Οι πολυαιωνόβιες Βελανιδιές στο Δίκαστρο

Οι πολυαιωνόβιες Βελανιδιές στο Δίκαστρο

Του Λεωνίδα Καρφή, Αντιστρατήγου ε.α.

Οι Βελανιδιές, δένδρα  κυρίαρχα

Οι βελανιδιές ή  δένδρα  είναι τα κυρίαρχα δένδρα στην περιοχή του Δικάστρου. Απλώνονται σε όλη την περιοχή μέχρι και το υψόμετρο των 1.200 μ. Σχεδόν,  στο σύνολό τους, είναι ηλικίας μέχρι  ενός αιώνος. Υπάρχουν, όμως,  και βελανιδιές,  σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, οι οποίες είναι αιώνων,    είναι πολυαιωνόβιες.

Κλαδί με καρπό Βελανιδιάς

Είναι δένδρα φυλλοβόλα, τα φύλλα τους πέφτουν τον χειμώνα, η ηλικία τους  μπορεί να μετρηθεί με αιώνες και το ύψος τους μπορεί να  ξεπεράσει  τα 25 μέτρα.  Οι ποικιλίες  τους στον κόσμο   υπερβαίνουν τα 531  είδη. Το είδος της βελανιδιάς, η οποία φύεται στην Ελλάδα λέγεται Δρύς,   η  Αιγίλωψ.

Είναι  δένδρα  υψηλά, ωραία   και μεγάλης αντοχής   και έπαιξαν, από αρχαιοτάτων χρόνων, σπουδαίο  ρόλο στην  ζωή του ανθρώπου. Το ξύλο τους  χρησιμοποιείται, ως βασικό υλικό και εργαλείο,  σε όλη την οικιακή οικονομία.  Στο κτίσιμο των σπιτιών, στην καλλιέργεια  της γης και στις  κτηνοτροφικές εργασίες. Οι καρποί τους, επίσης,  χρησιμοποιούνται ως  τροφή των ανθρώπων και των ζώων.  

Οι Βελανιδιές στην Ιστορία και στη Μυθολογία

Στην μυθολογία,  η Βελανιδιά ήταν θεά της Γαίας, κόρη του Όξυλου, του πνεύματος του δάσους και Αμαδρυάδας, της νύμφης του δάσους. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αφιερώσει  την Βελανιδιά  και στον Δία, τον «πατέρα θεών τε και ανθρώπων» και έκτοτε η Βελανιδιά ήταν το έμβλημα και το σύμβολο  της θεϊκής δύναμης.  Ήταν,  από την δεύτερη π.Χ., χιλιετία,   το  ιερό δένδρο του Μαντείου της Δωδώνης, η Φηγός,  η ιερή Βελανιδιά του Μαντείου.

Οι ιερείς του Μαντείου, οι Σελλοί, για να αφουγκράζονται τις βουλές του  θεού Διός και να  μεταδίδουν  τα θεϊκά  μηνύματά  του,  με τους χρησμούς του, στους ανθρώπους:

 «Aνυπόδητοι  εκοιμούντο  καταγής, κάτω από τη ιερή Βελανιδιά, την Φηγό και  χωρίς να πλένουν  τα πόδια τους, για να έχουν άμεση και συνεχή επαφή με τη γη».

  

  Ο Ιάσωνας, για την επιτυχία της Αργοναυτικής εκστρατείας, προσάρμοσε, ύστερα από σύσταση της θεάς Αθηνάς,  «ένα κλαδί  Βελανιδιάς στην πλώρη της Αργούς» και   ο Αχιλλέας   στους πολέμους του, στην Τροία,  «επιζητούσε  την εύνοια  του Θεού  Διός  της Δωδώνης, του Δωδωναίου Διός».

Στους Ολυμπιακούς αγώνες,  στην  αρχαία Ολυμπία,  «στους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων εδίδοντο κλάδοι Βελανιδιάς»  και το «στεφάνι του βασιλιά Φιλίππου Β΄ της  Μακεδονίας», στον τάφο της Βεργίνας,   ήταν από κλάδους Βελανιδιάς.

Στον Χριστιανισμό,  η Βελανιδιά είναι ιερό δένδρο.  Στην  Παλαιά Διαθήκη,  αναφέρεται:

 «Kάτω από την  Βελανιδιά  του Μαμβρή, στη Χεβρώνα,  ο Αβραάμ φιλοξένησε τρείς Αγγέλους, σύμβολα   της  προτύπωσης  της Αγίας Τριάδας».

Το   ξύλο της Βελανιδιάς του Μαμβρή ή φιλοξενίας του Αβραάμ  τιμάται,  εξ ίσου σημαντικά, όπως το Τίμιο Ξύλο.

Πολυχιλιετής  Βελανιδιά στην Καλιφόρνια

   Μεταξύ των  γηραιότερων  Βελανιδιών, που διασώζονται σήμερα,  είναι:

·  Η Βελανιδιά της Καλιφόρνιας στις  ΗΠΑ,  ηλικίας 13. 000 ετών,

·       Η Βελανιδιά  της Δεσκάτης  Γρεβενών, ηλικίας 1.300 ετών (η αρχαιότερη της Ευρώπης).

 Στο Δίκαστρο,  οι γηραιότερες Βελανιδιές είναι της εκκλησίας  της Παναγίας, ηλικίας   500 ετών.

Οι  Βελανιδιές,  ιερά δένδρα

Η Φηγός της Δωδώνης, η Βελανιδιά του Μαμβρή και οι Βελανιδιές των  ιερών χώρων,  αρχαίων ναών και χριστιανικών εκκλησιών, θεωρήθηκαν   και ήταν   ιερά δένδρα.  Στην τουρκοκρατία οι βελανιδιές των εκκλησιών  ονομάστηκαν Βακούφικες,  δηλαδή αφιερωμένες στους Αγίους.

Οι κάτοικοι   απέφευγαν  να υλοτομούν τις  ιερές Βελανιδιές, δεν έκοβαν τα κλαδιά και τους κορμούς τους, ακόμα και οι επιδρομείς, δεν τις  γκρέμιζαν, από  σεβασμό  στην ιερότητά τους,  αλλά και από φόβο,  «να μην πάθουν μεγάλο κακό, να μην πέσει πάνω τους αστραπή».  

Μια  αρχαία   ελληνική παραδοχή έλεγε; 

«Οποίος  επιχειρούσε  να  πριονίσει  τις ιερές  Βελανιδιές  του  θεού Διός,  ένας κεραυνός, σταλμένος από το χέρι του θεού, τον έκανε κάρβουνο».

Οι Βελανιδιές στο Δίκαστρο

  Στην περιοχή του Δικάστρου οι Βελανιδιές είναι  δένδρο, το οποίο  ευδοκιμεί χιλιάδες χρόνια, από την Νεολιθική εποχή.  Μέχρι και τον 15^ο αιώνα μ.Χ.  δεν υπάρχουν  ευρήματα Βελανιδιών στους χώρους  των πόλεων-ακροπόλεων των Δολόπων. Οι Βελανιδιές   ήταν   κοινά  δένδρα  και υλοτομούντο,  όπως και τα άλλα, γι΄αυτό   και δεν διασώθηκαν, ούτε και  υπήρξαν  αρχαίες  πολυαιωνόβιες Βελανιδιές.

 Τον 15^ο αιώνα, οι  κάτοικοι  του Δικάστρου,   όταν άρχισαν να κτίζουν τις πρώτες εκκλησίες τους,  άρχισαν   και να κοσμούν  τους πέριξ  χώρους  τους   με  Βελανιδιές, οι οποίες   μπορούσαν   να  αποκτήσουν  ύψος, να ριζώσουν βαθιά    και  ως ιερές,   να  ζήσουν   αιώνες,    να  γίνουν     πολυαιωνόβιες. 

Βελανιδιές  πολυαιωνόβιες, στο Δίκαστρο,  υπάρχουν σήμερα:   στον περίβολο της Εκκλησίας της Παναγίας και  στους περιβόλους των  Εξωκλησιών του Αγίου Αθανασίου,  της  Αγίας Παρασκευής  και   του Προφήτη Ηλία  και  έχουν  ηλικία:  της εκκλησίας  της Παναγίας  πλέον των 500 ετών και των εξωκλησιών,  της Αγίας Παρασκευής, του προφήτη Ηλία και  του Αγίου Αθανασίου  πλέον των 250 ετών.

Οι Βελανιδιές της Παναγίας

Οι Βελανιδιές της εκκλησίας της Παναγίας είναι οι αρχαιότερες πολυαιωνόβιες  Βελανιδιές στο Δίκαστρο.  Κατά την κτίση  της εκκλησίας,  προτιμήθηκαν, για τον περίβολό της, οι Βελανιδιές, γιατί είναι  το  αρχαιότερο αρχαιοελληνικό και χριστιανικό  (Φηγός Δωδώνης, Βελανιδιά Μαμβρή),  ιερό και πολυαιωνόβιο δένδρο. 

        Η εκκλησία κτίστηκε,  την  πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας,  σε υπερυψωμένη τοποθεσία, πάνω σε  αρχαιοελληνικό  ιερό χώρο  και  κοντά  στο κάστρο «κορφή-Τσούκα», το κάστρο της άμυνας και των  αγώνων των κατοίκων  κατά των Τούρκων» και είναι αφιερωμένη στην Παναγία του Δικάστρου, την «υπέρμαχο στρατηγό» και «φρουρά ασφαλεστάτη»  του χωριού.

Πολυαιωνόβιες Βελανιδιές  στην Εκκλησία της  Παναγίας

Οι  Βελανιδιές του Προφήτη Ηλία

 Πολυαιωνόβιες  Βελανιδιές υπάρχουν   και στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, στον Αι  Λιά,   όπου τελείται,   από  αιώνες,   στη σκιά τους,   το πανηγύρι του Αγίου,  κάθε  καλοκαίρι, στις 20 Ιουλίου.  Κατά την παράδοση, είναι υψωμένες (με ύψωμα πρόσφορου) και λειτουργημένες, για να έχουν  ιερότητα και να μην   υλοτομούνται. 

Υπάρχουν σήμερα,  στον Αι Λιά,  τόσες πολυαιωνόβιες Βελανιδιές, όσες ήταν  και οι γενιές του χωριού, κατά  το έτος κτήσης του εξωκλησιού, το 1784. Η κοινοτική μνήμη διασώζει, ότι οι γενιές, στο Δίκαστρο, το 1784, μετά τις  θανατηφόρες επιδημίες και τις εξοντωτικές επιδρομές των Τούρκων, ήταν περίπου 20. Τόσες, είναι και οι   πολυαιωνόβιες  Βελανιδιές  στον  Αι Λιά.

Οι Βελανιδιές του Προφήτη Ηλία (μερικές από τις είκοσι)

 Κάθε γενιά, είχε τότε,  και έχει σήμερα,   για  να εορτάζει,   το καλοκαίρι, την ημέρα του  πανηγυριού του   Προφήτη Ηλία,  τη δική της  Βελανιδιά.

Πολυαιωνόβια  Βελανιδιά  της γενιάς  Καρφαίων, στο εξωκλήσι του  Αι Λιά

Οι Βελανιδιές της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Αθανασίου

Πολυταιωνόβιες Βελανιδιές  και εξωκλήσια (Αγίας Παρασκευής και Αγίου Αθανασίου), υπάρχουν από τον 18^ο αιώνα,  και  στις ομώνυμες τοπωνυμίες της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Αθανασίου, στις οποίες επισυνέβαιναν  επικίνδυνες εδαφικές κατολισθήσεις. 

Πολυαιωνόβιες Βελανιδιές   στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής

Το έδαφός τους  ήταν γεωλογικά ασταθές  και υπήρχε σοβαρός  κίνδυνος,  κατά ανθρώπων και περιουσιών,  από κατολισθήσεις    και η  μόνη  τότε  ελπίδα σωτηρίας   ήταν:  οι πολυαιωνόβιες  Βελανιδιές,  για να  αποτραπούν οι κατολισθήσεις  και  οι δεήσεις-προσευχές-παρακλήσεις των κατοίκων,  προς την Αγία Παρασκευή και τον Άγιο Αθανάσιο, να προστατεύσουν το χωριό. 

Το εξωκλήσι (ανακαινισμένο) και οι  πολυαιωνόβιες Βελανιδιές του Αγίου Αθανασίου

Οι Βελανιδιές στις τοπωνυμίες «Κρί» Δικάστρου

        Με απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Δικάστρου  (Πρόεδρος Πέτρος Κόρδας),  απαγορεύτηκε  η υλοτόμηση των Βελανιδιών  στις τοποθεσίες, με τις  τοπωνυμίες  «Κρί» (κουτσο-βλάχικη η τοπωνυμία), βόρεια του Δικάστρου, κοντά στον Αι Λιά και νότια του Δικάστρου,  από το ποτάμι του Βέλη μέχρι την κορυφή του υψώματος «Ράχης Αλώνια», στις οποίες προοιωνίζοντο επικίνδυνες για το χωριό κατολισθήσεις. 

Πέτρος Γ. Κόρδας, Πρόεδρος Κοινότητας

  Η απαγόρευση  έγινε,   στις αρχές του προηγούμενου αιώνα,  όταν  αυξήθηκε ο πληθυσμός (629 οι κάτοικοι)  και άρχισε η ανοικοδόμηση  του χωριού  με πέτρινα σπίτια,   και  κρίθηκε  τότε  αναγκαία,  για να αποφευχθεί η υλοτόμηση των Βελανιδιών και συνακόλουθα, να αποτραπούν οι κατολισθήσεις   και  να προστατευθούν   τα σπίτια και  οι  κάτοικοι. 

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου