. Δεξιά και αριστερά του είναι χαραγμένες δύο κεφαλές λεόντων. Στα δεξιά του σταυρού επίσης είναι ευδιάκριτα χαραγμένη μία κεφαλή ανθρώπου. Η παράσταση πι­θανότατα απεικονίζει το Δανιήλ και τα λιοντάρια, συνηθισμένο θέμα στους παλαιοχρι­στιανικούς χρόνους.

Από τα σημαντικότερα κειμήλια που φιλοξενήθηκαν στη Μονή αναφέρεται η εικόνα της Παναγίας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Η Στάγια μετονομάστηκε το 1957 σε Πλάτανο, με το λανθασμένο σκεπτικό ότι η ονομασία αυτή είναι ξενικής προέλευσης.