Μαρία Πενταγιώτισσα

Μαρία Πενταγιώτισσα

[Ο θρύλος της]

Επιμέλεια: Τάκης Ευθυμίου

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα ήταν λαϊκή ηρωίδα που έζησε στα τέλη του 19ου αιώνα στην ορεινή Φωκίδα. Το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία Δασκαλοπούλου και το όνομα Πενταγιώτισσα το όφειλε στον τόπο καταγωγής της, το χωριό Πενταγιοί. Η Μαρία Πενταγιώτισσα ήταν όμορφη και δυναμική γυναίκα για τα δεδομένα της εποχής της. Συμβούλευε τα κορίτσια του χωριού της να διεκδικούν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες. Η Μαρία από μικρή άρχισε να δείχνει σημεία ζωηρής και ανυπόταχτης καλλονής. Σ’ όλο το χωριό είχε γίνει ονομαστή για τα μάτια της, τα «μεγάλα κρασογάλανα μάτια»...  Με τον καιρό η Μαρία μέστωσε σε αδρή κοπέλα με θαυμάσια κορμοστασιά, με καλλίγραμμα στήθη, ενώ το θείο πρόσωπό της έλαμπε σαν ήλιος. Και τα παλληκάρια του χωριού άρχισαν να δαιμονίζονται γι’ αυτή. Ο δρόμος από τον οποίο  περνούσε η Μαρία για να φτάσει στη βρύση ήταν πάντα πιασμένος από τους νέους που περίμεναν το πέρασμά της. Τη νύχτα γύρω από το σπίτι της αντηχούσαν περιπαθή τραγούδια και τις Κυριακές, στο χοροστάσι, τα παλληκάρια μάλωναν ποιο να πρωτοπιάσει στο συρτό το χέρι της Μαρίας. Αυτό όμως που εξόργισε τη συντηρητική κοινωνία του χωριού της ήταν ότι ερωτεύτηκε ένα νέο του χωριού, το Δημήτρη Τουρκάκη και δεν κράτησε κρυφό τον έρωτά της. Ο Τουρκάκης ήταν παλληκάρι με αρκετή περιουσία, ένας από τους καλύτερους υποψηφίους γαμπρούς του χωριού. Πολλές λυγερές τον καμάρωναν για άντρα τους, περισσότερο όμως η Τασούλα, εξαδέλφη της Μαρίας. Και όταν η Μαρία παρασυρόμενη από το πάθος της εκμυστηρεύθηκε στην εξαδέλφη της τις σχέσεις της με τον Τουρκάκη και το σχεδιαζόμενο γάμο τους, η Τασούλα "ορκίστηκε" να εμποδίσει με όλα τα μέσα την ένωσή τους. Και επειδή άλλον τρόπο καταλληλότερο δεν είχε, ανεκοίνωσε στο Θανάση, τον αδελφό της Μαρίας, τους κρυφούς έρωτές της. Αυτό την έφερε σε σύγκρουση με την ανδροκρατούμενη κοινωνία του χωριού των Πενταγιών και ο αδερφός της, της άσκησε μεγάλη πίεση. Το αποτέλεσμα ήταν να δολοφονηθεί ο αδερφός της από το  Δημήτρη Τουρκάκη. Μετά τη θανάτωση του μοναδικού προστάτη της και αδελφού της από τον αγαπημένο της, παντρεύτηκε τον χήρο Γεώργιο Αρμάγο στο διπλανό χωριό Παλαιοκάτουνο (Κροκύλειο), του ανέθρεψε και μόρφωσε τα 4 παιδιά του από προηγούμενο γάμο, τους έδωσε σωστές αρχές και πέθανε το 1896 σε ηλικία 60 ετών.

Έγραψε η εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στις 20/1/1896: "Εδικάσθησαν αμφότεροι και εφυλακίσθησαν. Μετά την αποφυλάκισην, η Μαρία κατέφυγε εις Παλαιοκάτουνον, όπου ενυμφεύθη χήρον τινά Αρμάγον καλούμενον, μεθ' ου έζησε μέχρι του θανάτου της. Και εν τω εσχάτω γήρατι αυτής, η Μαρία διετήρησε ανεξάλειπτα τα ίχνη της καλλονής της, τα οποία δεν ηδυνήθησαν να εξαλείψουν ούτε αι τύψεις της συνειδήσεως, ούτε αι λύπαι, ούτε η περιφρόνησις την οποίαν εδείκνυον προς αυτήν οι συμπατριώτες της διά το ελευθέριον παρελθόν της".

Η ιστορία της έγινε ζωντανός θρύλος. Η περίπτωση της θρυλικής Μαρίας Πενταγιώτισσας απασχόλησε όλα τα είδη του λόγου (θέατρο, επιθεώρηση, ποίηση, κινηματογράφο, μουσική, σάτιρα) και στο όνομά της λειτούργησαν εφημερίδες και συστήθηκαν εξωραϊστικοί Σύλλογοι. Με το όνομα της Μαρίας Πενταγιώτισσας ο ποιητής Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε στη συλλογή "Τα μάτια της ψυχής μου" πολύστιχο ποίημα στο οποίο ύμνησε τα χαρίσματά της και εμμέσως παρομοίασε τα κάλλη και τις χάρες των ωραίων γυναικών με αυτά της Μαρίας. Το ποίημα αυτό αφιέρωσε στον Ανδρέα Καρκαβίτσα.

Οι συμπατριώτες της, για να τη στιγματίσουν και για να παραδώσουν στο αιώνιο ανάθεμα τα κακουργήματά της, έκαμαν ευθύς το παρακάτω τραγούδι της:

«Στα ΣΑΛΩΝΑ ΣΦΑΖΟΥΝ ΑΡΝΙΑ και στο Χρισσό κριάρια 

Και στης Μαρίας την ποδιά σφάζονται παλληκάρια. 

Κλείσε τα παραθύρια σου και σκέπασ’ τη φωτιά σου 

Να μη φανεί ο ασίκης σου, όπ’ έχεις στην ποδιά σου. 

Τι ’ ν’ το κακό οπώ’ καμες στο δόλιο το Θανάση; 

Τον αδελφό σου σκότωσες, τον Τούρκο για να πάρεις. 

Στον Κάρκαρο τον έριξες, στον Κάρκαρο τον ρίχνεις. 

Κανείς δεν κάνει απόφαση να μπει για να τον βγάλει. 

Ο Γιάννης κάνει απόφαση να μπει για να τον βγάλει. 

Παίρνει πεντάδιπλα σχοινιά με δεκοχτώ φανάρια. 

Σαν μπήκε και τον έβγαλε στο αίμα βουτημένον 

Και η Μαρία λιγοψυχά και πέφτει να πεθάνει. 

-Τίνος τα λες αυτά Μαριά και Τουρκοπιστωμένη;

Εσύ ‘σουν που τον σκότωσε και τώρα θα τον κλάψεις;»

Η αξιολογότερη θρυλική κινηματογραφική ταινία είναι αυτή του Αχιλλέα Μαδρά με τίτλο «Μαρία Πενταγιώτισσα». Το 1926 ο Μαδράς με δικό του σενάριο και σκηνοθεσία γυρίζει την ταινία με πρωταγωνιστές τον ίδιο στο ρόλο του κληρικού, που εξομολογεί τη Μαρία (Φρίντα Πουπελίνα) και σε άλλους πρωταγωνιστικούς ρόλους τον Αιμίλιο Βεάκη, το Χρήστο Χατζηχρήστο, το Βασίλη Αυλωνίτη καθώς και εκατοντάδες κομπάρσους. Η ταινία παίχτηκε το 1927 και το 1939, αφού τις αφαιρέθηκαν οι τίτλοι, έγινε ομιλούσα σε εργαστήρια του Χόλυγουντ. Η ανακατασκευή της έγινε το 1993 από το τμήμα συντήρησης της Ταινιοθήκης Ελλάδας και προβλήθηκε στην Πενταγιού τον Ιούλιο του 1993.

πηγή: «Νυχτοκόπος»