Καψιώτες του Τυμφρηστού στον Αγώνα του 1821

Με τα 200 χρόνια από την έναρξη της εθνικής παλιγγενεσίας:

Οι Καψιώτες του Τυμφρηστού στον Αγώνα του 1821

                                          Του Νικολάου Δημητρίου Παπαδιονυσίου

        

Η αίτηση των Δεδουσαίων, όπως αναφέρονται στο παρόν 

Οι Καψιώτες στην Τουρκοκρατία, στην Επανάσταση του 21 και μετά, στον πόλεμο του 1897, στους Μακεδονικούς Αγώνες, στους Βαλκανικούς, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην εκστρατεία στην Μικρά Ασία, στον Δεύτερο και στον καταστροφικό Εμφύλιο, πρόθυμοι εθελοντές, εθελοντές ή κληρωτοί, έτρεχαν στους αγώνες της Πατρίδας, αφήνοντας τα κοκαλάκια τους ν’ ασπρίζουν σε βουνοκορφές και κάμπους της Πατρίδας που μετά τους ξεχνούσε στην φτώχια τους. 

Αγωνιστές του 21⁽¹⁾ και …

Στα «Μεγαλοκαψιώτικα» του 1994 δημοσιεύτηκαν τα ονόματα 35 Καψιωτών αγωνιστών του 1821. Καλή αλλά ανώνυμη δουλειά. Έχουν ληφθεί από το αρχείο του 1821 της Εθνικής Βιβλιοθήκης και από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στη σειρά «ΑΡΙΣΤΕΙΑ»:

1.Δεδούσης Γεώργιος του Ιωάννου               

2.Δεδούσης Ιωάννης του Δημητρίου (αξιωματικός). Έλαβε μέρος στις μάχες Καρπενησίου 1821, Υπάτης κατά του Δράμαλη, Κεφαλόβρυσου, Αιτωλικού, Νεοκάστρου, πολιορκία Μεσολογγίου, κλπ.

3.Δεδούσης Κωνσταντίνος του Ιωάννου.

4.Δεδούσης Νικόλαος του Μ.

5.Δεδούσης Τριαντάφυλλος του Παν.(αξιωματικός). Γεννήθηκε τι 1803. Το 1841 οι Δεδουσαίοι συνυπέβαλαν δικαιολογητικά για την προσφορά τους στον αγώνα και ζητούσαν αποζημίωση για μεταφορικά ζώα, σφάγια, τυριά, κλπ.

6.Διπλάρης Αναγνώστης, (υπαξιωματικός). Γεννήθηκε το 1799.

7.Διπλάρης Δημήτριος

8.Διπλάρης Ζάχος, υπαξιωματικός.

9.Ζυγούρης Δημήτριος, αξιωματικός

10.Ιωάννου Βασίλειος, υπαξιωματικός. Γεννήθηκε το1799.

11.Ιωάννου Βασίλειος.

12.Ιωάννου Χρήστος.

13.Καλατζής Γεώργιος, υπαξιωματικός.

14.Καραμπέης ή Καραμπέτης Ιωάννης του Αντωνίου, στρατιώτης.

15.Κατσαδιώτης Γεώργιος, υπαξιωματικός.

16.Κατσαδιώτης Δημήτριος.

17.Κατσανίκας Κώστας

18.Κραββαρίτης Παπακώστας, υπαξιωματικός.

19.Μουσκούτης ή Μουσκουτόπουλος Σπύρος του Ιωάννου, στρατιώτης. Γεννήθηκε το 1804.

20.Μουσκουτόπουλος Θανάσης του Γεωργίου, στρατιώτης. Γεννήθηκε το 1804.

21.Πανέτσος Δημήτριος, υπαξιωματικός.

22.Πανέτσος Γεώργιος

23. Παπαγιάννης Παπαγιώργης, υπαξιωματικός.

24.Παπαγιάννης Ζαχαρίας, γεννήθηκε το 1806. Έλαβε μέρος στις μάχες Υπάτης υπό τον Κοντογιάννη, Καρπενησίου, Καλιακούδας, Κεμυδίου, Νεοκάστρου και έλαβε σιδερένιο αριστείο.

25.Παπαγιάννης Κώτσιος ή Κώτζης, υπαξιωματικός.

26.Παπαγιάννης Σπύρος, στρατιώτης.

27.Ποντικός Κώστας, στρατιώτης. Έλαβε χάλκινο αριστείο.

28.Ρήγας Αθανάσιος, υπαξιωματικός.

29.Ρήγας Δημήτριος του Γεωργίου, υπαξιωματικός. Είχε οπλαρχηγούς τους Κίτσο Τζαβέλλα και Γ.Δράκο. Γεννήθηκε το 1795.

30.Ριζόπουλος Κώστας, υπαξιωματικός.

31.Σκαμπερδώνης Κωνσταντίνος, αξιωματικός.

32.Τσιακτάνης Νικόλαος

33.Τσιρώνης Γεώργιος, υπαξιωματικός.

34.Φλέσσας….. ,στρατιώτης με δυσδιάκριτο όνομα.

35.Χάψας…….., στρατιώτης

Προσθέτω ότι στο βιβλίο «Οι περί τον Τυμφρηστόν οικούντες και η Ζημιανή  στην Τουρκοκρατία» του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή, αντιστράτηγου ΕΛ-ΑΣ ε.α, πτυχιούχου Νομικής, στους καταλόγους αριστούχων αγωνιστών του 1821, αναφέρονται συνολικά 44 αγωνιστές των χωριών του Τυμφρηστού, που έλαβαν το 1833 αριστεία ανδρείας, χάλκινα ή σιδηρά. Ήσαν: 10 από Νεοχώρι, 11 από Μαυρίλο, 16 από την Κάψη και 7 από Ζημιανή.

Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Σκούρα και το βιβλίο του «Η μάχη της Αγάθωνας (Μονής Αγάθωνος) το 1822 και η μάχη του Λυχνού», στις μάχες κατά του Δράμαλη έλαβαν μέρος και δυο Καψιώτες. Οι Αναγνόπουλος Δημήτριος και Δεδούσης Νικόλαος. Ο Αναγνόπουλος δεν αναφέρεται μεταξύ των 35 Καψιωτών αγωνιστών, όπως και άλλοι αγωνιστές, πιθανά πολλοί και σε διάφορες μάχες. 

Ο Αναστάσιος Καραναστάσης σε παρέμβασή του σε ομιλία, σύμφωνα με τα «Πρακτικά του 3^ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας», επισυνάπτει «Ονομαστικό κατάλογο Αριστούχων προς χρήσιν της διανομής των Αριστείων». 14  ονόματα αφορούν κατοίκους Κάψης Τυμφρηστού, τους πιο κάτω:

Με χάλκινο μετάλλιο: 89. Δ. Ζυγούρη, 90. Αναγ. Διπλάρης, 91. Δ. Μπανέτσος, 92. Κ. Παπαγιάννης, 126. Δημήτρης Ρήγας.

Με σιδερένιο μετάλλιο: 244. Κώστας Φίκας, 245. Δ. Κουτσοκέρας, 246. Αθ. Σκαφίδας, 247. Γ. Ντεληνίκος, 248. Ι. Μπουζάκης, 249. Σ. Παπαγιάννης, 250. Γεώργιος Πανέτσος, 251. Αθ. Βελετζάκης, 252. Ν. Αλυφαντής.

Κάποιους με τη σειρά μου εντόπισα σε δική μου αναζήτηση στην Εθνική Βιβλιοθήκη, Τμήμα Χειρογράφων. Τους αναφέρω για διαφορετικούς λόγους. 

Ένας υπογράφει την αίτηση αναγνώρισης της προσφοράς του στην Πατρίδα σαν γιοργος γρ. κουστορίζος, κάτοικος του χωρίου Κάψι του Δήμου Τυμφρηστού, του 1847. Δεν είχε δικαιωθεί σε άλλες αιτήσεις του το 1833 και 1835. Δεν περιλαμβάνεται στους 35 Καψιώτες. 

Σειρά από έξι βεβαιώσεις οπλαρχηγών, του δημογέροντα του χωριού Γ. Τζιρώνη και δέκα συγχωριανών, μαζί μ’ αυτήν της δημογεροντίας της Υπάτης, βεβαιώνουν την εντυπωσιακή του συμμετοχή στον Αγώνα και τα πάθη της οικογένειάς του.

Συμμετείχε στη μάχη της Καλιακούδας υπό τους οπλαρχηγούς Νικολάκη Κοντογιαννη και Σ. Κοντογιάννη, στη μάχη της Άμπλιανης υπό τον οπλαρχηγό Νάκο Πανουργιά, «μέχρι τέλους» στην πολιορκία του Μεσολογγίου με τον Λάμπρο Βέικο, στην Αράχοβα κατά του Μοστάμπεη «υπό την Αρχηγίαν του αείμνηστου Καραϊσκάκη», στην Ελευσίνα με τον Καραϊσκάκη και σε όλες τις μάχες της Αττικής κατά του «Κουτάγια»(Κιουταχή), εις την Δόμβραινα υπό τον Πέτρου, και αλλού, «με δέκα ή και δεκαπέντε συντρόφους  καλούς υπό την αρχηγία του». Γι΄ αυτό αναφέρεται σαν «βουλουκτσής» (μπουλουκτσής). Το 1824 αιχμαλωτίστηκε η οικογένειά του «από πέντε ψυχές» και «χάθηκαν όλοι, ομού και με όλην την οικιακήν κατάστασην».

Και πάλι δεν δικαιώθηκε. Επανήλθε το 1865 ο γιος του Κωνσταντίνος Γ. Κωστορρίζος. Άγνωστη η απόφαση.

Η δεύτερη έρευνα αφορά την σημείωση στη δημοσίευση «στα Μεγαλοκαψιώτικα»των ονομάτων των 35, που αναφέρεται στην συνυποβολή από τους Δεδουσέους, έξη άτομα,  δικαιολογητικών και την αίτησή τους για αποζημίωση για μεταφορικά ζώα, σφάγια, τυριά, κλπ που προσέφεραν. 

Επειδή δεν δικαιώθηκαν επανήλθαν με νέα αίτηση «Προς την επί των αμοιβών των αγωνιστών εξελεγκτικήν επιτροπήν» το 1865 και με το ίδιο θέμα. Υπογράφουν οι Ιωάννης δ. δεδούσης, Ν. Δεδούσης, Γρ. Δεδούσης, Γρ. Π. Δεδούσης, Γ. Π. Δεδούσης, Δ. Δ. Δεδούσης, Γ. Δεδούσης. Μαζί υποβάλλονται 26(!) «αποδεικτικά ομολογούντα τις πολιτικές εκδουλεύσεις των χορηγών..». 

            

Από την βεβαίωση του δημογέροντα της Κάψης και των δέκα Καψιωτών για τον Κωστορρίζο

Σύμφωνα με «τα Μεγαλοκαψιώτικα», στους πιο πάνω, και με νέα ονόματα, «αναγνωρίζονται υπηρεσίαι», κατά το ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ.

Κάποιον εντόπισα διαβάζοντας Πάνο Ι. Βασιλείου, «ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ» (Ονομαστικοί κατάλογοι μισθοτροφοδοσίας). Είναι ο στρατιώτης Τσιγαρέλης Γεώργιος από Κάψη.

Από την ανάρτηση Σωτήρη Αλεξόπουλου, «ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ»  με χρήση βοηθημάτων επισήμων αρχείων, απομόνωσα τα ονόματα Καψιωτών αγωνιστών. Τον ένα που τιμήθηκε σαν Μακεδονομάχος, με την ευαισθησία μου στο θέμα και από τις Μακεδονίτικες ρίζες μου από αγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα από τον πατέρα μου εκτός από τις Αγραφιώτικες- Μεγαλοκαψιώτικες από την μητέρα μου . Ήταν ο Γεώργιος Δεδούσης, λοχαγός Πεζικού, που έπεσε στους βαλκανικούς πολέμους στην Μακεδονία στις 1 Νοε. 1912. Οι άλλοι δυο, στρατιώτες, ο Καρανίκας ή Κοντός Γεώργιος (από Κάψι) έπεσε στις 19 Ιουνίου 1913 στη μάχη του Λαχανά και ο Προβόπουλος Κωνσταντίνος του Βασιλείου,  απεβίωσε στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Δελβίνου. 

Απ’ ότι βλέπουμε το Δεδουσέικο καλά κρατεί. Πάντα μπροστά!

Παρατήρηση που θεωρώ βασική: Διαβάζοντας χειρόγραφα, βιβλία και links για μέχρι 1865, βλέπω παντού Κάψη, Εν Κάψη, χωρίον Κάψη Τυμφρηστού, Κάψι, κάτοικος Κάψι. Σχεδόν ποτέ δεν είδα Μεγάλη Κάψη, Μεσαία Κάψη, Πέρα Κάψη. Αυτό με κάνει να θεωρώ ότι τα χωριά εξακολουθούσαν ν’ αποτελούν αδιάσπαστη ενότητα στον Δήμο Τυμφρηστού, το ή η Κάψη για πολλά χρόνια, πιθανά μέχρι και το 1912 που η Πέρα Κάψη έγινε ανεξάρτητη κοινότητα, ίσως και αργότερα. Απαραίτητη η έρευνα στο θέμα.

Η ληστοκρατία στη Φθιώτιδα

Η ληστοκρατία κράτησε στην Φθιώτιδα μέχρι το 1881. Μέχρις ότου δηλαδή ήταν παραμεθόριος. Υπήρξε αποτέλεσμα της ανέχειας των κατοίκων- αγωνιστών του 1821 της Στερεάς που έμειναν έξω από την δημιουργία του Στρατού, της συνεχιζόμενης από πριν την Επανάσταση ληστοκρατίας και της εύκολης διαφυγής των ληστών στην Θεσσαλία, όπου τους υπέθαλπαν οι Τουρκαλβανοί για να έχουν εξασθενημένη την Ελλάδα.  

Βρήκα αναφορά σε «ληστεία στο χωριό Κάψι Τυμφρηστού» μαζί συνολικά με δέκα ληστείες στην περιοχή, το 1845. Σε άλλη, βουλευτής μιλώντας στη Βουλή στις 25.10.1867, περιγράφοντας την κατάσταση που επικρατεί στη Φθιώτιδα, λέγει: «…. Οι λησταί αποβαλόντες πάντα φόβον της εξουσίας πολλαπλασιασθέντες εκ της κατά τα μεθόρια ανωμαλίας, παρήτησαν τα όρη και επλημμύρισαν τα χωρία της Φθιώτιδος… Το Πάσχα όλαι αι ληστρικαί συμμορίαι συνέφαγον εντός των χωρίων μετά των χωρικών, εν παντελεί αφοβία και αταραξία. Και ειδικότερα η συμμορία του Δεδούση στο Κάψι, του ….κλπ». Αποδεικνύονται έτσι τα φιλικά αισθήματα και την υπόθαλψη για τους συγχωριανούς τους ληστές από τους χωριανούς. 

…………………………………………..

⁽¹⁾Όλες οι αναφερόμενες τοποθετήσεις και προσθήκες στο κομμάτι αυτό, υποχρεώνουν για έρευνα μεγέθους διδακτορικής εργασίας φιλόλογου για τον χρόνο και κόπο που απαιτεί. Αυτό για να μαθευτούν με σιγουριά πόσοι και ποιοι τελικά ήσαν και από ποια Κάψια, τι αριστεία έλαβαν και ποιων απορρίφτηκαν οι αιτήσεις αναγνώρισης, που σήμαιναν τελικά συντάξεις ή γη ή άλλες παροχές.

⁽²⁾Οι  2 φωτογραφίες των χειρογράφων μαζί με άλλες από ειδικό φωτογράφο επί πληρωμή μου παρεχωρήθησαν από την Εθνική Βιβλιοθήκη, Τμήμα Χειρογράφων

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου